پایگاه نظامی ترکیه در قطر تهدیدی برای ایران نیست

خبرگزاری مهر: پس از خروج انگلستان در سال ۱۹۷۱ از منطقه خلیج فارس حضور نظامی کشورهای اروپایی و غربی در این منطقه هر چند کم رنگ تر شده است، اما این حضور نظامی هرگز قطع نشد و همواره به اشکال و طرق مختلف ادامه یافته است.

درحوزه سیاسی و اقتصادی این حضور با تشکیل شورای مشترک شورای همکاری خلیج فارس- اتحادیه اروپا و در حوزه نظامی با امضای قراردادهای نظامی همچنان ادامه دارد.

دور جدید تلاش کشورهای غربی در قالب سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) برای حضور نظامی در خلیج فارس در نشست سران کشورهای عضو ناتو در سال ۲۰۰۴ در استانبول رقم خورد.

در اين نشست اعضای ناتو با تصويب سند ابتکار همکاري استانبول (ICI) از کشورهاي حاشيه جنوبی خليج فارس دعوت کردند تا به همکاری هاي امنيتی و نظامی با ناتو وارد شوند.

بر اساس این طرح ناتو اعلام کرد تصمیم دارد برای بالا بردن امنیت و ثبات، روابط خود با کشورهای خاورمیانه را تقویت کند.

تلاش برخی کشورها از جمله انگلستان، فرانسه، ترکیه و توافق چند روز گذشته کویت با ناتو را می توان در راستای سیاست های گسترش ناتو مورد بررسی قرار داد.

در همین راستا گفتگویی داشته ایم با «مراد بیلحان» معاون مرکز مطالعات استراتژیک ترکیه و آسیا(TASAM) و از سفیران سابق ترکیه در کشورهای مختلف که مشروح آن را در زیر ملاحظه می کنید.

*ترکیه در حال ساخت یک پایگاه نظامی در قطر است و این در حالی است که در سال گذشته شاهد افتتاح پایگاه نظامی انگلیس در بحرین بعد از مدت ها دوری از منطقه خلیج فارس بوده ایم و همچنین فرانسه پایگاهی در ابوظبی افتتاح کرده است. گفته می شود در نظم امنیتی جدیدی که آمریکا برای منطقه تعریف کرده است قرار است تامین امنیت منطقه به متحدان این کشور سپرده شود. نظر شما در این خصوص چیست؟

قبل از هر چیزی باید بگویم که هیچ یک از تحولات مذکور نباید تهدیدی علیه منافع ایران تلقی شود. ترکیه صرفا حساسیت های امنیتی خود را دارد و در سال های اخیر با افزایش خشونت ها، گسترش تروریسم، بحران آوارگان و به خطر افتادن منابع تامین انرژی مواجه شده است. هر چند در پی تنش ها بین ترکیه و روسیه هنوز منبع تامین انرژی از سوی روسیه از بین نرفته است ولی این منبع دیگر منبع قابل اعتمادی که بشود به آن وابسته بود برای ترکیه به شمار نمی آید. ترکیه امروز با این چهار تهدید مستقیم و قریب الوقوع در اطراف خود مواجه است. این مسئله برای ترکیه فقط یک مسئله امنیت ملی است.

در خصوص همکاری نظامی ترکیه و قطر باید بگویم که این اولین بار نیست که ترکیه همکاری نظامی با دیگر کشورها در خارج از مرزهای خود را انجام می دهد. ما قبلا نیز نیروهایی در لبنان، سومالی و افغانستان داشته ایم که تمامی این حضورها از نظر مقررات بین المللی مشروع بوده اند. با اینحال در خصوص همکاری اخیر نظامی ترکیه و قطر باید بگویم که چنین ترتیباتی نمی تواند درازمدت و طولانی مدت باشند و قطعا همکاری نظامی ترکیه و قطر موقتی و کوتاه مدت خواهد بود زیرا ترکیه و قطر از ابعاد مختلف تفاوت های زیادی با هم دارند. ترکیه یک کشور بزرگ است که در دو قاره گسترده شده و داری نظامی جمهوری و دموکراتیک است ولی قطر یک ریز کشور با نظام پادشاهی است که از هیچ نظر قابل مقایسه با ترکیه نیست و از نظر فرهنگی و قومیتی هم این دو کشور بسیار از هم دور هستند. به همین دلایل این نوع همکاری ها بین ترکیه و قطر نمی تواند پایدار و درازمدت باشد.این نوع همکاری ها موقت و صرفا بر پایه اقتضای زمان حال است.

در خصوص ایجاد پایگاه های نظامی توسط فرانسه و انگلیس در منطقه و دیگر نقاط جهان نیز باید بگویم اینگونه مسائل چیزهای غیر عادی ای نیستند. ایران و ترکیه دیگر مثل تحولات بعد از توافق «سایکس پیکو» نبایستی زیاد نگران اینگونه اقدامات باشند و آنها را تهدیدی برای خود قلمداد کنند زیرا ایران و ترکیه امروز به اندازه کافی قدرتمند و محکم هستند که بتوانند در برابر چنین تحولات احتمالی مقاومت کنند و با آنها مقابله کنند.

