تاریخچه ای از تقابل ناوهای ایرانی و آمریکایی در خلیج‌فارس
ورود غیرقانونی دو شناور نیروی دریایی آمریکا به آب های ایران و بازداشت تفنگداران حاضر در این دو شناور از سوی نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی، اولین مورد از تقابل دو کشور در خلیج‌فارس نبوده است.
کد خبر :
482138
مهر: عصر روز گذشته دو شناور ارتش آمریکا بعد از ورود به آب های ایران در خلیج فارس توقیف شده و تفنگداران حاضر در آنها بازداشت شدند.
این اتفاق بعد از آن انجام شد که آمریکا در یک هفته اخیر مدعی شلیک راکت توسط قایق های تندرو ایران در تنگه هرمز و در نزدیکی ناوهای ایالات متحده شده بود.
البته این موراد تنها تقابل نیروهای دریایی ایران و آمریکا در خلیج فارس نبود و در سال های گذشته موارد متعددی در این رابطه رخ داده که بی بی سی تاریخچه ای از آن را منتشر کرده است.
بر اساس گزارش منتشر شده توسط بی بی سی مهمترین تقابل های ایران و آمریکا در خلیج فارس به شرح زیر است:
جنگ نفتکش ها
جنگ ایران و عراق عمدتا در جبهه زمینی جریان داشت، اما برای تحت فشار گذاشتن طرف مقابل به کشتی های تجاری و نفت کش ها هم حمله می شد. در این میان عراق عمدتا تلاش می‌کرد که با حملات هوایی صادرات نفت ایران را مختل کند. استراتژی ایران هم عمدتا این بود که با استفاده از قایق های تندرو، موشک های کرم ابریشم و یا مین‌گذاری دریایی کشتی های کشورهای عرب متحد عراق را تحت فشار قرار دهد.
این جبهه دریایی بعد بین‌المللی جنگ ایران و عراق را گسترش داد. در سال ۱۳۶۳ نیروی هوایی عربستان سعودی با پشتیبانی آمریکا دو جنگنده اف ۴ ایرانی را در خلیج فارس سرنگون کرد.
با این حال تنش در خلیج فارس ادامه پیدا کرد و نیروهای ایرانی از جمله در سال ۱۳۶۵ برای اولین بار یک کشتی باری آمریکایی را متوقف کرده و آن را در جستجوی سلاح های ارسالی برای عراق مورد بازرسی قرار دادند.
با طولانی شدن جنگ ایران و عراق، نبرد در جبهه دریا تشدید شد؛ به طوری که تعداد حملات دریایی از ۵ و ۲۲ مورد در سال‌های اول و دوم جنگ، به ۱۱۱ و ۱۷۹ مورد در سال‌های ششم و هفتم جنگ رسید و تعداد زیادی از کشتی‌هایی که در این بین آسیب دیدند به کشورهایی به جز ایران و عراق تعلق داشتند. در ۲۷ اردیبهشت ۱۳۶۶ عراق یک ناوچه آمریکایی را (احتمالا به اشتباه) هدف قرار داد و ۳۷ نفر از خدمه کشتی در این حمله کشته شدند.
متعاقب آن رونالد ریگان، رئیس جمهور وقت آمریکا، امنیت در خلیج فارس را به عنوان یکی از اولویت‌های خود اعلام کرد و به این ترتیب در حدود یک سال پایانی جنگ، نیروی دریایی آمریکا، با هدف اعلام شده محافظت از نفتکش های کویتی درگیر شد و عملا جنگی اعلام‌نشده را علیه نیروهای ایرانی آغاز کرد. جنگی که برخی آن را بزرگترین درگیری دریایی آمریکا پس از جنگ جهانی دوم می‌دانند.
«اراده قاطع» و شکست ریگان
در ۳۱ تیر ۱۳۶۶ و آغاز عملیات اراده قاطع، که هدفش محافظت از نفتکش های کویتی بود که با پرچم آمریکا حرکت می‌کردند، نفتکش اصالتا کویتی بریجتون، که به همراه یک ناوگروه آمریکایی حرکت می‌کرد، پس از عبور از تنگه هرمز به مین دریایی که تصور می‌شد نیروهای ایرانی کار گذاشته بودند برخورد.
از آنجا که کشتی مین‌روبی در دسترس نبود، محافظ ناچار شدند در پناه نفتکش بریجتون حرکت کنند تا به مین دریایی نخورند. با تبلیغات وسیعی که درباره عملیات اراده قاطع شده بود، برخورد نفتکش به مین توجه زیادی جلب کرد و به شکستی برای دولت ریگان بدل شد.
