پنه‌بیکر: «تنها میان طالبان» شگفت‌انگیز بود

تسنیم: محسن‌ اسلام‌زاده تنها مستندسازی است که در 10 سال گذشته توانسته است به طالبان نزدیک شود و به‌شکل مستقیم از آنها مستندی را بسازد. این مستند روز گذشته با عنوان «تنها میان طالبان» در جشنواره سینما حقیقت رونمایی شد. محسن اسلام‌زاده در مورد روند ساخت این مستند می‌گوید: روند جلب اعتماد طالبان برای ساخت این مستند 40 ماه طول کشیده است. دان آلن پنه‌بیکر در تاریخ سینمای مستند جایگاه ویژه و بالایی دارد و گروهی از منتقدین، او را پدر «سینماحقیقت» Cinema Verite لقب داده‌اند. وی که متولد سال 1925 در ایلینویز آمریکاست، سازنده بیش از 40 فیلم مستند است که اکثر آنها به‌سبک سینمای مستقیم یا سینما وریته ساخته شده‌اند. پنج اثر مستند برجسته او با عناوین «قطار سریع‌السیر سحرگاهی» (1953 نخستین مستند فیلمساز)، «افتتاحیه در مسکو» (1959)، «لامبرت و شرکا» (1964)، «به پشت سر نگاه کن» (‌1967‌) و «راکبای» (‌1981) در بخش مرور مستندهای این فیلمساز در جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت به نمایش در‌می‌آیند. پنه‌بیکر در سال 1959 همراه با فیلمساز بزرگ سینمای مستند «ریچارد لیکاک» و «رابرت درو» سردبیر مجله معروف لایف، شرکتی برای تولید مستندهایی با سبک سینما وریته تأسیس کردند. بسیاری از کارهای بزرگ مستند در دهه 1960 میلادی توسط این گروه و نیز «آلبرت مایلزلس» که فیلمبردارشان بود، ساخته شدند. مستند برجسته پنه‌بیکر «به پشت سر نگاه کن» در مورد خواننده مشهور «باب دیلن» که همواره ترانه‌های اعتراضی خوانده، ساخته شده است و در سال 1998، مجله تایم‌اوت، آن‌را به‌عنوان ششمین مستند برجسته جهان انتخاب کرد. پنه‌بیکر همچنین در سال 1968 به فرانسه رفت و ساخت فیلمی را همراه با «ژان لوک گدار» از پیشگامان موج نو فرانسه آغاز کرد، اما این همکاری در میانه تولید فیلم قطع شد و پنه‌بیکر فیلم را که «یک فیلم کامل» نام دارد، به‌تنهایی تمام کرد. آکادمی علوم و هنرهای سینمایی در سال 2012 جایزه اسکار یک عمر فعالیت سینمایی را به «دان آلن پنه‌بیکر» اهدا کرد. دان آلن پنه‌بیکر در رابطه با مستند «تنها میان طالبان» ساخته محسن‌اسلام‌زاده در حاشیه جشنواره حقیقت در گفت‌و‌گو با تسنیم گفت: این اثر (مستند تنها میان طالبان) یکی از فیلم‌هایی بود که من واقعاً علاقه‌مند بودم آن را تماشا کنم، به همین علت که من علاقه‌مند به موضوع افغانستان هستم. همان‌طوری که می‌دانید کشور من در افغانستان و جنگ در آن دخالت‌ داشته است و ما به همین دلیل اخبار زیادی را از افغانستان دریافت کرده‌ایم. وی افزود: من می‌خواستم تا دیدگاه فیلم‌سازان ایرانی را که به افغانستان سفر کرده‌اند، بدانم، اینها قطعاً دیدگاه متفاوتی را خواهند داشت. پنه‌بیکر ادامه داد: من این فیلم را آموزنده می‌دانم. من از این فیلم بسیار شگفت‌زده شدم. تصاویر و صحنه‌ها بسیار شگفت‌انگیز و حتی غیرعادی بود، این چیزی است که من بسیار با آن ارتباط برقرار کردم و ذهن من را مشغول کرده‌ است. وی تصاویری را که در این مستند وجود دارد شگفت‌انگیز خوانده گفت: در این مستند تصاویری از طالبان و نواحی تحت تصرف آنها وجود دارد که به‌نظرم این تصاویر بسیار باارزش هستند و من از این اقدام قدردانی می‌کنم و آن بخش‌ها را بسیار دوست دارم. این مستندساز برجسته با انتقاد از بخش‌هایی از فیلم گفت: من تصور می‌کنم که در پایان فیلم باید حرف‌های بیشتری زده می‌شد. در ابتدای فیلم به این موضوع اشاره شده است که چگونه در سال 1997 تعدادی از ایرانی‌ها توسط طالبان کشته می‌شوند و این اتفاق پاسخ‌های احساسی بسیاری از طرف جوانان ایجاد می‌کند و این نشان می‌دهد که شما واقعاً از طالبان تنفر دارید. پنه‌بیکر ادامه داد: من دوست داشتم که در انتهای فیلم بعد از تجربه‌ای که سازنده فیلم در افغانستان داشته است، بشنوم اما فکر می‌کنم که کارگردان داستان را تمام نکرده است. من می‌خواهم بدانم که آن تجربیات چه تأثیری بر تدوین این مستند داشته است. البته اگر وقت بیشتری برای فکر کردن داشته باشم ممکن است نظر من تغییر کند اما این حسی است که اکنون به این فیلم دارم. وی در پایان گفت: البته این نکته را هم باید اضافه کنم که من با دیدن این فیلم تصور می‌کردم که واقعاً در آنجا حضور دارم و انگار تجربه مستقیمی شکل گرفته است. آن چیزی که من در این فیلم دوست داشتم این بود که حس می‌کردم واقعاً در آنجا حضور دارم و فکر می‌کنم این نشانه و امضای خوبی برای فیلمی این‌چنینی است.