روسیه با ما یا با آنها/ نسبت کرملین با ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس چیست؟/ نسل نوی حاکمان جوان و خام عرب، لابی جدید پوتین در خاورمیانه است؟+ تصاویر

سرویس بین الملل فردا: با آغاز عملیات روسیه در سوریه و سفر پوتین به تهران، اکثر کارشناسان ایرانی از اتحاد استراتژیک ایران و روسیه صحبت کردند و حتی عده ای در مورد احتمال تشکیل جنگ جهانی سوم حول دو محور گمانه زنی کردند که یک سوی آن ایران و روسیه و سوی دیگر آن آمریکا و کشورهای مرتجع عربی حاشیه خلیج فارس بودند. با این حال به نظر می رسد همزمان با افزایش احتمال حضور مستقیم آل سعود در سوریه، بازخوانی واقع بینانه روابط کشورهای حاشیه خلیج فارس با پوتین اهمیت به سزایی دارد.

با توجه به نقش مثبتی که روسیه در فضای میدانی و عملیاتی نبرد در سوریه داشت، پایگاه خبری تحلیلی فردانیوز در مورد ابعاد مختلف حضور مستقیم روسیه در سوریه سکوت کرد؛ با این حال چند ماه پیش از آن نسبت به نوع رابطه میان پوتین و محمد بن سلمان، شاهزاده جاه طلب و جنگ طلب سعودی هشدارهایی داده بود. در این گزارش به جای تمرکز بر شیوخ جوانی که لابی اصلی پوتین را تشکیل می دهند، بر روابط رسمی میان دولت های خلیجی با روسیه تمرکز می شود تا ببینیم این کشورها بدون موافقت روسیه و پوتین چه قدر حق ورود به مسائل سوریه را خواهند داشت؟

پیش از مقایسه با تک تک کشورها، ذکر این نکته ضروری است که ورود مستقیم روسیه به عملیات میدانی با مخالفت صریح لسانی کشورهای عربستان و قطر مواجه شد؛ اما هیچ رفتار عملی در این زمینه صورت نگرفت. یادآوری می شود فضای رسانه ای و افکار عمومی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به شدت علیه بشار اسد است و بمباران های هوایی روسیه - که در برخی موارد از دقت بسیار پایینی برخوردار بود و تلفات غیرنظامیان را بالا برد - انتقادات شدیدی در افکار عمومی به دنبال داشت. متناسب با این وضعیت، اعتراض شفاهی از سوی تنها دو کشور صورت گرفت؛ اما همزمان پروژه سیاسی ژنو با مشارکت همه این کشورها دنبال شد تا راه حلی برای بحران سوریه دست و پا شود.

در این گزارش، صرفا بر روابط دو جانبه روسیه با کشورهای عربی خلیج فارس تمرکز می شود و به پرونده های فعال و مفتوح منطقه ورود نمی شود. هدف از انتشار این گزارش، صرفا جلب توجه کارشناسان و نخبگان داخلی به ابعاد مختلف سیاست خارجی کرملین است؛ زیرا این اخبار در فضای رسانه ای داخلی کشور کمتر مورد توجه قرار می گیرد.

عربستان

دربار آل سعود در ریاض هم اکنون دو جناح متضاد دارد و انبوهی از شاهزادگان به حاشیه رانده شده دارد. در دو جناح اصلی، جنگ سرد غیررسمی میان شاهزاده محمد بن نایف و محمد بن سلمان وجود دارد. نفر اول ولیعهد و وزیر کشور آل سعود و نفر دوم، فرزند نورچشمی شاه، جانشین ولیعهد و وزیر جنگ دربار آل سعود است که می خواهد با کنار زدن بن نایف، در جایگاه ولایت عهدی قرار گیرد تا با مرگ قریب الوقوع پدرش، بر تخت پادشاهی تکیه بزند.

در تبلیغات جناح محمد بن سلمان، مانور زیادی بر روی روابط با پوتین داده می شود.

