آیا آژانس یک بار دیگر ایران را نیش می‌زند؟

وطن‌امروز: تاکید آمانو بر قطعی نبودن قضاوت گزارش آژانس درباره پی‌ام‌دی و همچین این اظهارنظر او که «گزارش نه سیاه است و نه سفید»؛ این نگرانی‌ها را در ایران تقویت کرده است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یک بار دیگر همانند دوره اعتمادسازی اول در دوره محمدالبرادعی، زیر وعده‌های خود خواهد زد. در مذاکرات سعدآباد در سال 1382 ایران تعلیق را با تفسیر شفاهی محمد البرادعی پذیرفت. وقتی وزرای خارجه تروئیکای اروپایی از ایران خواستند تعلیق را بپذیرد تا آنها حاضر به ملاقات با رئیس دولت وقت شوند؛ تیم حسن روحانی از آنها خواست مفهوم و منظور خود از تفسیر را توضیح دهند. محمد البرادعی، مدیرکل سابق آژانس نیز گفت منظور از تعلیق، عدم تزریق گاز به سانتریفیوژ است. تیم ایرانی تعلیق را پذیرفت اما البرادعی در گزارش خود درباره تعهدات ایران در سعدآباد، تفسیری دیگر از تعلیق را ارائه داد و تعلیق را به معنای توقف و فریز تمام فعالیت‌های هسته‌ای ایران تفسیر کرد! حالا ایران که یک بار از سوراخ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزیده شده است، در آستانه یک قضاوت دیگر آژانس است. ایران به اذعان آژانس، بی‌سابقه‌ترین دسترسی‌های هسته‌ای و نظامی را به بازرسان آژانس داد. آمانو و بازرسانش از پارچین نیز دیدار کردند. آمانو پس از این بازدید، در گزارشی گفت این دسترسی‌ها به اندازه کافی و لازم بوده است. براساس تعهد طرف مقابل در برجام، اکنون نوبت شورای حکام است تا پرونده پی‌ام‌دی، یعنی همان پرونده‌ ادعایی که بهانه فشار علیه ایران ایجاد کرد، مختومه اعلام کند. این وعده تنها از سوی آمریکایی‌ها و در روند مذاکرات هسته‌ای داده نشد، چراکه یوکیا آمانو خود نیز در کمیسیون برجام مجلس شورای اسلامی تصریح کرد 15 دسامبر پرونده هسته‌ای ایران مختومه اعلام می‌شود. به گزارش «وطن امروز»، در ایران البته همه همانند دولتی‌ها منتظر آزمون حسن‌نیت طرف مقابل و آژانس نماندند. رهبر انقلاب در نامه‌ای به حسن روحانی برای اجرای مشروط برجام، شرط اجرای تعهدات ایران درباره بازطراحی رآکتور اراک و همچنین انتقال سوخت به خارج از کشور را منوط به مختومه کردن پی‌ام‌دی دانستند. بر همین اساس با نامه رهبر انقلاب، ایران به صورت رسمی عواقب مختومه نشدن این پرونده را به طرف مقابل یادآوری کرد. اکنون و در شرایطی که 2 هفته دیگر به زمان تصمیم‌گیری شورای حکام درباره پی‌ام‌دی مانده است؛ ادبیات آمانو به گونه‌ای است که امیدها درباره مختومه شدن پی‌ام‌دی را کم‌فروغ کرده است! حتی رسانه‌های غربی نیز با استناد به اظهارات آمانو، مختومه شدن پرونده پی‌ام‌دی را غیرممکن دانسته‌اند. همزمان وال‌استریت ژورنال نیز یک جنگ روانی جدید علیه ایران به راه انداخته