سفر به آفریقای کوچک

خبرگزاری ایسنا: وجود برخی حیات‌وحش کمیاب و نادر نظیر یوزپلنگ ایرانی، گربه شنی جبیر، کل، بز، میش و قوچ و انواع پرندگان و خزندگان و... این پارک را به یکی از کم‌نظیرترین پارک‌های حفاظت‌شده ایران و آسیا بدل کرده است.

یک پژوهشگر و نویسنده گفت: پارک ملی کویر در مساحتی بیش از 440 هزار هکتار در جنوب شهرستان گرمسار واقع شده است و موزه‌ای طبیعی را در نزدیکی پایتخت بوجود آورده است.

یونس شاه حسینی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، منطقه سمنان با اشاره به موقعیت ویژه جغرافیایی پارک ملی کویر، قابلیت‌ها و توانمندی‌های طبیعی، تاریخی و قرار گرفتن این مجموعه حفاظت شده در بین چهار استان و نزدیکی آن به پایتخت کشور، تصریح کرد: در صورت برنامه‌ریزی صحیح، ایجاد راه‌های دسترسی مناسب و امکانات رفاهی می‌توان طبیعت گردی و گردشگری تاریخی در این منطقه را توسعه داد.

این کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای اظهار کرد: اولویت اول پارک ملی حفظ ذخایر ژنتیکی، منابع طبیعی و حیات وحش است و فعالیت‌های گردشگری در اینگونه مناطق در اولویت دوم بوده و تابع ضوابط خاصی است و معمولا به شیوه تخصصی و در قالب تورهای گردشگری برای کارشناسان، پژوهشگران، دانشجویان و اکوتوریست ها با رعایت ضوابط و ظرفیت‌های موجود است.

نویسنده کتاب"منزل چهارم" با اشاره به ظرفیت‌ها و توانمندی‌های موجود در پارک ملی کویر خاطرنشان کرد: مجموعه مناظر بکر طبیعی، شامل کوه‌ها، دشت‌ها، دق‌ها، چشمه‌ها، ریگ‌زارها و همچنین زیستگاه برخی از وحوش کمیاب و نادر از جمله یوزپلنگ ایرانی گربه شنی جبیر، کل، بز، میش و قوچ و انواع پرندگان و خزندگان از جمله این ظرفیت‌ها است.

شاه حسینی افزود: این پارک در مساحتی بیش از 440 هزار هکتار در جنوب شهرستان گرمسار واقع شده است و موزه‌ای طبیعی را در کنار پایتخت بوجود آورده است.

وی جاده سنگفرش شاه عباسی به طول بیش از 30 کیلومتر و تاسیسات آبرسانی قصر بهرام به طول حدود هفت کیلومتر را از شاهکارهای معماری دوران صفوی و از دیگر ظرفیت‌ها و توانمندی‌های پارک ملی کویر در زمینه فعالیت‌های گردشگری دانست.

شاه حسینی کاروانسراها، آب انبارها، حوض‌ها و قصر حرمسرا را از دیگر بناهای تاریخی این پارک دانست و خاطرنشان کرد: این بناها در تلفیق با طبیعت آن جاذبه این منطقه را دوچندان کرده است.

این پژوهشگر و نویسنده ادامه داد: موقعیت جغرافیایی این پارک و نزدیکی آن به پایتخت نیز از جمله قابلیت‌های آن برای جذب گردشگر است.

این پژوهشگر و نویسنده کتاب"پاده روستایی کهن در کران کویر" اظهار کرد: پارک ملی کویر علیرغم ویژگی‌های خاص و اهمیت آن در حفظ گونه‌های گیاهی و جانوری با مشکلات و کمبودهای بسیاری روبروست که مهم‌ترین آن عبارت است از: نبود راه‌های دسترسی مناسب به پارک، نبود امکانات رفاهی و خدماتی در مسیرهای ورودی و داخل پارک، وجود پادگان‌های نظامی در اطراف پارک، فعالیت‌های اکتشاف نفت، کمبود امکانات حفاظتی و نیروی انسانی (محیط بان) و یگان حفاظت میراث فرهنگی و نبود راهنمای گردشگری در داخل پارک است.

