سوسن حسنی‌دخت:سانسور خبری منسوخ شده است
سوسن حسنی دخت گفت: با توجه به اینکه دسترسی مردم به منابع خبری وجود دارد در عصر حاضر، بکارگیری سانسور خبری تقریبا منسوخ شده و در واقع سانسور خبری در حال حاضر، تیشه به ریشه خود زدن است.
رسانه‌های مهم، تاثیرگذار و معتبر دنیا، موفقیت های بزرگ خود را مدیون بهره بردن از گویندگان بزرگ و کارآزموده می‌دانند. امروز گوینده خبر با آنچه در دو دهه پیش بوده متفاوت است.
به کرات در کتاب‌ها و مقاله‌های خبری دهه اخیر ملاحظه میشود شکل و حالتی خشک، بی‌روح و مصنوعی و لحنی بی‌احساس برای خواندن متنی که صرفاً از زاویه سوم شخص به مخاطب می‌رسد اکنون کاهش یافته است و با نگاهی به روند گویندگی خبر از دهه 60 تا کنون در ایران به این نکته می‌رسیم که گویندگی بخش خبر از آن زمان تا کنون دستخوش تحولاتی شده است که روز به روز بر روند ایجاد ارتباط بین گوینده خبر و بیننده افزوده است.
«سوسن حسنی دخت» از مجریان خبر سیماست. یکی از چهره‌های خبری که از دهه 80 تا کنون در بخش‌های خبری شبکه ١ و 2 سیما ، ساعت ١٤ شبکه یک و 22 و 30 و نیز بخش خبری 24 در شبکه 5 و در حال حاضر در بخش‌های خبری ١٤ و ٢١ ، گفتگوی ویژه خبری حضور دارد، همچنین در برنامه‌های مختلف رادیویی (گفتگو و اقتصاد) اجرا در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی را به عهده دارند. سوسن حسنی‌دخت دارای مدرک کارشناسی مامائی و کارشناسی ارشد ژورنالیسم تلویزیونی از دانشکده صدا و سیما است.
در ادامه گفت وگو با این گوینده خبر را می خوانید:
**سرکار خانم سوسن حسنی‌دخت بفرمایید از چه زمانی وارد بخش گویندگی خبر شدید و پیش از این به چه کاری مشغول بودید؟
-من پیش از اینکه وارد عرصه خبر شوم، در ستاد معاونت بهداشت دانشگاه شهید بهشتی کار می‌کردم و رشته تحصیلی‌ام لیسانس مامایی است. بیشتر تجربه کاری‌ام در آن دانشگاه است اما-12 10 سالی میشود که در رسانه و در حوزه خبر فعالیت می‌کنم.
البته بسیار پیش‌تر علاقه‌مند ورود به رادیو و تلویزیون بودم اما نتوانستم وارد شوم و شاید بشود گفت زمانی موفق به ورود شدم که کمی دیر بود. البته عشق و علاقه من به این کار و احساس نیازم، موجب شد در مقطع فوق لیسانس، در رشته ژورنالیست تلویزیونی ادامه تحصیل بدهم. از دلایل مهم انتخاب این رشته، احساس نیاز به ارتقاء علمی در کارم بود چرا که از فضای متفاوت کاری بهداشت و درمان، به این حوزه وارد شدم که البته شناخت کمی نسبت به فضای جدید کاری داشتم.
**امروز فضای حاکم بر گویندگی خبر رسانه ملی را چطور ارزیابی می کنید؟
-خبر، یک فرایند است و حاصل یک کار تیمی است. همه اعضای تیم برای رسیدن به یک هدف تلاش می‌کنند و آن هم ارائه موثر و مناسب و مطلوب خبر است که قاعدتا در راستای سیاست‌ها و اصول حرفه‌ای تعریف میشود.
این نگاه که بعضاً جاری و حاکم است و اجرا و گویندگی را یک جزء مجزا و منفک از بخش‌های دیگر تهیه خبر می‌دانند، نگاه درستی نیست.
همیشه گفتم که پشت یک مجری عالی یک تحریریه خبر خوب وجود دارد و البته یک مجری خوب خبر می‌تواند کاستی‌های مجموعه را جبران کند. هر دو در کنار هم معنا دارند. و این اصل باید به شکل یک باور در میان تیم باشد. به هر دلیلی که شاید اینجا مجال بحث آن نباشد، روند شکل‌گیری این باور، امیدوارکننده است و نگاه‌ها در حال تغییر است.
