اقتصاد مقاومتی از نگاه کارشناسان روس‌

خبرگزاری فارس: بامداد 27 دی‌ماه (17 ژانویه 2016) رفع تحریم‌های ایران رسماً توسط فدریکا موگرینی، مسئول هماهنگی سیاست خارجی اتحادیه اروپا و محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران اعلام شد.

مسئله هسته‌ای ایران که سال‌ها است موضوع بحث محافل سیاسی و جامعه بین‌الملل بوده با درایت دیپلماسی ایران، مسالمت‌آمیز بودن آن به شش قدرت جهانی ثابت‌شده است. رفع تحریم‌های ایران فصل جدیدی را در روابط بین‌الملل رقم زد و غرب امروز بیش از هر زمان دیگری مشتاق سرمایه‌گذاری در بازار بزرگ ایران هست. اما بی‌اعتمادی تهران به غرب و آمریکا پس از تحریم‌های جدید آمریکا که یک روز پس از اجرای برجام صورت گرفت به اوج خود رسیده است. بااین‌وجود غرب مصرانه به دنبال جای پایی در ایران است.

در پی اعلام رفع تحریم‌های ضد ایران، رسانه‌های روسی تأثیرات مثبت و پیامدهای منفی اجرای برجام را چه در ایران و چه در سطح بین‌الملل به اشکال مختلفی تحلیل کردند. البته رسانه‌های روسی بیشتر روی بازگشت ایران به بازار نفت تأکید داشتند و از زوایای مختلف، بازگشت یک بازیگر نفتی قوی را بررسی کردند که درنهایت به تعدیل بازار جهانی نفت می‌انجامد. اما برخی از تحلیل گران روس ضمن خرسندی از بازگشایی فصل نوین در روابط بین‌الملل به تأثیرات مثبت تحریم‌ها و در پی آن اقتصاد مقاومتی در ایران پرداختند که در ذیل بدان اشاره‌شده است.

به گفته نیکلای بابکین کارشناس روس در مسائل خاورمیانه، تحریم‌های ضد ایران مانند یک کیک چندلایه بودند. تحریم‌های بین‌المللی از یک‌سو، و تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا از سوی دیگر در وهله اول اقتصاد ایران و در وهله دوم چهره بین‌المللی ایران را نشانه گرفتند.

تحریم‌های بین‌المللی در اصل به «ممنوعیت فروش فناوری‌های تسلیحاتی به‌ویژه فناوری موشکی به ایران» مربوط می‌شوند. بااین‌وجود، تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا علیه ایران در مقایسه با تحریم‌های بین‌المللی، بسیار گسترده هستند، چراکه تحریم‌های غرب و آمریکا، نفت و گاز ایران را هدف گرفتند به‌موازات این، بانک مرکزی ایران از سیستم سوئیفت (سامانه انتقال پیام‌های بین‌بانکی بین‌المللی) محروم شد که درنتیجه این ایران از تجارت معامله‌های کلان محروم شد. بنابراین تهران مجبور بود از طریق واسطه و یا شخص ثالث اقدام کند که این گذشته از سود حداقلی برای ایران، مشکلات و پیامدهای فراوانی نیز به همراه داشت.

شاملین بانکیف دیگر کارشناس روس می‌گوید مقامات ایران در ابتدا تحریم‌های بین‌المللی را دست‌کم گرفتند و سال‌های 2006 تا 2012 را می‌توان بدترین دوران اقتصاد ایران دانست به‌گونه‌ای که ریال ایران به یکی از بی‌ارزش‌ترین واحدهای پولی جهان تبدیل شد و میزان تولید ناخالص ملی به شکل قابل‌ملاحظه‌ای کاهش‌یافته است.

به گفته وی،‌ تهران برای به حداقل رساندن سیل زیان‌های تحریم، راهکار «اقتصاد مقاومتی» را برگزید. بر اساس این استراتژی، ایران تا حدودی موفق شده است وابستگی خود را به نفت خام به حداقل برساند به‌نحوی‌که تهران موفق شده است در شرایط بی‌رحمانه تحریم، بنزین بومی خود را تولید کند که این موفقیت بزرگی برای ایران محسوب می‌شود. در ایران نزدیک به 67 شرکت پتروشیمی وجود دارد و شرکت «ستاره خلیج‌فارس» با ظرفیت تولید 36 میلیون لیتر در روز در حال راه‌اندازی است که اتمام آن به ایران این امکان را می‌دهد که نه‌تنها بنزین داخلی خود را تأمین کند، بلکه به خارج از کشور نیز صادر کند.