وی با بیان اینکه معمولا پارک‌های ملی را به زون‌ها یا بخش‌های مختلفی تقسیم می‌کنند و ورود گردشگر به هر یک از این زون‌ها تابع مقررات خاصی است که کمترین تهدید و تخریب را برای محیط زیست به دنبال دارد تصریح کرد: با این حال، هجوم بیش از ظرفیت گردشگران تبعات منفی برای محیط طبیعی منطقه در پی خواهد داشت.

شاه حسینی اظهار کرد: تخریب و از بین رفتن پوشش گیاهی در اثر حرکت خودروها، ایجاد ناامنی برای وحوش و مسمومیت وحوش در اثر خوردن پسماندهای غذایی گردشگران از جمله تهدیدات توسعه گردشگری در این منطقه است.

وی همچنین خاطرنشان کرد: چنانچه فعالیت‌های گردشگری بر پایه‌ برنامه‌ریزی اصولی و صحیح انجام شود با استفاده از منافع اقتصادی آن می‌توان درجهت کاهش تبعات منفی فعالیت‌های توریستی در منطقه بهره‌برداری کرد.

این پژوهشگر و نویسنده با اشاره به روند توسعه جهانگردی و فعالیت‌های اکوتوریستی در سطح جهان و ایران، یادآور شد: پارک ملی کویر به دلیل غنای منابع طبیعی و آثار تاریخی از یک سو و نزدیکی به شهر پر جمعیت تهران از سوی دیگر، در صورت حفاظت از گزند تهدیدات گردشگری در آینده رونق چشمگیری خواهد یافت.

وی در پاسخ به این پرسش که مهم‌ترین معایب و مزایای توسعه گردشگری در پارک ملی کویر چیست؟ اظهار کرد: تخریب محیط زیست و کوچ وحوش مهم‌ترین تهدیدات احتمالی توسعه گردشگری به شمار می‌رود.

شاه‌حسینی ادامه داد: علاوه بر مزایای عمومی توسعه گردشگری نظیر تمدد اعصاب و روان؛ ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار و توسعه اقتصادی مناطق همجوار پارک و... توسعه گردشگری باعث آشنایی بیشتر شهروندان با محیط طبیعی پیرامون و تلاش در جهت حفاظت و حراست از آن نیز خواهد شد.

وی شناسایی و ایجاد امکانات زیربنایی،رفاهی و خدماتی سازگار با محیط طبیعی، آموزش راهنمایان مؤسسات گردشگری و توریستی در توسعه گردشگری در منطقه موثر است.

شاه حسینی در پایان طراحی و ایجاد سامانه اطلاعات و مدیریت گردشگری به نحوی که از یک سو گردشگران بتوانند از طریق این سامانه مجوز ورود به پارک را دریافت و یا رزرو کنند و از سوی دیگر مدیران سازمان‌های ذیربط بتوانند تعداد گردشگران ورودی به پارک ملی را کنترل نمایند را ضروری دانست.

همچنین مدیر اسبق ایستگاه پژوهشی کویر دانشگاه تهران گفت: پارک ملی کویر فاقد امکانات مناسب برای توسعه و استفاده گردشگری است.

عنایت‌الله رنجبر در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، منطقه سمنان، گفت: پتانسیل‌های بالقوه در شرایط بالقوه‌شان کارکرد محدودی دارند که وقتی به فعلیت برسند از حالت بکر خارج شده و یک عملکرد دیگر می‌یابند.

وی افزود: پارک ملی کویر تا حد خیلی محدودی بالفعل و روی آن کار انجام شده است و هنوز هم می‌توان از آن به عنوان یک منطقه بکر یاد کرد.

مدیر اسبق ایستگاه پژوهشی کویر دانشگاه تهران، خاطرنشان است: پارک ملی کویر فاقد امکانات مناسب برای استفاده گردشگری است و بهتر است قبل از تجهیز با احتیاط و مدارا با آن برخورد شود تا به اصل بناها آسیبی نرسد.