**از دید شما کدام بخش فرایند خبر اهمیت بیشتری دارد؟
-وقتی می‌گوییم خبر یک فرایند است به این معناست که همه اجزاء در کنار هم ، یک بخش خبری خوب را می‌سازند اما مجری به عنوان پیشانی و فردی که منعکس کننده زحمات تیم است از حساسیت بیشتری برخوردار است.
مجری برای یک اجرای خوب باید چهارچوب‌ها و سیاست‌های رسانه‌ای که در آن کار می‌کند را بشناسد. در همه رسانه‌های بزرگ دنیا، مجریان بر اساس همین سیاست‌های تعیین شده عمل می‌کنند.
هر رسانه‌ای چارچوب و سیاستی تعریف شده دارد که باید آگاه باشیم به این سیاست‌ها.
در موارد متعددی دیده شده که عدم اطلاع و آگاهی از این چارچوب‌ها و سیاست‌ها، نتایجی داشته که گاه رسانه‌ها را با چالش‌های جدی مواجه کرده است، افراد باید در زمان اجرا از فضاهای ذهنی خود خارج شوند و البته بدون غلبه احساسی بر موضوع، اجرا کنند. اگر تضاد فاحشی بین فضای ذهنی فرد و سیاست‌ها باشد بهتر است فرد از سیستم خارج شود. اتفاقی که در بسیاری از شبکه‌های بزرگ دنیا به تکرار افتاده. این‌ها از اصول حرفه‌ای کار اجراست.
** گویندگان خبر محدودیت‌های اجتماعی یا حرفه‌ای هم از سوی سازمان دارند؟
-اینکه مدیران به دلیل حرفه‌ای نبودن مجریان، محدودیت‌هایی ایجاد کنند اشکالی است که متوجه سیستم است آنجا که افرادی غیرحرفه‌ای و آموزش ندیده جذب می‌شوند چنین پیامدهایی هم طبیعی است.
**بعضاً دیده میشود که سخت خبرهای سیما آن هم در مواقع بحرانی و تشنج در سایر کشورهای همسایه همچون عراق،سوریه توسط شما خوانده میشود،چطور این تعادل اهمیت و میل گوش کردن خبر و عدم ایجاد ترس و استرس را در ببیننده ایجاد می‌کنید؟
-یکی از نکات مهمی که باید مورد توجه گویندگان خبر بخصوص در بخش اخبار سیاسی قرار گیرد، اشراف اطلاعاتی آنها به تحولات و رویدادهاست. خواندن خبر وقتی سخت و استرس‌زا میشود که این اشراف اطلاعاتی وجود نداشته باشد. بنابراین برای یک اجرای خوب باید همواره مطالعه کرد و در کنار آن به دانش روز مجهز شد. در این صورت مخاطب هم لذت می‌برد. توجه به این نکته مهم است که مجری خبر بودن به معنای خبرخوانی نیست و اگر هم در سال‌های گذشته این چنین بوده، به نظر می‌رسد نگاه صدا و سیما تغییر کرده. اجراهای کنونی در دنیا برپایه دانش و اشراف اطلاعاتی مجریان استوار است در کنار هنر بکارگیری مهارت‌های ارتباطی.
**ماجرای خبری که هم‌اکنون به دست ما رسید، چیست؟ چه زمانی برای خبر به استودیو می آیید و چقدر از قبل خودتان را آماده خواندن خبر می‌کنید؟
-خبرهای فوری عموما شامل یک رویداد تازه است و یا خبرمهمی که به دنبال یک رویداد پیگیری میشود. اجرای خبرهای فوری به ویژه اگر همراه با پوشش‌های خبری دیگر باشد نیازمند اطلاعات زمینه‌ای از موضوعات روز است. ضعف ما ممکن است در زمان بیان و یا اجرای خبرهای فوری خود را نشان دهند.
در مورد حضور در سازمان آنچه طبق وظیفه سازمانی بر عهده افراد گذاشته شده حضور در تحریریه‌های خبری، یک ساعت و نیم قبل از اجرای خبر است. اما شخصا، دو یا سه ساعت قبل از خبر برای هماهنگ شدن با تحریریه و مطالعه بیشتر در محل کار حاضر هستم.
