ترکیه به دنبال اظهار وجود در سوریه است

خبرگزاری مهر: طی ماه های گذشته شاهد تحولات سیاسی ـ میدانی مختلفی در اقصی نقاط منطقه بودیم که از جمله مهم ترین این تحولات می توان به بحث برقراری آتش بس در سوریه اشاره کرد. این آتش بس، پس از پنج سال جنگ و خونریزی سرانجام با توافق مسکو و واشنگتن از روز شنبه هفته گذشته به صورت رسمی به اجرا درآمد. هرچند تاکنون مواردی مبنی بر نقض آتش بس توسط گروه های مسلح گزارش شده اما «استفان دی میستورا» فرستاده ویژه سازمان ملل در سوریه اعلام کرده که روند کلی اجرایی شدن توافق آتش بس تاکنون موفقیت آمیز بوده است.

از سوی دیگر، طی هفته گذشته شاهد آن بودیم که ترکیه در یک عقب گرد آشکار از سیاست های مبتنی بر «نظامی گری» خود در قبال بحران سوریه اعلام کرد که آنکارا قصد اعزام نیروی های نظامی زمینی به سوریه را ندارد. این اظهارات مقامات ترکیه در حالی است که آنها همچنان به رویکرد نظامی گری خود در قبال بحران سوریه ادامه می دهند، چراکه آنکارا صراحتا اعلام کرده که به دنبال انجام حملات هوایی به سوریه به بهانه مبارزه با تروریست های تکفیری است.

علاوه بر این، در خصوص تحولات داخلی لبنان نیز اخیرا شاهد تشدید سیاست های خصمانه رژیم سعودی در قبال حزب الله لبنان بودیم. رژیم سعودی اخیرا به منظور ایجاد شکاف و اختلاف میان دولت لبنان و حزب الله ارائه کمک های نظامی به دولت این کشور که در سال ۲۰۱۴ وعده آن را داده بود را لغو کرد. نکته قابل تأمل در اقدام سعودی ها این است که آنها در کمال تعجب اقدامات حزب الله لبنان را به عنوان اصلی ترین عامل لغو ارائه این کمک ها اعلام کردند.

در خصوص تحولات داخلی عراق نیز، «نیچروان بارزانی» نخست وزیر اقلیم کردستان عراق چند هفته پیش اعلام کرد که استقلال کُردها نیازمند برگزاری همه پرسی است. این اظهارات اما با مخالفت های شدید و انتقادات فراوان مقامات دولت عراق مواجه شد. «حیدر العبادی» نخست وزیر عراق در اظهاراتی ضمن اعلام مخالفت مجدد خود با استقلال اقلیم کردستان عراق صراحتا تصریح کرد: تحقق این مسأله حتی به نفع خود کُردها هم نیست.

در خصوص آنچه که پیشتر ذکر شد، گفتگویی را با دکتر «داود هرمیداس باوند» کارشناس مسائل خاورمیانه و بین الملل انجام شد که مشروح آن از نظر می‌گذرد؛

*توافق آتش بس در سوریه در حالی به حالت اجرایی درآمده است که در ابهاماتی وجود دارد مبنی بر اینکه تکفیریها قصد دارند از فرصت به وجود آمده برای تجدید قوای خود بهره ببرند و هدف اصلی آمریکا از موافقت با این طرح نیز همین بوده است. ارزیابی شما در این زمینه چیست؟

با توجه به مواضع ایالات متحده آمریکا و دیگر کشورها مانند ترکیه و امثال آن در قبال بحران سوریه، کاملا واضح است که آنها از حملات هوایی ارتش روسیه به مواضع تکفیری ها کاملا نگران هستند. آنها برای توجیه ادعای خود ادعا می کنند که روسیه علاوه بر مواضع داعش و جبهه النصره، مواضع گروه های مسلح دیگر در سوریه را نیز هدف قرار می دهد. بر همین اساس، آنها تصمیم گرفتند حداقل به صورت موقت با توافق آتش بس موافقت نمایند.

*به نظر شما آیا معارضان مسلح سوری به توافق آتش بس پایبند خواهند بود یا اینکه با طرح ادعاهایی همچون نقض توافق توسط ارتش سوریه به اقدامات خود ادامه خواهند داد؟

در پاسخ به این سؤال ذکر این نکته ضروری است که معارضان مسلح قدرت مانور زیادی برای نقض آتش بس ندارند. توافق آتش بس تنها بر لزوم پایان دادن به درگیری ها و منازعات مسلحانه تأکید دارد. ارتش سوریه از هیچیک از مناطقی که بر آنها سیطره یافته، عقب نشینی نکرده است. بنابراین گمان نمی رود که معارضان مسلح در طول زمان آتش بس به قدرتی دست یابند که به آنها اجازه نقض این توافق را بدهد. کنترل ارتش سوریه بر بسیاری از مناطق مانع از رسیدن تسلیحات به معارضان خواهد شد و به تبع آن احتمال نقض آتش بس توسط آنها بسیار کاهش می یابد.

*ترکیه اعلام کرده بود که نیروهای نظامی زمینی خود را به بهانه مبارزه با داعش به سوریه اعزام خواهد کرد. با این حال، مقامات آنکارا چندی پیش در عقب گردی از این سیاست خود اعلام کردند که بحث حمله زمینی به سوریه در حال حاضر مطرح نیست. به نظر شما هدف ترکیه از مطرح کردن این بلوف سیاسی چه بوده است؟

همانگونه که می دانید ترکیه در حال حاضر نبرد سنگینی را با گروه «پ ک ک» دارد. مقامات آنکارا کُردهای ساکن سوریه را از طرفداران سرسخت «پ ک ک» می پندارند. بر همین اساس ترکیه مبارزه با تروریست های تکفیری داعش و دیگر گروه های تروریستی در سوریه را دستاویزی قرار داد تا کُردهای ساکن سوریه را سرکوب کند. اظهارات مقامات آنکارا البته به حمله زمینی منجر نشد. آنها به بهانه مقابله با داعش، به منظور سرکوب کُردهای سوری اقدام به انجام حملات توپخانه ای به سمت مناطق محل سکونت آنها کردند.