در واکنش به این اتفاق، دریابد «ویلیام کراو» رئیس وقت ستاد مشترک آمریکا، در این باره نوشت: به نظر می‌رسد که تهران تصمیم آگاهانه‌ای گرفته است که به رغم همه خطرات با آمریکا مقابله کند.
با وجود حادثه‌ای که در آغاز عملیات اراده قاطع رخ داد، این عملیات بیش از یک سال ادامه پیدا کرد و طی آن آمریکا حضور کشتی‌های نظامی خود را در خلیج فارس افزایش داد و ده‌ها هلیکوپتر هم برای شناسایی، حمله و پشتیبانی هوایی به کار گرفت.
به موازات عملیات اراده قاطع ارتش آمریکا، ستاد فرماندهی عملیات ویژه این کشور نیز عملیات فرصت عالی را با اهداف مشابه انجام می داد.
توقیف ایران اجر
در ۳۱ شهریور ۱۳۶۶ وزارت دفاع آمریکا اعلام کرد که یک کشتی باری ایرانی را که مشغول مین‌گذاری بوده توقیف کرده و ۲۶ نفر از خدمه آن را هم به اسارت گرفته است. دست کم سه نفر از خدمه ایرانی کشتی هم در جریان حمله هلیکوپترهای آمریکایی و توقیف آن شهید شدند اما علی اکبر ولایتی، وزیر خارجه وقت ایران، در نامه‌ای به دبیر کل سازمان ملل اتهام مین‌گذاری را رد کرد.
آمریکا چند روز بعد اسرای ایرانی را آزاد کرد اما اعلام کرد که کشتی ایران اجر را به ایران بازنمی‌گرداند و آن را غرق می‌کند.
حمله به قایق‌های سپاه در جزیره فارسی
در ۱۶ مهر ۱۳۶۶ هلیکوپترهای آمریکایی به گروهی از قایق‌های سپاه پاسداران در نزدیکی جزیره فارسی، در آب‌های میان ایران و عربستان در خلیج فارس، حمله کردند. در این حمله یک قایق سپاه غرق شد و دو قایق دیگر هم آسیب دیدند.
آمریکایی‌ها در این حمله شش نفر از نیروهای سپاه را هم به اسارت گرفتند که دو نفر از آنها شهید شدند. ایران در همان مقطع اعلام کرد که یک هلیکوپتر آمریکایی را در این درگیری سرنگون کرده است اما آمریکا این موضوع را رد کرد.
حمله به سکوهای نفتی رشادت
در ۲۷ مهر ۱۳۶۶ نیروهای آمریکایی سکوهای نفتی ایران را در میدان نفتی رشادت از بین بردند. آمریکا مدعی بود که سه روز پیش از آن نیروهای ایرانی در نزدیکی جزیره فاو به یک نفتکش کویتی که با پرچم آمریکا حرکت می‌کرد، با موشک کرم ابریشم حمله کرده بودند. در آن حمله ۱۵ نفر از خدمه نفتکش زخمی شدند و یک ناخدای آمریکایی بینایی‌اش را از دست داد. ایران انجام این حمله را رد می‌کرد.
آمریکا مدعی بود که از سکوهای نفتی میدان رشادت برای پشتیبانی عملیات نظامی استفاده شده است. نخست کشتی‌های آمریکایی سکوها را گلوله‌باران کردند و پس از آن با استفاده از مواد منفجره آنها را نابود کردند. از آنجا که خط لوله‌ای میان سکوهای نفتی میدان رشادت و میدان رسالت وجود داشت، حمله آمریکا به سکوهای میدان نفتی رسالت هم آسیب زد. رونالد ریگان، رئیس جمهور وقت آمریکا حمله به سکوهای نفتی ایران را «اعمال حق دفاع مشروع» توصیف کرد و در ۲ آبان ۱۳۶۶ بمبی قوی در دفتر هواپیمایی پان آمریکن در کویت منفجر شد. گروهی مسئولیت این انفجار را به عهده نگرفت، اما ادعا شد که این عملیات در واکنش به حمله آمریکا بوده است.
حادثه فرودین 1367
در ۲۵ فروردین ۱۳۶۷ ناو آمریکایی ساموئل بی رابرتز در خلیج فارس به یک مین دریایی برخورد. برخورد به مین دریایی آسیب جدی به این ناو زد و 10 نفر از خدمه آن هم زخمی شدند. آمریکا اعلام کرد که مین دریایی که به ناوش آسیب زده ایرانی بوده است. آنها می‌گفتند مین‌های دیگری در منطقه یافته‌اند که مشخصاتشان با مین‌های یافته شده در کشتی ایران اجر مطابقت داشته است.