روابط و پیوندهای میان محمد بن سلمان و پوتین غیرقابل انکار است و پایگاه خبری تحلیلی فردا پیش از این به آن اشاراتی داشته است؛ اما این بار سراغ جناح دوم دربار آل سعود می رویم. عادل الجبیر، وزیر خارجه افراطی ریاض از نزدیکان و معتمدان بن نایف بود که با حمایت های نامبرده به مسند اصلی وزارت خارجه راه یافت. بررسی مواضع علنی وی در مورد روسیه می تواند نشان دهنده روابط میان مسکو و ریاض در این سطح باشد.

عادل الجبیر در مواضعی ضمن انتقاد از بمباران غیرنظامیان و حمایت مسکو از بشار اسد، اظهار داشت: «البته اختلاف ما بر سر سرنوشت بشار اسد به هیچ وجه نباید روابط میان ریاض و مسکو را تحت الشعاع قرار دهد. ما با افتخار اعلام می کنیم روابط تجاری خود را طی این مدت بهبود بخشیده ایم و روند رو به رشد همکاری های اقتصادی و انرژی ما استمرار خواهد یافت. هر دو کشور از اعضای مجموعه موسوم به G-20 هستند؛ و هر دو دولت برنامه مدونی برای افزایش و تعمیق رابطه های خود دارند.»

عادل الجبیر، نزدیک تررین مقام بلندپایه ریاض به نئوکان های افراطی و جنگ طلب آمریکاست. نئوکان ها به صورت سنتی با روسیه و به خصوص با پوتین مشکل دارند؛ با این حال حتی عادل الجبیر هم با کرملین مشکل ندارد!

وزیر خارجه آل سعود در اظهار نظر دیگری در اوج تنش در روابط تهران و ریاض و شایعاتی در مورد میانجیگری روسیه اظهار داشت: «ما سعی داریم روابط اقتصادی، تجاری و توسعه محور خود با روسیه را ارتقا ببخشیم. از نظر ما، روسیه یک کشور بسیار بزرگ و مؤثر است و ما خواهان تعمیق روابط حسنه با آن ها هستیم.»

توجه به این نکته ضرورت دارد که سخنان فوق از سوی کسی بیان می شود که نه تنها به جناح مقابل بن سلمان تعلق دارد؛ بلکه شخص وی نزدیک ترین و مطمئن ترین فرد به نئوکان ها در ایالات متحده محسوب می شود. برای درک بهتر روابط میان مسکو و ریاض، می توان به مواضع طرف روسی استناد کرد.

در حالی که تمام دنیا نگران ماجراجویی ها و جاه طلبی های وزیر جنگ آل سعود است؛ بن سلمان از هر فرصتی برای تعمیق رابطه با پوتین استفاده می کند!

جالب است که در تمام دیدارها - چه در مسکو و چه در ریاض - بن سلمان از پوتین استقبال می کند و بالعکس؛ در حالی که از نظر مقام سیاسی این دو نفر همردیف نیستند.

پایگاه اسپوتنیک عربی - که برخلاف اسپوتنیک فارسی، گرایش روشنی به سمت عربستان دارد! - در گزارشی در مورد روابط میان مسکو و ریاض می نویسد: «تنها طی یک سال اخیر، یک قرارداد تسلیحاتی میان دو کشور به ارزش 10میلیارد دلار امضا شده است. در قرارداد دیگری، مسکو متعهد شده نسل جدید و پیشرفته سلاح های جوی خود را در اختیار متحدان خود در ریاض قرار دهد. همچنین موشک های اسکندر و سامانه دفاعی اس-400 نیز به ریاض تحویل داده می شود و این موارد نشان می دهد پیوند میان ریاض و مسکو مستحکم تر از آن است که اختلاف نظر بر سر سوریه بتواند در آن اخلال ایجاد کند.»

