۵ چالش عربستان در سال ۲۰۱۵

تایم در این مقاله نوشت: سال 2015 سال چالش آمیزی برای عربستان سعودی به شمار می‌آمد. قدرت‌های جهانی به سرگردگی آمریکا توافق هسته‌ای را با ایران که رقیب عربستان است امضا کردند و جنگ در سوریه و یمن همچنان به بی ثبات کردن منطقه دامن زده است و قیمت نفت نیز همچنان به سقوط خود ادامه می‌دهد. اما همه اینها خبرهای بد به شمار نمی‌آیند. انتخاباتی که چند روز پیش در عربستان برگزار شد برای نخستین بار زنان در آن مشارکت کردند.

این 5 واقعیت یک تصویر لحظه‌ای از مسیر پرچالش عربستان سعودی در آستانه سال 2016 است.

جنگ در سوریه

عربستان به شدت خواستار کناره گیری اسد که با ایران، رقیبش متحد بوده، است اما آنها نتوانستند نیروی زمینی برای مبارزه اعزام کنند. همچنین 2500 نفری که عربستان را برای پیوستن به داعش ترک کردند باعث نگرانی ریاض شده‌اند. هر چند که سعودی‌ها تصمیم گرفتند تا از جنگ سوریه از راه دور حمایت کنند.عربستان سعودی که وارد کننده شماره 1 جهان در زمینه تسلیحات و سامانه‌های دفاعی است بیش از 500 موشک ضد تانک تاو به ارتش آزاد سوریه ارسال کرده است. عربستان به تنهایی سال گذشته حدود 6.5 میلیارد دلار تسلیحات خریداری کرده است. عربستان همچنین با میزبانی آموزش مخالفان سوری توسط آمریکا موافقت کرده است. پنتاگون انتظار دارد که در سال نخست عملیات بتواند 5 هزار مبارز سوری را آموزش دهد.

جنگ در یمن

با توجه به عملکرد ضعیف سعودی‌ها در یمن، عدم مداخله ریاض در سوریه می تواند هوشیارانه باشد. حوثی‌ها که یکی دیگر از متحدان ایران هستند توانسته‌اند که کنترل صنعاء، پایتخت یمن را در دست بگیرند که این برای ریاض غیر قابل قبول است. عربستان در حال حاضر هدایت ائتلاف 10 کشور عربی در جنگ علیه یمن را بر عهده دارد و اعلام کرده که در این جنگ از 100 جنگنده و 150 هزار نظامی برای شکست دادن حوثی‌ها استفاده می‌کند. اما نتیجه تا کنون چه بوده است؟ حدود 21 میلیون یمنی که 80 درصد از جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند برای زنده مانده به کمک‌های بشردوستانه محتاج هستند. عربستان که در نظر هزینه در زمینه تسلیحات در رتبه چهارم جهان قرار دارد انتظار نداشت که عملیاتش در یمن تا این حد ضعیف به پیش برود. اما عربستان نیز همانند آمریکا در حال یادگیری این مسیر سخت است که برتری نظامی آشکار در شرایط کنونی خاورمیانه به آسانی میسر نمی‌شود.

سقوط قیمت نفت

بازگشت ایران به بازار جهانی نفت ممکن است بزرگترین تهدید برای نفوذ عربستان به شمار آید. انتظار می‌رود که تهران با بازگشت به بازار نفت تا پایان سال 2016 یک و نیم میلیون بشکه نفت بیشتر به بازارها تزریق خواهد کرد. جهان پیش از این نیز با اضافه عرضه نفت مواجه بوده است چون عربستان که یک سوم از نفت جهانی را در اختیار دارد همچنان سقف تولید خود را حفظ کرده تا با کاهش قیمت‌ها برخی از رقبا به خصوص نفت شل شمال آمریکا از عرصه خارج شود. این بزرگترین دلیل آن است که نفت از 111 دلار در هر بشکه در ژوئن سال 2014 به زیر 40 دلار طی هفته جاری رسیده است و به نظر می‌رسد که این حربه کارساز بوده است چون نیمی از دکل های حفاری شل آمریکا از سال گذشته تعطیل شده‌اند.

اما حفظ سهم بازار توسط عربستان، هزینه‌های زیادی برای عربستان چه از لحاظ سیاسی و چه اقتصادی به همراه داشته است. درآمدهای نفتی 80 درصد از بودجه دولت عربستان را تامین می‌کند و 90 درصد از درآمدهای صادراتی این کشور و 45 درصد از مجموع تولید ناخالض این کشور را شامل می‌شود. عربستان با 640 میلیارد دلار ذخیره ارزی می تواند تا مدت زمان زیادی به بازی ادامه دهد اما دیگر اعضای اوپک نظیر ونزوئلا و الجزایر شرایط مشابهی ندارند. آژانس بین المللی انرژی برآورد کرده که سقوط قیمت نفت تا کنون بیش از 500 میلیارد دلار برای کشورهای عضو اوپک هزینه داشته است. اعضای بیشتری در اوپک به سقوط قیمت نفت اعتراض دارند و انتظار می‌رود که با کاهش بیشتر قیمت‌ها، تنش‌ها نیز افزایش یابد.

جانشینی و جانشین ولیعهد

بزرگترین موضوع سال جاری در عرصه سیاسی، انتصاب "محمد بن سلمان" جوان 30 ساله به پست حساس وزارت دفاع و جانشین ولیعهد بوده است. این برای نخستین بار در تاریخ مدرن عربستان است که قدرت در یکی از شاخه‌های خاندان سلطنتی متمرکز می‌شود که تعداد افراد این خاندان هم اکنون به بیش از 15 هزار نفر رسیده است.

تغییرات در ساختار قدرت عربستان سبب شده تا بسیاری به خاندان پادشاهی بی میل شوند. از سوی دیگر "محمد بن نایف" ولیعهد عربستان که به دلیل پیشبرد جنگ علیه تروریسم شناخته می شود دلخواه دولت‌های غربی است. اما سلمان بن عبدالعزیز با هدف تقویت جایگاه خود در برکنار کردن مقامات سعودی بسیار تهاجمی عمل می‌کند. 2016 سال مهمی برای کشمکش‌های درونی قدرت در عربستان به شمار می‌آید.

انتخابات عربستان، حضور زنان در انتخابات

هفته گذشته و در انتخابات شورای شهر برای نخستین بار زنان توانستند هم نامزد شده و هم در انتخابات مشارکت کنند.از 7 هزار نامزد انتخابات،‌979 نفر آنها زن بودند و 20 زن نیز موفق به کسب کرسی در انتخابات شورای شهر شوند. این بدان معناست که از حدود 2100 کرسی شورای شهر کمتر از یک درصد آنها در اختیار زنان قرار گرفت. اگر چه این موضوع تغییر چشمگیری به شمار نمی‌آید اما برای تنها کشور در جهان که در آنجا زنان از حضور در انتخابات منع می‌شوند یک پیشرفت به شمار می‌آید.

زنان سعودی همچنان به پیشرفت خود در عرصه حضور ادامه می‌دهند. درسال 2004 تنها 23 هزار زن در این کشور شاغل بودند اما امروز بیش از 400 هزار زن سعودی کارمند هستند. اگر چه این گام کوچکی است اما دست کم پیشروی در مسیر صحیح به شمار می‌آید. آینده عربستان بسیار مبهم است اما یک موضوع قطعی است که عربستان از پایان سال 2015 خرسند می‌شود.