از سوی دیگر، از آنجایی که ترکیه از پنج سال پیش رأسا خود را درگیر بحران سوریه کرده است و اکنون با توجه به تحولات اخیر در این کشور، خود را در یک شرایط کاملا بحرانی می بیند، تلاش کرد تا با تهدید به حمله نظامی زمینی به سوریه نوعی اظهار وجود کند.

با این حال، بعید نیست مقامات آنکارا از پَس تهدید به دخالت نظامی زمینی در سوریه اندیشه امتیازگیری از مقامات روسی در خصوص بحران این کشور را در سَر پرورانده باشند. در هر صورت، در نتیجه این ایالات متحده آمریکا بود که به مقامات آنکارا به شدت هشدار داد تا از انجام هرگونه ماجراجویی در سوریه صرف نظر کند. آمریکایی ها به مقامات آنکارا ابلاغ کردند که صلاح آن در شرایط کنونی «خویشتنداری» است.

* عربستان سعودی اخیرا ارائه کمک های نظامی به لبنان که در سال ۲۰۱۴ وعده آن را داده بود، منتفی کرده است. به نظر شما چه اتفاقی افتاد که عربستان سعودی به یکباره چنین تصمیمی اتخاذ کرد؟

در حال حاضر لبنان درگیر حل بحران خلأ ریاست جمهوری در این کشور است. عربستان سعودی معتقد است که حزب الله لبنان در تعیین رئیس جمهوری جدید این کشور نقش بازدارندگی دارد. بر همین اساس، سعودی ها به بهانه اقدامات حزب الله در منطقه کمک های نظامی خود به دولت لبنان را لغو کردند تا بدین ترتیب دولت این کشور به درگیری با حزب الله تحریک شود. سعودیها بر این باورند که ماحصل این درگیری به معضل خلأ ریاست جمهوری در لبنان پایان خواهد داد و در نتیجه گزینه مورد نظر آنها این پُست را در اختیار خواهد گرفت.

این را نیز باید در نظر گرفت که جامعه لبنان یک جامعه شکننده است و بروز هرگونه اختلاف در آن میان دولت و حزب الله می تواند تبعات بسیار وخیمی را به دنبال داشته باشد. دولت لبنان به خوبی به این نقطه ضعف جامعه خود آگاه است و گمان نمی کنم که وارد درگیری با حزب الله شود.

*اخیرا مقامات عراقی از نخست وزیر گرفته تا وزیر دفاع این کشور اعلام کرده اند که سال ۲۰۱۶، سال آزادسازی تمامی خاک عراق از تروریست های داعش است. با این وجود اظهارات متعددی از سوی مقامات آمریکایی مبنی بر اینکه در طول یک سال نمی توان داعش را ریشه کن کرد، شنیده می شود. به نظر شما چرا آمریکایی ها به دنبال طولانی تر شدن حضور داعش در عراق هستند؟

آمریکایی ها پیشتر هم اعلام کرده بودند که مسأله داعش، مسأله ای است که ما در آینده کماکان با آن رو به رو خواهیم بود. در واقع منظور آنها از اینکه در سال های آینده هم خطر وجود داعش وجود دارد، این است که حتی اگر «داعشیزم» هم از بین برود، نوعی دیگر از آن سَر برخواهد آورد.

در خصوص وعده های دولت عراق درباره ریشه کن شدن داعش در این کشور طی سال ۲۰۱۶ نیز باید گفت که هر دولتی می بایست به شهروندان خود نوید حل و فصل بحران و رفع خطرات موجود را بدهد؛ نباید توقع داشت که دولت عراق به شهروندان خود بگوید که قادر به مبارزه با تروریست های تکفیری داعش و شکست همیشگی آنها نیست. بنابراین، بسیار طبیعی است که هر دولتی به شهروندان خود چنین نویدی را بدهد و اینگونه القاء کند که قویا به دنبال حل و فصل بحران و رفع خطر است.

* مقامات اقلیم کردستان عراق بار دیگر بحث استقلال این اقلیم را مطرح کردند. «نیچروان بارزانی» نخست وزیر اقلیم کردستان نیز بر لزوم برگزاری همه پرسی در این خصوص تأکید داشته است. به نظر شما آیا با توجه به سیاست های آمریکا در عراق، ایالات متحده برای استقلال اقلیم کردستان، به این اقلیم چراغ سبز نشان داده است؟

خیر، در شرایط کنونی نه اقلیم کردستان عراق قصد انجام همه پرسی را دارد و نه ایالات متحده آمریکا به این اقلیم در خصوص اجرایی شدن استقلال کُردها چراغ سبز نشان داده است. اظهارات مقامات اقلیم کردستان عراق در بازه های زمانی مختلف چنین مسأله را مطرح می کنند تا مشاهده کنند فضای منطقه ای و بین المللی تا چه حدی برای اجرایی شدن استقلال کُردها مساعد است. البته در شرایط کنونی هم پس از مطرح شدن این مسأله به این نتیجه رسیدند که استقلال کُردها در چنین شرایط و فضایی عملیاتی نیست.