این سایت وابسته به کرملین در گزارش دیگری در مورد اختلاف میان مسکو و ریاض می نویسد: «به قاهره نگاه کنید. پیوند و همکاری میان مسکو و ریاض می تواند امنیت را به ملل عرب هدیه دهد و چشم تروریسم را از حدقه دربیاورد! در همین سوریه که ظاهرا تنها چالش جدی میان دو پایتخت است، توجه کنید که پیشرفته ترین تسلیحات انتقال داده شده به پایگاه هوایی حمیمیم، سلاح هایی است که در دیدار پوتین و محمد بن سلمان، از طرف مسکو به ریاض فروخته شد.»

چرا مذاکرات پوتین و بن سلمان باید پشت درب های بسته برگزار شود؟ چرا ریز محتوای این مذاکرات منتشر نمی شود؟

آیا این مطالبه جوانان عرب روزی جامه واقعیت می پوشد؟

امارات

در میان کشورهای خلیجی، امارات عمیق ترین روابط را با روسیه دارد. نسل جدید شیوخ امارات پیوندهای وثیقی با پوتین دارند و حتی پوتین به محمد بن زاید پیشنهاد داد تعطیلات خود را در روسیه بگذراند!

محمد بن زاید، ولیعهد امارات، یکی دیگر از شاهزادگان جوانی است که به پوتین بسیار نزدیک است و حتی عده ای از او به عنوان لابی اصلی پوتین در میان شاهزادگان عرب حاشیه خلیج فارس یاد می کنند!

امارات تنها کشوری است که بعد از عملیات نظامی روسیه در سوریه، از مسکو حمایت کرد! «انور قرقاش» "وزیر دولت در امور استراتژیک و روابط خارجی" عالی ترین مقام اماراتی بود که در ابتدای عملیات روسیه در سوریه اظهار نظر کرد: «این عملیات برعلیه دشمن مشترک همه ما یعنی تروریسم کور است و ما نمی توانیم از آن استقبال نکنیم.» محمد بن زاید، ولیعهد امارات نیز تنها ده روز بعد از آغاز عملیات روسیه، به مسکو رفت و در آن جا به صراحت از خمایت ابوظبی از این عملیات خبر داد.

حتی زمانی که بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکا نسبت به بمباران منازل مسکونی انتقاد کردند، امارات تنها کشور عربی آسیایی بود که از مسکو حمایت کرد: «جنگ با تروریسم گاهی با صحنه های ناخوشایند همراه است.» بعد از سقوط هواپیمای روس در مصر نیز وزیر خارجه امارات، عبدالله بن زاید در بیانیه ای به شدت این رفتار تروریستی را محکوم و در تماس بها همتای خود در کرملین به وی تسلیت گفت.

تعدادی از سران کشورها در بازدید از نمایشگاه دستاورهای صنعت هوا و فضای روسیه در مسکو

محمد بن زاید در این تصاویر، جلوی پادشاه اردن (ملک عبدالله ثانی)، رئیس جمهور چچن (رمضان قدیروف) ایستاده است.

طی دو سال اخیر و با آغاز توجه ویژه پوتین به شیوخ جوان خلیج، بیش از 350 قرارداد تجاری، اقتصادی و تسلیحاتی میان ابوظبی و مسکو امضا شده است و فراتر از آن، 7 میلیارد دلار برای «همکاری های امنیتی» هزینه شده است که به نظر می رسد در روابط خارجی مسکو بی نظیر باشد!

شاید صریح ترین اظهار نظر در این زمینه به وزیر خارجه امارات تعلق داشته باشد. عبدالله بن زاید در مورد روابط با مسکو می گوید: «ما نسبت به افزایش رابطه و پیوند با روسیه "حریص" هستیم. کافی است به حجم پروازهای میان دو کشور نگاه کنید تا متوجه تمایل شدید دو ملت برای افزایش رابطه فیمابین بشوید.»

روابط مسکو و ابوظبی در آستانه سفر محمد بن زاید به مسکو در آگوست 2015

این نکته قابل توجه است که تا پیش از 2013 دیدار در سطوح عالی برگزار نمی شده؛ اما از سال 2014 ناگهان روابط میان این دو کشور با شتاب بسیار بالایی بهبود می یابد.

