این عوامل در تربیت مؤثر است

تبیان: تاثیر محیط بر تربیت انسان دقیقا مثل همین شدت کم و زیاد آب رودخانه است؛ گاهی آنقدر قوی است که هر چه برسر راه خود دارد را با خود همراه می کند و به رنگ خود در می آورد... انسان تربیت پذیر است و استعداد درونی اش در جریان تربیت به فعلیت می رسد برخی امور همچون وراثت و محیط خانوادگی و اجتماعی بر روند تربیت تاثیر گزار است. اگر چه شرایط منحصر به فرد شخص از پذیرش تاثیرات تربیتی وراثت و محیط جلوگیری می نماید؛ استعدادهای نهفته و درونی انسان در جریان تربیت شکوفا می شود و به فعلیت و رشد می رسد لکن برخی عوامل مانند محیط خانواده و جامعه بر این روند تأثیرگذار هستند و جریان تربیت را تقویت یا تضعیف می کنند. معنای تربیت تربیت از (ربو) به معنی پرورش فکری و اخلاقی است و دراصطلاح به برنامه و زمینه سازی هدفمند در جهت به فعلیت رسیدن استعدادهای بالقوه و پرورش استعدادهای درونی گفته می شود. وقتی درون آب قرار می گیری شدت آب هر چقدر هم که قوی تر باشد زمانی که وزن تو سنگین است نمی تواند تو را حرکت دهد حال در مسایل فرهنگی هر چقدر وزنه اعتقادات تو سنگین تر باشد در این طوفان ها ازگزند بلا درامان می مانی. حال برای اینکه این وزنه راسنگین تر کنی نیاز به دو امر مهم داری علم و عمل نقش تربیتی محیط انسان به زندگی جمعی گرایش دارد چون استعدادهای نهفته و بالقوه ای دارد که در پرتو زندگی جمعی به فعلیت می رسد و نیازهایی دارد که در جمع دست یافتنی است؛ حال هر پدیده ای که در عالم رخ می دهد دارای آثار خاصی است. رویدادهای اجتماعی نیز به عنوان جزئی از رویدادهای جهان از چنین خصوصیتی برخوردار می باشد. رویدادهای اجتماعی عملکرد انسان را تحت الشعاع قرار می دهد ... به بیان دیگر تأثیر جامعه بر افراد ازطریق تاثیر بر استعدادهای ذاتی آن هاست به همین دلیل جامعه می تواند زمینه ساز رشد و ترقی یا فساد و تباهی باشد. درمسیر رودخانه با پیروزی انقلاب اسلامی و پس از آن جنگ تحمیلی عراق علیه ایران همه بالخصوص جوانان در مسیر رودخانه ی خروشان و مواج انقلاب اسلامی قرار گرفتند و فرهنگ شهادت طلبی و ایثار تا عمق جانشان رسوخ کرد و آنان را به سد آهنین و بنیان مرصوص مبدل کرد. از کوچک تا بزرگ، زن و مرد، همه و همه در این حرکت عظیم فرهنگی و رویداد مهم قرار گرفتند و تغییر کردند و بسیاری از استعدادهای آنان به فعلیت رسید. استعدادهایی مانند ایثار، شهادت طلبی ، غیرت، مردانگی .....اما امروزه با تهاجم فرهنگی غرب علیه فرهنگ اسلام و جنگ نرم که همان جنگ اعتقادات و دین است باعث شده که مردم در هجمه عظیم این شبیخون قرار گیرند و سرمایه چند ساله فرهنگ این مرز و بوم مورد تهاجم قرار گیرد و این یعنی در مسیر رودخانه قرار گرفتن... عامل اصلی در روحیه افراد و اعمال آنها به ایمان و اراده و معرفت آنها بستگی دارد. عوامل دیگر مانند محیط و وراثت و... عامل درجه دو است.. انسان می تواند در محیط ناپاک، پاک زندگی کند، همانند آسیه در کنار فرعون، در حالی که در محیط ناپاک و فاسد بود ولی موحد بود و اعتقادش او را حفظ کرد و این بانو آنقدر پاک زیست که اگرچه معصوم نیست ولی نامش در قرآن بیان شده است . وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِّلَّذِینَ آمَنُوا اِمْرَأَةَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لِی عِندَکَ بَیْتًا فِی الْجَنَّةِ وَنَجِّنِی مِن فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِی مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِینَ و براى کسانى که ایمان آورده اند خدا همسر فرعون را مثل آورده آنگاه که گفت پروردگارا پیش خود در بهشت خانه اى برایم بساز و مرا از فرعون و کردارش نجات ده و مرا از دست مردم ستمگر برهان(تحریم /11) در جهت عکس این قضیه انسانهایی که در محیط پاک زیستند و ناپاک شدند همچون فرزندان یا همسران برخی انبیای الهی که در سوره تحریم نام