است و برخلاف اظهارات پیشین آمانو، مدعی شده ایران دسترسی‌های لازم را به بازرسان آژانس نداده است! طبیعی است در چنین شرایطی، در ایران منتقدان عملکرد دولت در مذاکرات هسته‌ای، نسبت به مختومه نشدن پی‌ام‌دی هشدار دهند و با استناد به قانون، عدم تحقق این وعده طرف مقابل را به منزله عدم اجرای برجام بدانند. سیدحسن نقوی‌، سخنگوی کمیسیون ویژه بررسی برجام در مجلس شورای اسلامی در این‌باره می‌گوید: اگر در گزارش ۲۴ آذر این پرونده مختومه نشود، همه همکاری‌ها برای اجرای برجام باید متوقف شود. نقوی‌ با اشاره به اظهارات اخیر یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس انرژی اتمی که گفته بود گزارش آینده وی درباره پی‌ام‌دی (ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران) نه سفید است و نه سیاه، به مهر گفت: آمانو در جریان حضور خود در کمیسیون ویژه برجام در شهریورماه امسال صراحتا اعلام کرد ظرف دو ماه آینده پرونده پی‌ام‌دی را مختومه خواهیم کرد. وی افزود: علاوه بر این، از طرف مقامات تیم مذاکره‌کننده کشورمان نیز هم در کمیسیون امنیت ملی و هم در کمیسیون ویژه برجام، چندین بار این مساله مورد تاکید قرار گرفت که پرونده پی‌ام‌دی بسته می‌شود. سخنگوی کمیسیون ویژه بررسی برجام در مجلس، همچنین با اشاره به فرمان ۹ ماده‌ای رهبر معظم انقلاب برای اجرای مشروط برجام، گفت: در این ابلاغیه نیز با صراحت به این موضوع اشاره شده است که بسته شدن پی‌ام‌دی، شرط اجرای برجام از سوی جمهوری اسلامی ایران است. نقوی‌ خاطرنشان کرد: با وجود همه این نکات، اما هم در گزارش مقدماتی 2 هفته قبل آمانو و هم در اظهارات اخیر وی، ملاحظه می‌شود که باز هم از همان ادبیات دوپهلوی قبل استفاده شده و این اظهارات هیچ فرقی با شرایط قبل از برجام ندارد. وی تاکید کرد: با توجه به این شرایط و اظهارات، ضرورت دارد مقامات کشورمان به طور جدی بررسی کنند که اگر آژانس به سمتی می‌رود که در گزارش ۲۴ آذر باز هم باب پی‌ام‌دی را باز نگه می‌دارد، در همکاری خود برای اجرای تعهدات تجدیدنظر جدی کنند. این نماینده مجلس اظهار داشت: ما معتقدیم براساس موارد ابلاغی رهبر معظم انقلاب و نیز قول مقامات ارشد کشورمان در کمیسیون برجام و کمیسیون امنیت ملی، در صورت دبه درآوردن طرف مقابل و آژانس، روند اجرای تعهدات ما باید متوقف شود؛ در این رابطه آقای عراقچی چندین بار تاکید کرده است که اگر طرف مقابل بدعهدی کند و پی‌ام‌دی بسته نشود، روند اجرای برجام متوقف می‌شود. نقوی‌ تاکید کرد: این توقف حتی باید شامل روند جمع‌آوری سانتریفیوژهای غیرفعال نیز بشود؛ چرا که ما دبه درنیاورده‌ایم و طبق جدول زمانبندی در حال اجرای تعهدات خود هستیم و این طرف مقابل است که همچنان از ادبیات دوپهلو استفاده می‌کند، بنابراین توپ در زمین آنهاست.