چندی قبل خبری در رسانه های روسی با این مضمون منتشر شد که امارات حاضر است هزینه دوره های نظامی و حقوق سربازان داوطلب روس برای عملیات در سوریه را بپردازد! روزنامه اماراتی «الخلیج» به نقل از منابع وزارت خارجه ابوظبی با تکذیب این خبر نوشت: «این خبر صحیح نیست. ظاهرا خبرنگاران روس، در مورد قرارداد امنیتی پیشین برای حمایت از شبه نظامیان داوطلب در شبه جزیره کریمه دچار سوءبرداشت شده اند. در مورد حمایت از شبه نظامیان داوطلب، تنها یک قرارداد میان ابوظبی و مسکو امضا شده است که به موجب آن، کشورهای امارات، اردن و مصر متعهد شده اند بخشی از حقوق و مزایای نیروهای نظامی داوطلب در شبه جزیره کریمه را بپردازند.»

بحرین

در مورد بحرین، باید در نظر داشت که همین هفته در روزهای یکشنبه و دوشنبه (دیروز و پریروز) دیکتاتور این کشور به روسیه سفر کرد. در دیدار دیکتارتور آل خلیفه با رئیس جمهور روسیه که همزمان با اعلام رسمی منامه در مورد حضور در عملیات مشترک (به فرماندهی عربستان) در خاک سوریه انجام شد، پوتین به حمد یک اسب قهرمان و نخبه هدیه داد و در مقابل حمد نیز به پوتین یک قبضه شمشیر ویژه هدیه داد.

اسبی که دیروز پوتین به دیکتاتور بحرین هدیه داد.

این اسب کم تر از 4 سال سن دارد؛ اما در مسابقاتی که شرکت کرده قهرمان شده است.

اسب نماد «سرعت» و «جهش» در فرهنگ سنتی قبائل عربی است.

خالد بن احمد الخلیفه، وزیر خارجه بحرین در مورد روابط میان مسکو و منامه و ارتباط آن با عملیات در داخل سوریه اظهار داشت: «نه تنها روابط مسکو و کشورهای خلیجی حسنه است؛ بلکه همه ما گرفتار یک دشمن مشترک و یک تهدید بالفعل به نام داعش هستیم. چند ماه از عملیات مسکو علیه داعش می گذرد؛ اما هنوز این گروه تروریستی به عملیات های ایذائی خود در کشورهای مختلف ادامه می دهد. برای همین ما احساس می کنیم باید خودمان وارد عمل شده و در این راه، امیدوار به پشتیبانی روسیه هستیم.»

دیکتاتور آل خلیفه در دیدار با پوتین در روز گذشته، به او یک قبضه شمشیر بزرگ هدیه داد که آن را «سیف النصر» (شمشیر پیروزی) خواند.

شمشیر در فرهنگ سنتی عربی، نماد قدرت و پیروزی جنگی می باشد.

همین شخص بعد از اعلام ائتلاف نظامی عربستان در نیمه ماه دسامبر سال گذشته به مسکو سفر کرد و ضمن تمجید از مواضع مسکو اظهار داشت: «بسیاری از افراد در مورد اختلاف ما با روسیه بر سر سوریه صحبت می کنند؛ اما من بعد همکاری را پررنگ تر از اختلاف می دانم. همه ما در خلیج مانند برادران خود در کرملین خواهان حل بحران سوریه از طریق سیاست هستیم و از این حیث با یکدیگر همکاری می کنیم.» در مقابل سرگی لاوروف وزیر خارجه روسیه نیز اظهار داشت: «ما از تشکیل این ائتلاف حمایت و اعلام آمادگی کردیم تا به آنان آخرین تجربیات خود در زمینه مبارزه با تروریسم را آموزش دهیم.»