بانکیف افزود: «کافی است به تأثیر مثبت اقتصاد مقاومتی در بودجه سال 95 ایران در مقایسه با سال 2012 بنگریم. در بودجه سال آینده ایران، سهم درآمد حاصل از صادرات نفت خام 25٪ است. این در حالی است که قبل از اعمال تحریم‌های نفتی در سال 2012، 80 درصد از بودجه ایران را صادرات نفت خام تشکیل می‌داد.»

نشریه روسی «پولیسمی» در تحلیل اثرگذاری مثبت تحریم‌ها بر اقتصاد ایران می‌نویسد: «تحریم‌ها به‌مثابه شوکی قوی بودند که بر بدنه زیرساختی اقتصاد ایران وارد شد که توسعه زیرساختی پتروشیمی این کشور را به همراه داشت. به‌نحوی‌ که در سال 1997 میزان تولید محصولات پتروشیمی ایران یک میلیارد دلار بوده است. این در حالی است که میزان تولید محصولات پتروشیمی ایران در حال حاضر به رقم 25 میلیارد دلار رسیده است و از این لحاظ ایران مقام اول را در خاورمیانه دارد.»

کارشناسان روس می‌گویند، لغو تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، بدین معنا نیست که ایران آماده برقراری روابط همه‌جانبه اقتصادی با آمریکا و غرب است. کمپانی‌های غربی و آمریکایی بایستی تلاش زیادی برای بازگرداندن اعتماد ایران انجام دهند. چراکه آن‌ها تمام پل‌های پشت سرخود را در زمان تحریم‌ها ویران کردند. ازاین‌رو برای برقراری ارتباط با ایران ابتدا بایستی به ساختن «پل‌های اعتمادسازی بلندمدت» اقدام کنند. ایران اکنون در حال جستجوی سرمایه‌گذاران خارجی درزمینهٔ اقتصاد است و قطعاً برقراری روابط اقتصادی در راستای روابط سیاسی دو کشور انجام می‌شود. بر این مبنا، با توجه به سابقه غرب و به‌ویژه آمریکا و با توجه به سیاست‌های خصمانه این دو در زمان تحریم‌ها، کسب اعتماد ایران کاری دشوار و مستلزم زمان طولانی است. ایران بیش از هر چیزی آماده برقراری روابط با کشورهای مستقل از جمله چین و روسیه است.

از نگاه روس‌ها، هرچند که ایران در دوران تحریم‌ها تا حدودی توانست اقتصاد خود را از ورشکستگی کامل نجات بخشد، اما نواقص و شکاف‌های زیادی در اقتصاد ایران درنتیجه تحریم‌ها وجود دارد که شاید اگر از همان ابتدا تحریمی در کار نبود، با توجه به پتانسیل ژئوپلیتیکی ایران و برخورداری از منابع سرشار از نفت گاز، این کشور می‌توانست یکی از پیشرفته‌ترین اقتصادهای جهان را دارا باشد. بر این مبنا، با توجه به کاهش تدریجی وابستگی صنعت جهانی به نفت، ایران نباید زمان را از دست دهد و از اقتصاد دیگر کشورهای منطقه عقب افتد. چراکه تحریم درهرصورت سرعت توسعه و پیشرفت یک کشور را کند می‌کند. ازاین‌رو با توجه به مستعد بودن بازار بزرگ ایران، این کشور باید از فرصت‌های به‌دست‌آمده در وهله اول در راستای توسعه اقتصاد و شبکه‌های زیرساختی استفاده کند. لغو تحریم‌های ایران نیز زمینه‌ای برای توسعه صنعت گردشگری این کشور است که با توجه به روابط متشنج ترکیه و روسیه در بر سر بحران سوریه، می‌تواند سالانه میلیون‌ها دلار تنها از گردشگران روس به بدنه اقتصاد خود تزریق کند که قطعاً با لحاظ کسب درآمد حاصل از گردشگران دیگر کشورها، رقم دریافتی ایران از صنعت گردشگری قابل‌ملاحظه خواهد بود.