کابوس وابستگی به نفت / 3لیتر‌نفت؛ یک پفک نمکی!

سرویس اقتصادی فردا؛ روزنامه آرمان نوشت: کشورهای تک محصولی به ویژه آنهایی که وابستگی به ذخایر زیر زمینی استراتژیک مانند نفت دارند، همواره با کابوس افت شدید قیمت این محصول و زیان بالای اقتصادی مواجهند. این کابوس برای کشور های نفت خیز اکنون به واقعیت تبدیل شده است، چرا که قیمت نفت به کمترین حد خود در 13 سال اخیر رسیده و عنوان می‌شود در ایران، اکنون قیمت طلای سیاه، پایین تر از شیر و آب است. آخرین آمار‌ها نشان می‌دهد نفت به زیر 23 دلار رسیده و پیش بینی می‌شود که تا سال آینده این رقم افزایش نخواهد یافت. در حالی که دولت با کسری بودجه ای که از گذشته باقی مانده، روبه‌رو است، هم‌زمان با پرداخت یارانه های نقدی که دو برابر درآمد های نفتی محاسبه شده مواجه است. آخرین آمار‌ها نشان می‌دهد، قیمت نفت با این که در روز های گذشته 41 سنت افزایش داشت، به رقم 22 دلار و 89 سنت رسید. قیمت نفت در روزهای گذشته به پایین ترین حد خود در 13 سال گذشته رسیده است. متوسط قیمت نفت اوپک در سال جاری 26 دلار بوده و قیمت نفت امروز ایران کمتر از متوسط جهانی بوده که پایین ترین نرخ از سال 2003 به شمار می‌رود. قیمت نفت از نیمه سال 2014 به دلیل صادرات بی رویه کشور های عربی و اشباع بازار از طلای سیاه، 70 درصد کاهش یافت. پیش بینی‌ها حاکی از آن بود که با لغو تحریم های ایران در ژانویه سال 2016، ایران صادرات خود را افزایش داده و باعث افت دوباره قیمت نفت می‌شود. گرچه برخی تحلیلگران معتقدند که واکنش بازار های جهانی به این مساله از روی ترس بوده و این بازار در وضعیت هیجانی خود قرار دارد اما امکان کاهش دوباره نفت وجود دارد. بر اساس گزارش ماهانه اوپک، متوسط قیمت نفت ایران در سال 2012 برابر با 109 دلار و پنج سنت اعلام و بر اساس این گزارش متوسط قیمت نفت ایران در ماه دسامبر سال 2013 بالغ بر 108 دلار و 96 سنت در هر بشکه گزارش شد. این رقم در سال 2013 به 110 دلار و 80 سنت در هر بشکه رسید. همچنین اوپک قیمت هر بشکه نفت ایران را در سال 2014، 58 دلار و 99 سنت اعلام کرد که این رقم در سال 2015 به 61 دلار و 65 سنت رسید. کابوس وابستگی به نفت مساله افت شدید قیمت نفت به ضرر کشور های تک محصولی به ویژه آن کشور هایی که وابستگی به ذخایر زیر زمینی نظیر نفت دارند، تمام می‌شود. همواره کابوس افت شدید قیمت طلای سیاه با این کشور‌ها بوده و هست. یکی از این کشور‌ها ایران است که با کاهش شدید درآمد های نفتی رو به رو شده است. کاهش قیمت نفت نشان می‌دهد که تقاضا برای طلای سیاه کمتر از گذشته است و باید فکری به حال این شرایط کرد. مساله کمبود تقاضای جهانی نفت و در پی آن سقوط قیمت نفت تاکیدی بر ضرورت حرکت به سمت صادرات غیر نفتی است. ضعف اقتصاد جهانی به ویژه در زمینه کاهش قیمت کالا بر تمامی کشور های کم درآمد تاثیر گذاشته است. البته با توجه به رکود بازار جهانی، کشور هایی که وابستگی زیادی به صادرات نفت دارند از این مساله آسیب بیشتری پذیرفته اند. این در حالی است که کشورهایی که در صادرات خود تنوع بیشتری دارند از کاهش قیمت سود برده اند و به رشد خود ادامه داده اند. از آنجا که ایران دومین تولید کننده اوپک بوده و حدود 50 درصد بودجه آن به نفت وابسته است، افت شدید قیمت این ماده باعث بروز معضلاتی در اقتصاد کشور می‌شود. کاهش درآمدهای دولت به واسطه افت شدید قیمت نفت، موجب کاهش بودجه عمرانی کشور