در خصوص طراحی های آمریکا برای نظم امنیتی منطقه من با شما موافق هستم. امریکا قصد دارد از ظرفیت متحدان و شرکای خود برای پیشبرد طرح ها و برنامه های خود بهره ببرد بدون اینکه منابع خودش را در این خصوص خرج کند. به اعتقاد من برداشت شما در این خصوص درست و صحیح است.

ترکیه مدت هاست که تحت تاثیر تبعات سیاست های آمریکا واقع شده و ایران نیز ممکن است در آینده از این تبعات متاثر شود. به اعتقاد من این مسئله تا حدود بسیا زیادی بستگی به نتایج انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در چند ماه آینده خواهد داشت زیرا ممکن است بی تفاوتی دولت اوباما نسبت به تحولات خاورمیانه ادامه پیدا نکند و تغییراتی در سیاست های آمریکا در این خصوص صورت گیرد.

در خصوص حضور نظامی ناتو در منطقه هم بایستی بگویم که این مسئله هم پدیده جدید نیست. بعد از پایان جنگ سرد دیدگاه استراتژیک ناتو تغییر کرد و اعضای این پیمان مناطق مسئولیتی خود را به دیگر کشورها و دیگر نقاط جهان گسترش دادند مثل مداخلاتی که در افغانستان، خاورمیانه و آفریقا داشتند. دیدگاه ناتو بر این قرار گرفته است که تهدیداتی که متوجه اعضای این اتحاد است صرفا ناشی از جنگ های نظامی و کلاسیک و تهدیدات متعارف نیست بلکه تهدیدات دوگانه و غیر متعارفی هم متوجه این ائتلاف شده اند. لذا ناتو به این نتیجه رسیده است که بهترین دفاع این است که فراتر از مرزهای خود برود و به همین دلیل ناتو سعی دارد در نقاط حساس جهان و مناطق درگیری در خاورمیانه ورود پیدا کند. تمامی این مسائل موجب شده است تا استراتژی آمریکا هم تغییر پیدا کند. من معتقد هستم که در چند ماه آینده ما شاهد استراتژی جدیدی از سوی آمریکا در خاورمیانه خواهیم بود.

*آیا بین تحولات اخیر منطقه و توافق اخیر این پیمان و کویت ارتباطی وجود دارد؟

کشورهای عضو ناتو قصد دارند در ورای مرزهای خود از منافع خود دفاع کنند در همین راستا می توان انتظار هر چیزی را داشت. تنها مشکل ناتو در ساختار سازمانی خود این سازمان است و آن ماده 5 اساسنامه آن است که بر اساس آن اگر یکی از اعضای این پیمان مورد حمله قرار گیرد گویی به همه اعضای آن حمله شده است. تنها مشکل ناتو در طریقه تصمیم گیری آن است. تصمیم گیری در ناتو آسان نیست زیرا تصمیم توسط تمامی اعضا گرفته می شود و حتی کوچکترین اعضای در روند تصمیم گیری دخیل هستند. به همین علت تصمیم گیری در این سازمان بسیار منطقی است ولی سرعت تصمیم گیری کم است.

*آیا فکر نمی کنید حضور نظامی ناتو در خلیج فارس به بی اعتمادی های موجود در منطقه بیافزاید و شرایط امنیتی آن را پیچیده تر کند؟

اعتقاد شخصی من این است که بهترین راهکار برای مشکلات منطقه راهکار منطقه ای بدون دخالت قدرت های فرا منطقه ای است و در این تردیدی ندارم. اما متاسفانه حقیقت این است که کشورهای منطقه خودشان درگیر اختلافات و تنش هایی با همدیگر هستند. متاسفانه خلیج فارس هم نقطه حساسی از جهان است که تمامی کشورهای جهان در آن منافع و انتظاراتی دارند.

متاسفانه وقتی کشورهای منطقه بر سر سوریه، عراق و فلسطین با هم مشکل دارند واقع بینانه نخواهد بود که انتظار داشته باشیم این کشورها بتوانند خودشان با همدیگر امنیت انرژی را تامین کنند. به همین علت حضور ناتو و آمریکا از یک سو و روسیه و احتمالا چین از سوی دیگر در این منطقه اجتناب ناپذیر می شود. حقایق موجود فقط منطقه ای نیستند بلکه جهانی هستند. قیمت انرژی می تواند بر اقتصاد تمامی کشورهای جهان تاثیر گذار باشد. ترجیح خود من این است که خودمان دور هم بشینیم و مشکلاتمان را حل کنیم اما متاسفانه در منطقه ما همه با هم اختلاف دارند و توافقی حاصل نمی شود.

*آیا بین توافق اخیر ناتو و کویت و رجزخوانی های برخی کشورهای متحد آمریکا و ناتو درباره اقدام نظامی احتمالی این بلوک در سوریه در آینده ارتباطی وجود دارد؟

من اقدام نظامی علیه سوریه را نه عملی می دانم و نه مطلوب، البته این صرفا نظر شخصی من است و ارتباطی به دیدگاه های رسمی در ترکیه ندارد و من هم در دولت هیچگونه سمتی ندارم. من شخصا چنین عملیات نظامی را در سویه غلط می دانم و با آن موافق نیستم.