مصائب پناهجویان ایرانی و مسئولیت دولتمردان استرالیا

ایران: دوشنبه 18 آبان ماه خبر مرگ جوان ایرانی در بیرون بازداشتگاه کریسمس آیلند با بازتاب نسبتاً گسترده‌‌ در رسانه‌های داخل و خارج کشور منتشر شد و بالطبع توجه بخش وسیعی از افکار عمومی را به خود جلب کرد. براساس گزارش منتشر شده، فاضل چگینی روز قبل از مرگ از بازداشتگاه فرار می کند و فردای آن روز جسد وی ساعت 23 به وقت محلی توسط پلیس یافت می‌شود.

رخداد اخیر در کمتر از 2 سال پس از کشته شدن رضا براتی، دیگر ایرانی در بازداشتگاه «مانوس» به وقوع پیوسته است. گفته‌ها و مشاهدات حاکی است در پی کشف جسد فاضل چگینی در بازداشتگاه کریسمس آیلند شورش به راه افتاده و خسارت زیادی نیز به اموال دولت استرالیا وارد می‌شود.

گزارش مذکور گویای تمامی زوایای ماجرا نیست، لذا باید با واکاوی منصفانه و مبتنی بر واقعیت، روشنگری لازم برای افرادی که سودای مهاجرت غیرقانونی با هدف رسیدن به زندگی بهتر را در سر می‌پرورانند، صورت گیرد. باید دست دوستی و یاری به سوی هموطن عزیزی که در کشاکش تصمیم در مورد مهاجرت غیرقانونی به استرالیا با تصور رسیدن به سرزمین موعود گرفتار و سر درگم هستند، دراز شود و با ارائه اطلاعات صحیح، این مسیر پرتلاطم روشن شود و آنان را در گرفتن تصمیم خردمندانه کمک کرد.

اینکه جایگاه، موقعیت و حقوق انسانی و مدنی پناهجویان غیرقانونی در استرالیا چیست؟ در قوانین موضوعه این کشور آخرین تحول برای این گونه میهمانان ناخوانده چه می‌باشد؟ مسئولیت دولت استرالیا در چارچوب موازین حقوق بین‌الملل و از همه مهم‌تر احترام به حقوق بشر چگونه تعریف شده است؟ اینها تنها بخشی از سؤالاتی است که دریافت پاسخ‌های جامع و مانع، می‌تواند آن بخش از جوانان عزیز کشورمان را که در معرض فریب قاچاقچیان انسان هستند به سمت تصمیم منطقی‌تر هدایت کند.

مقصود این نوشته، جلوه دادن مهاجرت به استرالیا همانند سراب و پرداختن به جنبه‌های منفی موضوع نیست بلکه برعکس باید اذعان کرد، این کشور با بیش از 7 میلیون کیلومتر مربع وسعت از جمله کشور‌های پیشرفته جهان و از جایگاه در خور توجه در شاخص‌های کیفیت زندگی و توسعه انسانی برخوردار است. از سوی دیگر میل و تمایل به مهاجرت از جمله حقوق طبیعی انسان‌ها محسوب شده و نمی‌توان آن را نادیده گرفت یا آن را سرکوب کرد. اما برای رسیدن به هر مقصودی باید از ابزار و ادوات و مسیر هموار و مناسب استفاده و از راه‌های پر پیچ‌وخم و پر خطر که به ناکجا آباد منتهی می‌شود پرهیز کرد. به تعبیر ضرب‌المثل مشهور که وارد شدن از در عاقلانه‌ترین و کم هزینه‌ترین گزینه است و در مقابل تلاش برای ورود از پنجره هم صاحبخانه را وادار به عصیان و واکنش قهری می‌کند هم اینکه پل‌های پشت سر برای بازگشت دوباره به وطن آسیب می‌بیند، بنابراین توجه به راهکار درست و منطقی یک اصل است.

شنیده‌ها حاکی است که بی‌توجهی دولت استرالیا به درخواست پناهجویان در عمل منجر به بلاتکلیفی آنان همراه با اقامت‌های طولانی در اردوگاه‌ها شده است، اردوگاه‌هایی که از کمترین استاندارد بهداشتی و رفاهی محروم است و حتی می‌توان گفت بیشتر شبیه زندان است تا کمپ پناهجویان. در کنار شرایط محیطی، برخورد نامناسب گارد حفاظت بازداشتگاه‌ها باعث بروز مشکلات روحی و روانی شده و بعضاً با خودکشی پناهجویان همراه می‌شود. جزیره کریسمس که برخی پناهجویان به بازداشتگاه آن منتقل می‌شوند، در اقیانوس هند و در دو هزار و 650 کیلومتری شمال غرب «پرت» استرالیا و 380 کیلومتری جنوب جاوا اندونزی واقع شده است، بسیاری از پناهجویان 4 تا 5 سال است که در آنجا نگهداری می‌شوند.

در حال حاضر مسأله پناهجویان و مهاجران به یک مسأله سیاسی در استرالیا تبدیل شده است و دولت فعلی و دولت‌های پیشین استرالیا برای ممانعت از ورود این افراد به داخل کشور، آنها را با قایق‌های فرسوده به جزیره کریسمس و این اواخر به جزیره مانوس در پاپوآ گینه نو و نائورو در جنوب اقیانوس آرام منتقل می‌کنند.

براساس برخی مستندات آماری از ابتدای 2009 تا اواخر 2013 بالغ بر 600 پناهجو در راه رسیدن به این کشور غرق شده‌اند. نکته مهم اینکه دولت استرالیا رسماً از ماه ژوئن 2013 تصمیم خود را مبنی بر عدم اعطای اقامت به مهاجرین غیرقانونی از طریق دریا اعلام و بر لازم‌الاجرا بودن آن تأکید کرده است. بنابر این دولت این کشور تا توانسته با بهره‌گیری از قانون و تمامی ابزار‌های مربوط به آن، همه راه‌های مهاجرت غیرقانونی را مسدود و حتی به گونه‌ای وانمود می‌کند که کوچک‌ترین تعهدی نسبت به آنان ندارد. به نظر می‌رسد دولت استرالیا پناهجویان غیرقانونی را به دیده میهمان ناخوانده که خواهان سهمی از حقوق سایر شهروندان هستند، تصور می‌کند. در عین حال باید به صراحت تأکید کرد که این کشور در قبال امنیت جان و روح و روان اتباع دیگر کشور‌ها از جمله ایرانیان دارای مسئولیت بین‌المللی است و در مقابل هرگونه تضییع حقوق پناهجویان ایرانی باید پاسخگو باشد. میهمان ناخوانده بودن ایرانیان مجوزی برای رفع مسئولیت حقوقی مقامات استرالیا نیست. سؤال جدی این است که استرالیا که در زمره کشورهای توسعه یافته با درجه رفاهی ایده‌آل به حساب می‌آید و بعضاً در صف اول حامیان دفاع از حقوق بشر جولان می‌دهد، چه دلیل و توجیه منطقی و اخلاقی درباره شرایط ناگوار محیطی و نیز رفتار غیرانسانی با پناهجویان در چندین بازداشتگاه همچون «کریسمس آیلند» دارد؟ آیا دولتمردان آن در قبال این تعارض آشکار عملکردش با مفاهیم جاری حقوق بشر سخنی برای دفاع دارد؟