راشا تودی (روسیا الیوم) که اصلی ترین رسانه کرملین است برای دیدار دیکتاتور آل خلیفه با پوتین، تیتر زیر را برگزید:

«حمد، کلید دمشق را به پوتین تقدیم کرد»

به راستی در مذاکرات این شیوخ مرتجع با پوتین چه می گذرد؟

حمد العامر، از کارشناسان برجسته خلیج در مورد رابطه میان منامه و مسکو می گوید: «بحرین به خرید گاز نیاز دارد. از نظر منطقی باید این گاز را از قطر تأمین کند؛ اما نگرش استراتژیک باعث شده این گاز را از روسیه بخرد. به این ترتیب، هر دو کشور تا حدی به هم وابسته می شوند و همین عامل، ضامن امنیت و منافع بحرین در برابر تهدیدات ایران خواهد بود.»

قطر

در مورد قطر باید گفت تا چندی قبل میان این کشور و روسیه روابط راهبردی برقرار نبود؛ زیرا دوحه به سمت اخوان المسلمین گرایش داشت و روسیه اصلی ترین پشتیبان السیسی برای سرکوب اخوان المسلمین در مصر محسوب می شود. با این حال، چندی قبل وزیر خارجه قطر تغییر کرد و وزیر جدید، بهبود رابطه با مسکو و قاهره را در رأس برنامه های خود قرار داد. در همین زمینه، پادشاه قطر نیز به مسکو سفر کرد تا فصل جدیدی در روابط دو کشور بگشایند.

دیدار تمیم بن حمد، پادشاه جدید و جوان قطر با پوتین در کرملین

این دیدار، در روابط میان مسکو و دوحه فصل جدیدی را باز کرد.

در این دیدار، پوتین در مورد قطر اظهار داشت: «دولت قطر، یک کشور بسیار مهم در خاورمیانه است و هیچ نظمی بدون حضور و مشارکت مثبت این کشور قابل تصور نیست. ما در این دیدار در مورد مهم ترین و پیچیده ترین پرونده های منطقه ای صحبت کردیم و باید بگویم افق پیش روی خود را بسیار مثبت ارزیابی می کنم.» تمیم بن حمد، پادشاه قطر نیز در کنفرانس مشترک با پوتین گفت: «روسیه یکی از مهم ترین و قدرتمندترین کشورهای جهان و به خصوص خاورمیانه است و کسی نمی تواند وزن و قدرت روسیه را نادیده بگیرد.»

به تعبیر کریستوف لیمان، تحلیلگر برجسته بین المللی، پوتین در صدد جذب تمام شیوخ جوان عرب بوده و در این راه، تاکنون گام های بلند و موفقی برداشته است.

همچنین در این دیدار، برای تشکیل 7 کمیسیون همکاری توافق شد تا راه های تعمیق پیوند و ارتباط میان دو کشور را بیابند. به تعبیر «کریستوف لیمان» از تحلیلگران برجسته بین المللی، پادشاه جوان قطر و پوتین به یکدیگر نیاز دارند! پوتین در صدد جذب تمام شیوخ جوان عرب است و تمیم بن حمد نباید در این میان مستثنی شود؛ زیرا از همه شاهزادگان قدرتمندتر است و هم اکنون بر تخت سلطنت تکیه داده است. از سوی دیگر تمیم شاهد مسابقه شیوخ برای رابطه با مسکوست و نمی تواند نسبت به این نکته کم توجهی کند!

کویت

کویت تنها کشوری است که در رقابت برای رابطه با مسکو عقب مانده است! پادشاه فرتوت کویت در نوامبر سال گذشته سفر سه روزه ای به مسکو داشت که در پی آن، مرکز تحقیقات استراتژیک خلیج (مركز الخليج للدراسات الاستراتيجية) در گزارشی اختصاصی به آینده رابطه میان کویت و روسیه پرداخت.

دیدار پوتین با پادشاه فرتوت کویت

در این گزارش به عمان نمی پردازیم؛ زیرا مواضع مستقل وی نسبت به آل سعود و روابط حسنه اش با ایران برای نخبگان ایرانی روشن است.