همسران حضرت لوط و نوح را متذکر شده است که در عین اینکه در محیط پاک بیت نبوت بوده اند اما دچار انحراف شده اند ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِّلَّذِینَ کَفَرُوا اِمْرَأَةَ نُوحٍ وَاِمْرَأَةَ لُوطٍ کَانَتَا تَحْتَ عَبْدَیْنِ مِنْ عِبَادِنَا صَالِحَیْنِ فَخَانَتَاهُمَا فَلَمْ یُغْنِیَا عَنْهُمَا مِنَ اللَّهِ شَیْئًا وَقِیلَ ادْخُلَا النَّارَ مَعَ الدَّاخِلِین خدا براى کسانى که کفر ورزیده اند آن نوح و آن لوط را مثل آورده [که] هر دو در نکاح دو بنده از بندگان شایسته ما بودند و به آنها خیانت کردند و کارى از دست [شوهران] آنها در برابر خدا ساخته نبود و گفته شد با داخل شوندگان داخل آتش شوید (تحریم /10) رویدادهای اجتماعی عملکرد انسان را تحت الشعاع قرار می دهد ... به بیان دیگر تأثیر جامعه بر افراد از طریق تاثیر بر استعدادهای ذاتی آن هاست به همین دلیل جامعه می تواند زمینه ساز رشد و ترقی یا فساد و تباهی باشد. سرزمین پاک آری، وضع محیط، علت اصلی و تمام علت در خوبی و بدی افراد نیست، ولی اثر فوق العاده ای در روحیات و اعمال دارد، چرا که انسان، بسیاری از صفات خود را از محیط اطراف کسب می کند. محیطهای پاک غالباً (نه همیشه) افراد پاک پرورش می دهد و محیطهای آلوده غالباً افراد منحرف. قرآن کریم در آیاتی تأثیر محیط در شخصیت انسان را بیان داشته است، از جمله در آیه 58 سوره اعراف می فرماید: وَالْبَلَدُ الطَّیِّبُ یَخْرُجُ نَبَاتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَالَّذِی خَبُثَ لاَ یَخْرُجُ إِلاَّ نَکِدًا کَذَلِکَ نُصَرِّفُ الآیَاتِ لِقَوْمٍ یَشْکُرُونَ "سرزمین پاکیزه، گیاهش به فرمان پروردگار می روید، اما سرزمین های بدطینت (و شوره زار) جز گیاه ناچیز و بی ارزش نمی رویاند".(1) در این آیه انسان ها به گیاهان تشبیه شده اند و محیط زندگی آن ها به زمین های شور و شیرین. در محیط آلوده، پرورش انسان های پاک تر است، به همین دلیل، برای تهذیب نفوس و تحکیم اخلاق صالح باید به اصلاح محیط اهمیت فراوان داد، ولی هرگز محیط، جای اراده انسان را نمی گیرد و اختیار را از او سلب نمی کند. آدمی می تواند با اراده خود محیطش را تغییر دهد و تحت تأثیر آن قرار نگیرد. تکلیف ما چیست؟ وقتی درون آب قرار می گیری شدت آب هر چقدر هم که قوی تر باشد زمانی که وزن تو سنگین است نمی تواند تو را حرکت دهد حال در مسایل فرهنگی هر چقدر وزنه اعتقادات تو سنگین تر باشد در این طوفان ها از گزند بلا درامان می مانی. حال برای اینکه این وزنه را سنگین تر کنی نیاز به دو امر مهم داری علم و عمل. مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَکَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَاةً طَیِّبَةً وَلَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا کَانُواْ یَعْمَلُونَ. هر کس از مرد یا زن کار شایسته کند و مؤمن باشد قطعا او را با زندگى پاکیزه اى حیات [حقیقى] بخشیم و مسلما به آنان بهتر از آنچه انجام مى دادند پاداش خواهیم داد (97/نحل) علم و عمل علم نخل وجود انسان را بارور می کند که ثمره آن می شود توحید و خداشناسی و ظرفیت او را بالا می برد و او را در برابر حوادث و بلایا مقاوم می سازد .امیرالمومنین علی علیه السلام در بیانی می فرماید: اگر انسان ها میدانستند در علم آموزی چه منافعی است، برای به چنگ آوردنش می کوشیدند، گرچه به قیمت از دست دادن جان هایشان و فرو رفتن در دریا باشد. (بحار،ج1،ص177) در جایی دیگر می فرمایند: ای حاملان قرآن! به آن عمل کنید، زیرا دانشمند کسی است که بداند سپس به آنچه چه میداند، عمل کند و کردارش موافق با علمش باشد (جامع السعاده ،ج3،ص102) باز در بیان عمل فرموده اند: کسی که در عمل کوتاهی کند دچار غصه و غم می گردد. (شرح نهج البلاغه ،ج18،ص317) منابع : تفسیر نمونه ٓایة الله مکارم شیرازی تفسیر معین ٓراهنمای مفاهیم قران کریم -محی الدین بهرام محمدیان