محمدحسن آصفری، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی نیز درباره گزارش اخیر آژانس به تسنیم گفت: اگر پرونده پی‌ام‌دی ایران مختومه اعلام نشود این مساله می‌تواند نشانه نقض توافق باشد. وی افزود: در صورت مختومه نشدن پرونده پی‌ام‌دی، ایران اقداماتی را که لازم است در خصوص رآکتور اراک و اکسید شدن اورانیوم غنی‌شده انجام دهد، انجام نخواهد داد. این نماینده مجلس تصریح کرد: این اقدامات زمانی انجام می‌شود که پرونده پی‌ام‌دی ایران مختومه اعلام شود. آصفری یادآور شد: مجلس چنین اجازه‌ای به دولت نداده است و تا زمانی که تکلیف پرونده پی‌ام‌دی ایران مشخص نشود دولت نباید اقدامی درباره رآکتور اراک و اکسید شدن اورانیوم انجام دهد.

منصور حقیقت‌پور دیگر عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره به اینکه در صورت عدم بسته شدن پرونده پی‌ام‌دی ایران برای اجرای برجام به مشکل اساسی می‌خوریم، گفت: طبق نظر رهبری و مجلس بسته شدن پرونده «PMD» ایران آستانه ورود به اجرای برجام است. وی افزود: گزارش مربوط به بخش پی‌ام‌دی باید چند روز دیگر (حدود 15 روز دیگر) به شورای حکام ‌برود. این نماینده مجلس با اشاره به اینکه جنس و شخصیت آمانو همین است که می‌بینیم، یادآور شد: امیدواریم در گزارش پی‌ام‌دی شورای حکام، گزارشی برای بستن پرونده هسته‌ای ایران تنظیم شود در غیر این صورت برای اجرای برجام به مشکل جدی می‌خوریم. عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس گفت: آقای آمانو باید گزارشی تهیه کند که شورای حکام براساس آن رای به بسته شدن پرونده پی‌ام‌دی ایران دهد. حقیقت‌پور در پاسخ به این سوال که اگر شورای حکام رای به بستن پرونده ایران در این بخش ندهد، دولت می‌تواند برجام را اجرایی کند؟ خاطرنشان کرد: نظر حضرت آقا و مجلس این است که پی‌ام‌دی آستانه ورود به برجام است، مقدماتی آماده شده است ولی کار عملیاتی و اجرایی برجام از زمانی آغاز می‌شود که شاهد بسته شدن پرونده پی‌ام‌دی ایران در شورای حکام باشیم.

دولت: خوشبین هستیم!

در میان نگرانی‌های گسترده در داخل کشور نسبت به خلف وعده طرف مقابل برای مختومه کردن پی‌ام‌دی، اما دولتی‌ها که وضعیت فعلی دستپخت آنهاست؛ می‌گویند همچنان امیدوار هستند طرف مقابل به وعده خود درباره پی‌ام‌دی عمل کند. حمید بعیدی‌نژاد، مدیرکل سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه در این‌باره گفت: امیدواریم شورای حکام بتواند در فضایی سازنده با قطعنامه‌ای که ۱۵ دسامبر/24آذر تصویب خواهد کرد کل موضوع پی‌ام‌دی را خاتمه دهد. به گزارش صدا و سیما، بعیدی‌نژاد درباره گزارش و بیانیه روز پنجشنبه مدیرکل آژانس درباره ایران گفت: در گزارشی که آژانس به شورای حکام در اجلاس اخیر ارائه کرد و بیانیه آمانو، مباحثی مطرح شد که انتظارش می‌رفت و در چارچوب مواضع سنتی آژانس و دیدگاه‌های مدیرکل آژانس بود و مساله‌ای غیرعادی نیست. وی در پاسخ به این سوال که اظهارات روز پنجشنبه آمانو مبنی بر اینکه گزارش ارزیابی آژانس درباره ایران سیاه و سفید نخواهد بود به چه معنا است؟ گفت: این نکته در بیانیه‌های پیش از این آمانو هم بوده است که گزارش نهایی آژانس درباره بحث پی‌ام‌دی یک گزارش سیاه و سفید نخواهد بود. مشخص است که سیاه نخواهد بود به این علت که ایران با آژانس همکاری کاملا مثبتی داشته است و ما با اجرای نقشه راهی که بین ایران و آژانس توافق شده، یک مسیر جدیدی را برای حل موضوع پی‌ام‌دی شروع کرده‌ایم و این مسیر به خوبی پایان پیدا کرده است. بعیدی‌نژاد گفت: آمانو درباره اینکه این گزارش کاملا سفید نخواهد بود هم توضیح داد که پرونده پی‌ام‌دی پرونده بسیار پیچیده‌ای است که قریب به ۱۲ سال است این موضوع در آژانس درحال بررسی است. در واقع در سال ۲۰۱۱ یک نقطه محوری در پرداختن به موضوع پی‌ام‌دی در آژانس شروع شد که البته از نظر ما تحولی بسیار منفی تلقی می‌شود و آن گزارش نوامبر ۲۰۱۱ مدیرکل آژانس بود که در واقع بحث پی‌ام‌دی را در قالب یک گزارشی که متشکل از ۱۲ بخش متفاوت بود، طبقه‌بندی کرد و در آن گزارش ادعاها و اتهامات بسیار زیادی علیه برنامه هسته‌ای ایران مطرح شد. بعیدی‌نژاد به‌رغم این اظهارنظر خود درباره بدیهی بودن سفید نبودن گزارش آمانو، گفت: خوشبین هستیم با تحولاتی که در جریان است و با گفت‌وگوهایی که در سطح سیاسی با کشورهای مختلف انجام شده است بعد از ارائه ارزیابی نهایی آقای آمانو به آژانس که قرار است اول دسامبر انجام شود، کشورهای عضو در فرصت 2 هفته‌ای این ارزیابی را مطالعه کنند و امیدواریم شورای حکام بتواند در فضایی سازنده با قطعنامه‌ای که ۱۵ دسامبر تصویب خواهد کرد کل موضوع پی‌ام‌دی را خاتمه دهد.

