تصاویر دردناک از نابودی شاهكار كاشی‌كاری عصر صفوی

مدرسه چهارباغ موقوفاتی بسيار نيز داشته است که شامل باغ ها، مزارع، روستاها، املاک، دکان ها، کاروانسراها و ساير مستغلات بوده است که چگونگی آن ها با حمله افغانها نامعلوم مانده است. به طور کلی مدرسه چهارباغ که به قول بسياری از محققين هم مدرسه و هم مسجد بوده است، با ۸۵۰۰ متر مربع مساحت از آثار مهم و با ارزش عصر صفوی است که در اواخر حکومت اين خاندان در اصفهان ساخته شده است.

گزارشي از وضعيت امروز مدرسه چهارباغ به همراه تصاوير

اما در حال حاضر متاسفانه این میراث گران بها در آتش بی توجهی مسئولان می سوزد. بيان اين واقعيت كه مدرسه چهارباغ در حال تخريب است، كمي تلخ است اما اين واقعيت تلخ در حال رخ دادن است؛ اين پديده خيلي آرام ولي در حال وقوع است. شاهد اين مسأله هم نشان‌گذاري‌هايي است كه در چند سال گذشته در ديوارهاي مدرسه انجام شده است كه پيشروي آن طي اين چند سال در تصاوير زير قابل مشاهده است.

اين تصاوير كه مربوط به درب غربي مدرسه واقع در خيابان چهارباغ عباسي است، ترك قرينه در ورودي اين درب و پيش روي آن قابل تأمل است.

كتيبه هاي ورودي مدرسه از سمت خيابان چهارباغ نيز به دليل نشست خيابان در حال فروريزي است.

ريزش اين كتيبه ها نه تنها سبب بروز خطرات زيادي براي عابرين از پياده روها كه سبب تأسف بازديدكنندگان خارجي مدرسه نيز شده است.

نكته مهم در اين كتيبه ها ارزش و زحمت فراواني است كه براي تهيه اين كاشي ها كشيده است كه متأسفانه در حال خاضر بي اهميت شده است. مثلاً براي يك مجموعه 10*10 سانتي متر مربعي ممكن است بيش از چند ده قطعه كاشي تراش خورده باشد كه حاكي زحمت فراوان براي تهيه آن هاست.

نهر موجود در مدرسه كه امتداد نهر فرشادي است، سال هاست كه به دليل خشكي زاينده رود، بي آب شده است كه از زمان بي آب شدن اين نهر، مشكلات فرو نشست مدرسه به صورت جدي تر نموده پيدا كرده است.

اين در حالي است كه در مجموعه هتل عباسي که در مجاورت این مدرسه قرار دارد با تمهيداتي كه مسئولين اين مجموعه انديشيده اند، مقداري آب در مجموعه نهر عبوري از هتل به صورت ثابت نگه داشته اند كه مشكلات فرو نشست آن ها بسيار كم تر از مشكلات مدرسه مي باشد.

كتيبه هاي ايوان ها مجموعه به دليل نشست ساختمان، در حال ريزش است كه مديريت مدرسه مجبور شده است با امكانات اندك خود از ريزش اين كتيبه هاي ارزشمند جلوگيري شود.

در ايوان ضلع شمال شرقي، داربستي نصب شده است براي مرمت اين ايوان كه اين داربست نيز مانند داربست گنبد مدرسه در حال تبديل به آثار باستاني است.

در سه سال گذشته اي كه اين داربست نصب شده است، نه تنها كاشي ها مرمت نشده است بلكه ميزان ريز بيشتر نيز شده است.

متأسفانه شهرداري نيز نسبت به مجموعه كم لطفي مي كند؛ مثلاً براي هرس و نگهداري از درختان ارزشمند مدرسه كه قدمت برخي از آن ها به بيش از 200 سال ميرسد هيچ كمكي نمي كند و اين قبیل کارها توسط طلاب مشغول در مدرسه انجام مي شود.

تنه هاي درختاني كه در مجموعه چهل ستون نگهداري نمايش داده مي شود از درختان اين مدرسه است؛ ولي براي خود مدرسه هيچ فايده‌اي نداشته است.

وضعيت گلدسته زيباي مدرسه بسيار اسف بار است. كاشي هاي روي گنبد كه تقريباً همگي در حال فروريزي است و با چند باران و برف ديگر همگي فرو خواهد ريخت و چوب هاي ستون هاي آن نيز به علت عدم رسيدگي در حال تخريب است.

بخش نگران كننده اين مجموعه هم عدم اجازه ميراث فرهنگي به مسئولين مدرسه براي بازسازي توسط خود ايشان است و اين در حالي است كه چندين بار مسئولين از شروع مرمت اين مدرسه خبر داده اند؛ لازم به ذكر است كه گنبد مدرسه در حال بازسازي است ولي سرعت اين بازسازي به قدري كند است كه موجب غفلت از بخش هاي ديگر شده است كه براي نمونه مي توان به نشست ديوارهاي بيروني مدرسه، ريزش كاشي هاي گلدسته و مناره ها اشاره كرد.

وضعيت مناره ها نيز از ساير بخش هاي مجموعه عقب نماده است و به دليل عدم رسيدگي در حال تخريب است.

كاشي هاي مناره ها هيچگونه چسبندگي اي با بدنه اصلي ندارند و به راحتي با دست از جاي خود خارج مي شود و بخشي از كتيبه مناره ها نيز ريخته و شكسته است كه بازسازي كاشي هاي فروريخته خود حكايتي است مفصل.

مناره ها به دليل اينكه بيشتر در معرض باد و باران قرار دارد، وضعيت بدتري دارد كه نياز به رسيدگي فوري دارد.

مرمت شايد هزينه اي به مراتب كم تر از بازسازي داشته باشد ولي در حال حاضر كسي به اين مسأله توجه نمي كند.

گنبد تنها بخشي از مجموعه است كه در حال بازسازي است ولي همانگونه كه بالا اشاره شد، روند اين بازسازي بسيار كند است و نگراني هاي بسياري را به همراه داشته است.