وی یکی از شاخص‌ترین خصوصیت پارک ملی کویر را موقعیت استقرار آن دانست و افزود: این پارک از جمله مناطق معدود در سطح کشور است که بین دو کویر نمک (شمال غرب دریای نمک کاشان و در شرق کویر نمک گرمسار) قرار دارد.

این فعال گردشگری ادامه داد: وجود دو پلایا (کویر نمک)، وجود تنوع جانوری و گیاهی، وجود بعضی از آثار باستانی مثل قصر بهرام، قصر عین الرشید، سیستم انتقال آب، وجود حرم‌سرا، جاده سنگفرش و ... ابهت خاصی به پارک داده است.

وی قدمت جاده سنگفرش (جاده‌ای که پارک ملی را به گرمسار وصل می‌کرده است) را نزدیک به 400 سال دانست و یاد آور شد: این جاده به طول بالغ بر 30 کیلومتر در عصر شاه عباس صفوی، برای عبور کاروان‌های شتر ساخته شده است.

این پژوهشگر با بیان اینکه خیلی از مناطق زیبا و جاذبه‌های گردشگری به خاطر عدم رسیدگی مناسب آسیب دیده‌اند، خاطرنشان کرد: باید این فرهنگ در مردم ایجاد شود که قدر و ارزش یک گنج ملی را بدانند.

وی با بیان اینکه پارک ملی کویر به ثبت یونسکو رسیده است، تصریح کرد: پارک ملی کویر از نظر جهانی جایگاه ویژه‌ای دارد بنابراین باید نسبت به آن توجه ویژه ای صورت گیرد.

رنجبر، گفت:عدم وجود زیرساخت‌های مناسب، فرسودگی ساختمان‌ها، عدم وجود اقامتگاه، نبود آب و.. باعث شده پارک به طور مؤثر مورد بازدید قرار نگیرد.

وی پارک ملی کویر را منطقه نمونه گردشگری خواند و گفت: در منطق نمونه گردشگری مکان‌یابی‌هایی برای ایجاد تااسیسات و مکان‌های اقامت و...صورت می‌گیرد تا کمترین آسیب به منطقه وارد شود.

این نویسنده اظهار کرد: باید مسیرهای خاصی برای این امر تعریف شود تا آرامش حیات وحش از بین نرود چرا که اگر حیات وحش فراری شوند بخشی از زیبایی منطقه از بین خواهد رفت.

وی همچنین ایجاد راه‌های مازاد بر نیاز را باعث نابودی پوشش ارزشمند این منطقه دانست و تصریح کرد: خارج شدن از بعضی از مسیرها منجر به از بین رفتن تعدادی از خزندگان منطقه خواهد شد.

رنجبر به یوزپلنگ آسیایی پارک ملی کویر اشاره و اظهار کرد: یکی از مشکلاتی که برای یوزپلنگ آسیایی هست از بین رفتن غذای اصلی آن یعنی آهو است.

وی اظهار کرد: سایر کشورها برای حفظ جاذبه‌هایشان کارهای زیادی انجام می‌دهند که در کشور ما در سطح محدودی در این زمینه عمل می‌شود.

مدیر اسبق ایستگاه پژوهشی کویر دانشگاه تهران با بیان اینکه انسان هوشمند و متفکر روابط را طوری تنظیم می‌کند که باعث توسعه پایدار شود یاد آور شد: مثلاً وقتی شرایط خوب برای آهو فراهم باشد در سال دو یا سه بار بچه تولید می‌کند که با این کار غذای یوز پلنگ آسیایی تامین شده و از خطر انقراض نجات می‌یابد.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا چاه نفت موجود درپارک ملی کویر، برای این منطقه فرصت محسوب می‌شود یا تهدید؟ گفت: از یک طرف مناطق برای توسعه به چنین اتفاق‌هایی نیاز دارند مثلاً برای شهرستان گرمسار از لحاظ ایجاد اشتغال و درآمدزایی یک فرصت و زمینه توسعه است.

وی با اشاره به وجود پادگان و چاه نفت در پارک ملی گفت: هرقدر هم خوشبین باشیم وجود پادگان در پارک فرصت، نیست بلکه یک تهدید است اما همین تهدید را با یک مدیدریت خوب می‌توان به فرصت تبدیل کرد.