چین و متمایل شدن به ایران

خبرگزاری ایسنا: پایگاه دیلی نیوز مصر در گزارشی به قلم جیمز دورسی، استاد دانشکده مطالعات بین‌المللی دانشگاه نایناگ سنگاپور نوشت: چین و عربستان سعودی در خلال سفر شی جینپینگ، رییس‌جمهور چین به ریاض توافق‌های همکاری به ارزش 55 میلیارد دلار شامل بسته همکاری هسته‌ای به امضا رساندند. با این حال عزم رییس‌جمهور چین در برخورداری از مزایای اولین کسی که وارد بازار رقابتی ایران می‌شود، در زمانی که عربستان سعودی به جای کاهش به دنبال افزایش انزوای بین‌المللی جمهوری اسلامی است، نشان می‌دهد که فعالیتی جدای از تجارت در جریان است. دیدار شی جینپینگ از پادشاهی عربستان با مباحث روابط دوستانه و همکاری استراتژیک همراه شد. با این حال این مباحث به سختی اختلافات جدی بر مسائلی از درگیری در سوریه گرفته تا ترویج وهابی‌گری عربستان - تفسر فرقه‌یی از اسلام که بسیاری نگرانند جهادگران را پرورش می‌دهد - و رد نسبی وابستگی چین به نفت سعودی را پوشش داد. مقامات چینی نگران هستند که بودجه سعودی‌ها برای مدارس اسلامی در شین جیانگ ممکن است شبه نظامیان اویغور که حملات متعددی را در عملیات‌های کوچک برای خودمختاری و حقوق مساوی انجام داده‌اند، تشویق کننده باشد. مقامات سعودی به همتایان چینی خود تضمین داده‌اند که از خشونت ها حمایت نمی‌کنند. به نظر می‌رسد این تضمین‌ها برای کنارگذاشتن نگرانی چینی‌ها کافی نبوده است. یک تحلیل‌گر چینی به آسیا تایمز گفت:‌ بزرگ‌ترین نگرانی ما در خاورمیانه نفت نیست. عربستان سعودی است. با این حال وابستگی مذهبی چیزی نیست که چین باید درباره ایران با اکثریت شیعه نگران شود. چین از رژیم بشار اسد، رییس‌جمهور سوریه و مورد حمایت ایران پشتیبانی می‌کند و از تهاجم روسیه برای کمک به رژیم اسد جانبداری می‌کند- موضعی که آن را در اختلاف با عربستان سعودی قرار می‌دهد که از شورشیان حمایت می‌کند. حملات هوایی ایالات متحده و روسیه علیه شورشیان اسلام‌گرای مورد حمایت سعودی‌ها به نیروهای سوری و کرد اجازه داده است تا کنترل بسیاری از مناطق مرزی سوریه را به دست بگیرند و کار را برای اویغورها برای رفتن به سوریه سخت‌تر می‌کند. گفته می‌شود که چند صد تن از اویغورها به داعش پیوسته‌اند که اخیرا اولین ویدئوی سربازگیری زنان چینی را منتشر کرد. پیش از لغو تحریم‌ها، چین همکاری‌های نیروی دریایی خود با ایران را افزایش بیش‌تری داد. دیدار اکتبر گذشته فرمانده سون جیانگوئو پیش‌نویس یادداشت تفاهم همکاری در زمینه مبارزه با تروریسم، جنگ سایبری و تبادل اطلاعات را فراهم آورد. این دیدار پس از تمرین نظامی دریایی جست‌وجو و نجات مشترک بین ایران و چین و مانور تمرینی سال 2014 در خلیج فارس رخ داد. این رزمایش‌ها با حضور دو ناو چینی در نزدیکی پایگاه ناوگان پنجم ایالات متحده در زمان تنش بین آمریکا و ایران بر سر برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی صورت گرفت. این دیدار رابطه نظامی و امنیتی بلندمدتی را بنا کرد که چین مجبور شده بود به طور موقت در نتیجه تحریم‌ها آن را کاهش دهد. روابط نظامی ایران- چین به عقب و به زمان جنگ ایران - عراق در دهه 1980 باز می گردد، آن زمان که چین بزرگ‌ترین تامین کننده تجهیزات نظامی جمهوری اسلامی بود. این تجهیزات موجب تنش‌هایی با ایالات متحده شد زمانی که در سال 1987 ایران موشک‌های کرم ابریشم ساخت چین (silkworm) را به کشتی‌های کویتی در خلیج فارس شلیک کرد. همین‌طور با توجه به منابع نفتی چین، ایران مصمم است تا سهم بازار چین را با لغو تحریم‌های بین‌المللی دوباره به دست بیاورد. ایران انتظار دارد تا صادرات نفتی خود را تا 500 هزار شبکه در روز افزایش دهد که امید دارد بسیاری از آن‌ها راهی چین شوند. طرح‌های نفتی ایران آن را در رقابت مستقیم با عربستان سعودی قرار می‌دهد که یکی از بزرگ‌ترین تامین کننده نفتی چین بوده است. با این حال به نظر می‌رسد چین وابستگی خود را از عربستان سعودی جابه‌جا می‌کند. واردات نفت چین از عربستان سعودی فقط 2 درصد در سال گذشته افزایش پیدا کرد . در حالی که خرید نفت روسیه تا 30 درصد افزایش یافت. چین دارای منافع مهمی در خاورمیانه است که نه تنها بر امنیت انرژی بلکه بر تلاش‌هایش برای‌ آرام کردن "شین جیانگ" اثرگذار است. جغرافیای ایران هم مرز با قفقاز، آسیای مرکزی، ترکیه و خاورمیانه آن را به حلقه مهم‌تر از عربستان سعودی در طرح‌های جاده ابریشم چین بدل می‌کند. در نتیجه منافع چین به تدریج این کشور را مجبور می‌کند تا سیاست‌ها و روابطش را در این منطقه تغییر دهد. برای این منظور چین در نهایت تشخیص خواهد داد که نمی‌تواند در انزوا بماند و مجبور خواهد بود که به بازیگری در خاورمیانه و آفریقای شمالی تبدیل شود.