بروز اختلاف بین ارتش ترکیه و اردوغان

پوتین تاکنون به این درخواست‌ها پاسخ نداد و چه‌بسا هرگز به آنها پاسخ نخواهد داد مگر بعد از عذرخواهی علنی ترکیه. در حالی‌که اردوغان در گفت‌وگو با تلویزیون «سی‌ان‌ان» عذرخواهی کردن را رد کرده؛ چرا که وی معتقد است که از ترکیه که حریم هوایی آن نقض شده است، باید عذرخواهی شود و ترکیه تنها به وظایف خود در حفاظت از حریم هوایی خود اقدام کرده است.

ما اکنون با نبرد مصاف دو رئیس‌جمهوری مواجه شده‌ایم که شباهت‌های زیادی با هم دارند؛ آنها به دلیل شباهت‌هایشان در ویژگی‌های شخصیتی، طرز تفکر، خود بزرگ‌بینی، لجاجت، غرور و محبوبیتی که در کشورهایشان دارند، مانند دوقلو به نظر می‌رسند.

با توجه به تشابه روسای جمهور ترکیه و روسیه در لجبازی و اعتماد به نفس، احتمال درگیری تقریبا قطعی به‌نظر می‌رسد مگر آنکه یک طرف ضمن کوتاه آمدن، از خود انعطاف نشان دهند و طرف سومی نیز برای میانجی‌گری مداخله کند. ولی مشکل اینجاست که «انعطاف‌پذیری» یعنی کوتاه آمدن به نفع دیگری، متزلزل شدن چهره، جریحه‌دار شدن غرور و «آبروریزی» است. معتقدیم که در حال حاضر یا در آینده‌ای نزدیک، هیچ‌کدام از آنها برای این انعطاف‌پذیری آماده نیستند و هیچ میانجی‌گری هم نمی‌بینیم.

عدم عذرخواهی ترکیه و تحویل جسد خلبان روسی به مسکو و نیز تایید کشته شدن وی به ضرب گلوله پس از اسارتش این خدمت را به پوتین و رسانه‌های روسی کرد تا افکار عمومی را علیه ترکیه تحریک و آنها را برای حمایت از مواضع سختگیرانه‌اش بسیج کند، امری که هرگز به حل و فصل این بحران و دستیابی به حداقل انعطاف‌پذیری و پرهیز از هرگونه درگیری کمکی نمی‌کند.

اکثریت قریب به اتفاق روس‌ها از پوتین حمایت می‌کنند ولی نشانه‌های اختلاف میان اردوغان و نهاد نظامی ترکیه بروز کرده است که این امر موضع او را تضعیف می‌کند. این اختلاف به صورت مشاجره لفظی در رسانه‌های ترکیه بازتاب داشته است. رسانه‌های ترکیه به نقل از یک منبع نظامی بلندپایه که با اظهارات رئیس‌جمهوری ترکیه که می‌گوید «اگر می‌دانستیم این هواپیما، روسی است به گونه‌ای دیگر اقدام می‌کردیم»، مخالفت و تأکید کرده است که نیروی هوایی ترکیه هویت همه هواپیماها در منطقه را می‌شناسد. وی همچنین با انتقاد از رهبران سیاسی کشورش، از آنها خواست «فضیلت سکوت» را یاد بگیرند.

اختلافات زیادی میان ارتش و اردوغان وجود دارد که دلیل آن شاید اصرار اردوغان بر دیدار با همتای روسی خود برای حل این بحران باشد؛ چرا که اردوغان به خوبی می‌داند که این نهاد نظامی طی 4 بار کودتا، دولت‌های مدنی و منتخب به شیوه دموکراتیک، عادلانه و شفاف را ساقط کرده است. آخرین دولتی که ارتش ترکیه آن را سرنگون کرد دولت حزب «الرفاه» به رهبری اسلامگرا «نجم‌الدین اربکان» در سال 1980 بود که این کودتا را ژنرال «کنعان اورن» رهبری کرد.

«احمد داود اوغلو» نخست‌وزیر ترکیه، روز دوشنبه در پاریس در جریان مشارکتش در نشست «بررسی آب و هوا» گفت: «مرزهای مشترک سوریه و ترکیه همان مرزهای سازمان ناتو است»، ولی هیچ‌گونه شواهدی که نشان دهد ناتو آماده ورود به جنگ علیه روسیه در راستای حمایت از ترکیه و اردوغان است، وجود ندارد زیرا این سازمان از ترکیه اسلامگرا بیشتر از روسیه ارتدوکس متنفر است. این سازمان تاکنون هیچ‌گونه موضعی قوی برای حمایت از ترکیه به عنوان عضو موسس در آن از سال 1952 صادر نکرده است. شاید اظهارات «الکسیس سیپراس» نخست‌وزیر یونان درباره اینکه ترکیه تنها طی سال جاری 1600 بار حریم هوایی یونان را نقض کرده است یکی از این نشانه‌هایی است که ترکیه را در معرض سرزنش قرار می‌دهد و موضعش را اشتباه توصیف می‌کند در حالی‌که موضع روسیه را تایید می‌کند.

حتی هم‌پیمانان عرب رئیس‌جمهور اردوغان مانند عربستان سعودی و قطر هنوز موضع‌گیری قوی برای حمایت از ترکیه در این بحران صادر نکرده‌اند. موضوع قابل توجه این است که بیانیه‌ شورای وزیران عربستان سعودی که پس از نشست هفتگی خود (دوشنبه) صادر شد، به هیچ‌وجه به بحران روسیه و ترکیه اشاره‌ای نکرده و بلکه تقریبا درخصوص همه مسائل داخلی و بین‌المللی سخن گفته است. این بیانیه همبستگی خود را با مصر پس از حمله تروریستی یک باند تروریستی به «العریش» اعلام کرده و همچنین با آوارگان سوری که در معرض تبعیض نژادی قرار دارند و از جنایات گروه‌های تروریستی فرار می‌کنند، ابراز همدری کرده است بدون اینکه به ملیت این تروریست‌ها و نیز آوارگان اشاره‌ای کند.

ما در برابر نبرد اراده ها و برخورد شخصیت‌ها قرار داریم که بر منافع تجاری و زبان عقل و منطق مقدم شده است و ممکن است پس از آغاز تحریم‌های اقتصادی (از جانب روسیه)، به برخوردهای نظامی تبدیل شود مگر آنکه در این مصاف یکی کم بیاورد.