ایران گفت که منطقه برخورد مین به کشتی آمریکایی، در نزدیکی بحرین، مستمرا تحت کنترل نیروهای آمریکایی و کشورهای عرب بوده و ایران امکان مین‌گذاری در آن را نداشته است.
چهار روز بعد و در ۲۹ فروردین ۱۳۶۷ نیروهای آمریکایی به انتقام برخورد مین به ناو ساموئل بی رابرتز در عملیاتی به سکوهای نفتی در نصر و سلمان، با قابلیت تولید مجموعا بیش از ۳۰۰ هزار بشکه نفت در روز حمله کردند.
ایران در واکنش به حمله آمریکا با استفاده از دو ناوچه سهند و سبلان، قایق توپدار جوشن و چند قایق تندرو، به همراه دو هواپیمای اف ۴، تلاش کرد که به نیروهای آمریکایی ضربه بزند. نیروهای ایرانی توانستند یک هلیکوپتر کبرای آمریکایی را سرنگون کنند که دو خدمه آن کشته شدند. یک کشتی تدارکاتی بریتانیایی هم مورد حمله ایرانی‌ها قرار گرفت.
پرواز ۶۵۵ ایران ایر
در ۱۲ تیر ۱۳۶۷ ناو آمریکایی یو‌اس‌اس وینسنس با شلیک موشکی هدایت شونده به سوی یک ایرباس ایران ایر، این هواپیمای مسافربری را سرنگون کرد و همه ۲۹۰ سرنشین آن را کشت.
پرواز شماره ۶۵۵ از بندرعباس برخاسته و در مسیر عادی خود به سوی دوبی می‌رفت و ناو وینسنس هنگام حمله وارد آب‌های سرزمینی ایران شده بود و نیروهای ایرانی با آن درگیر شده بودند تا از آب های ایران خارج شود.
آمریکا یک سال بعد پذیرفت که بدون عذرخواهی و قبول مسئولیت ۱۳۱ میلیون دلار غرامت به بازماندگان سرنشینان هواپیمای مسافربری ایران بپردازد اما هیچ یک از خدمه ناو وینسنس به خاطر اشتباهشان تحت پیگرد قرار نگرفتند و بعدا از آنها تجلیل شد.
تنش بدون جنگ
با پایان جنگ ایران و عراق اگرچه سطح رویارویی ایران و آمریکا در خلیج فارس کاهش یافت، همچنان رابطه نیروهای دو کشور در خلیج فارس با تنش و تقابل همراه بوده است و در موارد متعددی نیروهای دو طرف به یکدیگر اخطار رادیویی داده‌اند و یا حتی به هم تیر هشدار شلیک کرده‌اند.
تنگه هرمز
در سال ۱۳۹۰ و پیش از آن که تحریم نفتی ایران اجرایی شود، ایران هشدار داده بود که با بستن تنگه هرمز جریان صادرات نفت را مختل خواهد کرد. نیروی دریایی آمریکا در کنار کشورهای دیگر چندین ناو جنگی خود را برای باز نگه داشتن تنگه هرمز به کار گرفت. به گفته علی مطهری، از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، «باراک اوباما» در آن مقطع نامه ای را به مقامات ایران ارسال کرده بود.
انهدام ماکت
در زمستان سال ۱۳۹۳ سپاه پاسداران اعلام کرد که در یک مانور نظامی ماکت ۳۳۳ متری یک ناو هواپیمابر نیمیتز آمریکا را با شلیک ۴ موشک ساحل به دریا و ۴۰۰ راکت، منهدم کرده است.
در واکنش به این اقدام یک سخنگوی نظامی آمریکا گفت تمرین‌های نظامی این چنینی نیروی دریایی آمریکا را به نگرانی نمی‌اندازد.
پیش از تمرین نیروهای سپاه با ماکت ناو آمریکایی منابع آمریکایی اعلام کرده بودند که تصاویر ماهواره‌ای حاکی از ساخت چنین ماکتی است. برخی فکر می‌کردند که این ماکت بنا است در پروژه‌ای سینمایی استفاده شود.
توقیف کشتی جزایر مارشال
در اردیبهشت ۱۳۹۴ نیروی دریایی سپاه یک کشتی تجاری را که با پرچم جزایر مارشال حرکت می‌کرد توقیف کرد. دلیل توقیف این کشتی مسائل مالی عنوان شده بود.
آمریکا متعهد به حمایت از کشتی‌های جزایر مارشال بود و همزمان با توقیف این کشتی از طرف ایران، آمریکا از اعزام کشتی‌های ایرانی به سوی یمن ابراز نگرانی کرد.
پس از توقیف کشتی مرسک آمریکا اعلام کرد که ناوهایش در خلیج فارس کشتی هایی را که با پرچم آمریکا حرکت می‌کنند همراهی خواهند کرد.