**سختی کار شما گویندگان خبر کجاست؟ کدام قسمت گویندگی برای شما سخت است؟
-برای من هیچ قسمتی سخت نیست. کار وقتی سخت میشود که به خبر مسلط نباشی که می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. وقتی نتوانیم ارتباط خوبی با متن مکتوبی که تهیه شده برقرار کنیم بیان آن سخت میشود. برای ارتباط بهتر علاوه بر تلاش مجری برای کسب اطلاعات لازم نوشتارهای خبری هم باید ساده، شفاف، روان و قابل فهم و درک باشند تا این ارتباط برقرار شود.
**گویندگی خبر در کشور ما تا چه میزان به روز است و آیا تغییراتی در سبک اجرای خبر که بر گرفته از رسانه‌های خبری کشورهای دیگر باشد دارید یا هنوز به همان حالت سخت خبر اجرا میشود؟
-خیلی موافق اینکه بخش های خبری برگرفته از سایر شبکه‌های خبری دنیا باشد، نیستم.
کار خبر برگرفته از یک سری اصول است که همه باید رعایت کنند هر چند این اصول به مرور دستخوش نوآوری و تغییر میشود. اجرا یک مهارت پویا و بر اساس دانش روز است. بنابر این همواره باید تغییر کند. ایستایی در این حرفه مساوی با طرد شدن از جامعه است.
یادم هست چند سال پیش، موقعی که دکور بخش‌های خبری تغییر کرد، همه می‌گفتند شما در حال الگوبرداری از BBC فارسی هستید. اما اگر نکات افراطی تغییر را کنار بگذاریم، واقعیت امر این طور نیست، چرا که سایر شبکه‌های خبری همانند الجریزه، CNN و .... هم به همین منوال تغییر کرده است و به دنبال آن سبک‌های اجرای خبر نیز دستخوش تحول شده اند. عموما تشابه در شکل و قالب خبر و اجرا در همه شبکه‌های خبری که به دلیل تبعیت از اصول حرفه‌ای و دانش روز است موجب این استنباط اشتباه میشود.
**شما به سانسور خبری اعتقاد دارید که برخی از اخبار را سانسور کنیم، با توجه اینکه در رسانه ملی هر روز در بخش خبری با تحولات منطقه‌ای روبه‌رو هستیم؟
-سانسور خبری از تاکتیک‌های خبری است و با آنچه در ذهن مردم است،متفاوت است .
ما به سانسور خبری به مفهوم حرفه‌ای به عنوان تاکتیک خبری و حرفه‌ای نگاه می‌کنیم که البته استفاده از تاکتیک‌های خبری در طول زمان دستخوش تغییر می‌شوند. با توجه به اینکه دسترسی مردم به منابع خبری وجود دارد در عصر حاضر، بکارگیری سانسور خبری تقریبا منسوخ شده و در واقع سانسور خبری در حال حاضر، تیشه به ریشه خود زدن است. اما در برخی موارد که موضوعات حساس و امنیتی وجود دارد شاید به کارگیری آن الزامی باشد.
**شما به عنوان گوینده ای که سابقه گفت و گو با مسئولان بسیاری را دارید، فکر می کنید این سعه صدر در مسئولان وجود دارد که حاضر به گفت و گوی چالشی در رسانه ملی بشوند؟
-اتفاقاً علاقه‌مندی من بیشتربه برنامه‌های گفتگومحور است. در گفتگو، اشراف اطلاعاتی مهمترین نکته است. بعد از آن باید با توجه به هدف گفتگو جسارت لازم برای طرح سئوالات هدفمند داشت. عموما اگر مجریان و خبرنگاران، وابستگی خاصی به نهادها و مراکز قدرت نداشته باشند جسارت متجلی می شود. من همیشه به دنبال پاسخ صریح و درست و مناسب به سئوالاتم هستم.اما اینکه رفتار مسئولان چگونه است؟ باید گفت که در دنیا پاسخگویی برای مسئولان همیشه سخت بوده است. بخصوص در جوامعی که عادت به این کار وجود نداشته باشد ابتدا حتما مشارکت کم و نامناسب است اما کم کم که این نوع گفتگوها رایج و عادی شد مسئولان هم با شرایط جدید هماهنگ خواهند شد.جالبتر از واکنش مسئولان ، نگاه مردم به این نوع گفتگوهای چالشی است.