خواهد شد که این امر در بودجه سال آینده تاثیرگذار خواهد بود. وقتی درآمد های نفتی با مشکل مواجه شوند، سایر صنایع کشور نیز دچار مشکل خواهند شد. کاهش قیمت نفت بر دیگر بازار های مهم از جمله، مسکن، ارز و سکه و طلا هم تاثیرات زیادی دارد که در چند ماه اخیر شاهد نوسانات زیادی در این بازار‌ها بودیم. با توجه به همه این مسائل دولت یازدهم میراث‌دار کسری بودجه دولت گذشته است و باید طرح هدفمندی یارانه‌ها را با مشکلات پیش رو ادامه دهد. اکنون هزینه پرداخت یارانه‌ها دو برابر درآمد های نفتی کشور است و دولت روحانی باید با کاهش شدید درآمدهای نفتی، این طرح را ادامه دهد. نفت ارزان‌تر همه چیز در حال حاضر قیمت هر بشکه نفت معادل 22 دلار است که هر دلار 3600 تومان در بازار آزاد است و فروش نفت ایران به 800 تا یک میلیون بشکه در روز رسیده و این رقم با بشکه ای 22 دلار که معادل 79 هزار تومان است، صورت می‌گیرد. اگر هر بشکه نفت را 159 لیتر در نظر بگیریم، ارزش 79 هزار تومانی هر بشکه نفت نشان می‌دهد ایران در روز های اخیر هر لیتر نفت را تنها 500 تومان فروخته است! حال این رقم را با قیمت اقلام مختلف مقایسه می‌کنیم. در اصطلاح عامیانه و پس از گرانی‌های گذشته برخی چیزها را می‌شد به نفت تشبیه کرد، مثلا ماست، دوغ یا شیر را نفت سفید نامید اما امروز معادله کاملا برعکس شده زیرا قیمت یک بشکه دوغ یا یک بطری آب معدنی از یک بشکه یا یک قوطی نفت گرا‌نتر است. قیمت امروز نفت، بشکه‌ای حدود 22 دلار است؛ بشکه‌ای که حدودا ۱60 لیتر گنجایش دارد. حالا با در نظر گرفتن قیمت دلار که حدود ۳۶۰۰ است، هر بشکه 79 هزار تومان می‌شود، یعنی هر لیتر 500 تومان و یک بطری 5/1 لیتری آن ارزشی حدودا معادل ۱۰۱۵ تومان دارد. در فروشگاه محصولات غذایی برای بطری 5/1 لیتری دوغ باید حدود ۲۵۰۰ تومان پرداخت کرد یعنی چیزی حدود پنج برابر قیمت یک بطری نفت یک و نیم لیتری. در این شرایط می‌توان گفت دوغ لیتری ۱۶۷۰ تومان است و یک بشکه ۱۶۰ لیتری آن را می‌توان حدود ۲۶۷ هزار تومان خرید. یک بطری 5/1 لیتری آب معدنی از ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ تومان فروخته می‌شود. در بدترین شرایط، یک لیتر آب از یک لیتر نفت بیشتر می‌شود که این موضوع را می‌توان آغاز روزهای رقابت این دو ماده زیر زمینی دانست. با محاسبه این شرایط می‌توان گفت سود سوپرمارکت‌های کشور از محل فروش نفت خام بیشتر بوده است! در حال حاضر پفک نمکی به قیمت هزارو500 تومان به فروش می‌رسد که در مقایسه با قیمت هر لیتر نفت حدود شش برابر است؛ بنابراین می‌توان گفت نفت بی‌ارزش‌ترین محصول در سال به‌شمار می‌رود. قیمت نفت این‌طور نمی‌ماند مهدی پازوکی تحلیلگر مسائل اقتصادی، در گفت‌و‌گو با «آرمان» با اشاره به این که قیمت نفت در همین مقدار باقی نمی‌ماند می‌گوید: به نظر می‌رسد که نفت شل تولید خود را کاهش داده و نفت در این قیمت باقی نمی‌ماند. پیش بینی می‌کنم، نفت در سال آینده به 100 دلار چند سال گذشته نمی‌رسد اما به حدود 40 دلار بر می‌گردد. قیمت نفت در بازار جهانی به وسیله عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. در آینده ای نزدیک تولید نفت دریای شما کاهش پیدا می‌کند و عرضه نیز کم خواهد شد. در نتیجه کاهش عرضه نفت، قیمت نفت افزایش خواهد داشت. این در حالی است که برخی پیش بینی‌ها حاکی از آن است که اگر ایران صادرات نفت خود را افزایش دهد شاید قیمت نفت پایین تر هم بیاید.