پیام‌‌های ارسالی مردم نشان می‌دهد که بخشی از آنها منتقد این سبک هستند، و درخواست رعایت ملاحظات بیشتر با مسئولان دارند. در عین حال بسیاری نیز از این نوع گفتگوها حمایت می‌کنند. علت مخالفت بخشی از مردم هم می‌تواند این باشد که آنها هم به شرایط قبلی عادت کردند و به نظرم باید به آنها هم فرصت داد. یقین دارم کم کم خوششان خواهد آمد.
**سرکار خانم حسنی‌دخت خواهر شما سودابه نیز گوینده خبر بخش شبکه خبر است، قضیه ورود دو خواهر آن هم گوینده خبر چیست؟ آیا به واسطه نوع صدایی که دارید هر دو گویندگی خبر شدید یا بحث علاقه‌مندی به این حرفه بوده است،اصلاً کدامیک زودتر وارد این حرفه شدید؟
-خواهرم چندین سال زودتر از من وارد این عرصه و جذب شبکه خبر شد، اما ما هر دو علاقمند بودیم و حتی سال‌های پیش، بعد از اینکه دیپلم گرفتیم برای پیوستن به سازمان تلاش کردیم، اما موفق به ورود نشدیم. چند بار در رادیو تست دادیم اما هر بار جواب منفی دادند.
خواهرم با شروع به کار شبکه خبر، در مراحل جذب نیرو در شبکه شرکت کرد و خوشبختانه پذیرفته شد. آن سالها من به دلیل گرفتاری که داشتم نتوانستم در تست‌های مربوطه شرکت کنم. تا سالها بعد که با فراخوان شبکه جام‌جام، وارد تست‌های صدا و تصویر متعدد، برای ورود به حوزه خبر شدم که بالاخره پس از سالها آمدن و رفتن، پذیرفته شدم. پروسه سخت و شاید هم آزاردهنده‌ای بود.
اما در پاسخ به این سئوال که چرا هر دوی ما وارد عرصه خبری شدیم، واقعیت این است که اگر یکی از اعضای خانواده به کاری مشغول باشد احتمالا، در ایجاد انگیزه برای دیگر اعضا موثر خواهد بود. برای ما هم همین اتفاق افتاد بخصوص اینکه همانطور که گفتم از سالها پیش هم این علاقه‌مندی وجود داشت.
امروز به صراحت می‌گویم که اگر زمان به عقب بر می‌گشت و من مجددا در آستانه انتخاب شغل بودم،حتماً کار ژورنالیستی را انتخاب می‌کردم.
**و یک سئوال حاشیه‌ای،انتخاب لباس‌های شما بر عهده چه کسی است و بر چه اساسی انتخاب میشود؟
-انتخاب رنگ و تهیه لباس جز در موارد نادر، بر عهده خود ما است و نحوه انتخاب هم بر اساس تجربه و با توجه به شکل و رنگ استودیو و سایر مسایل فنی انتخاب میشود.
**و نکته پایانی؟
-نکته پایانی خانم حسنی‌دخت: همواره در تلاش بودم به مردم بگویم که ، گویندگان خبر هم مثل خود آنها هستند. ممکن است مشابه آنها فکر کنند . علاقمندی‌هایی داشته باشند، احساساتی که شاید درک آنها در قاب تلویزیون برای مردم امکان پذیر نباشد. تلاش کردم فاصله بین خودم و مردم را کم کنم. در صفحات اجتماعی سعی در تعامل و ارتباط بیشتر با مردم هستم. به بسیاری از کامنتهای مردم پاسخ می‌دهم و با آنها تبادل نظر می‌کنم. اصرار دارم فضای گفتمانی سالم حاکم باشد و اصول گفتگو کردن با هم را یاد بگیریم و تمرین کنیم. معتقدم مردم باید این رابطه صمیمانه را درک کنند و بپذیرند که مجریان خبر صرفاً یک خبرخوان نیستند. آنها افرادی صاحب فکر، قلم و اندیشه هستند. در سایه همین تلاش‌ها، امیدوارم نگاه مردم به ما تغییر کند.