بستن «پی‌ام‌دی» در اختیار شورای حکام است نه آمانو!

سفیر و نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌گوید مختومه کردن پرونده پی‌ام‌دی ایران بر عهده شورای حکام است نه آمانو! رضا نجفی پس از پایان نشست فصلی شورای حکام درباره اینکه آیا پرونده مسائل گذشته اینگونه بسته می‌شود یا نه، گفت: باید بگوییم که اصولاً مدیرکل فقط گزارش می‌دهد و بستن پرونده در اختیار وی نیست. به گزارش مهر، وی افزود: بستن پرونده به یک تصمیم توسط شورای حکام نیاز دارد، همان‌طور که فوریه سال ۲۰۰۶ وقتی موضوع ایران به شورای امنیت ارسال شد مدیرکل نقشی نداشت و شورای حکام به وی دستور داد به شورای امنیت گزارش دهد. به گفته نماینده کشورمان در آژانس، اگر به قطعنامه سپتامبر ۲۰۰۵ شورای حکام درباره به‌اصطلاح احراز عدم پایبندی که مبنای ارجاع پرونده از وین به نیویورک شد، نگاه شود حتی استنادی که به گزارش مدیرکل شده بود مربوط به گزارش سال ۲۰۰۳ مدیرکل بود که چند سال از آن گذشته بود. یعنی اگر قرار بود گزارش مدیرکل مبنا باشد سال ۲۰۰۳ موضوع ایران به نیویورک ارجاع می‌شد. نجفی تاکید کرد: مثلاً در سال ۲۰۰۴ که مدیرکل آژانس از فعالیت‌های مرتبط با سلاح هسته‌ای در کره‌جنوبی خبر داد، شورای حکام فقط در بیانیه‌اش ابراز نگرانی کرد و بعد از مدتی هم پرونده کره‌جنوبی را بست. نماینده ایران در آژانس تصریح کرد: بنابر این اگرچه گزارش مدیرکل مهم است، اما بستن پرونده از اختیارات اعضاست و نه مدیرکل. از طرفی کشورهای 1+5 طبق برجام متعهد هستند قطعنامه‌ای به شورای حکام با هدف بستن موضوع بدهند. وی تاکید کرد: لذا پس از انتشار گزارش مدیرکل هنوز باید تا ۲۴ آذرماه صبر کرد. انتظار این است که این کشورها به تعهدشان عمل کنند. اگر عمل نکنند یعنی اراده لازم برای اجرای برجام را ندارند که در آن صورت ایران نیز تعهدی برای اجرا نخواهد داشت. این اظهارات نجفی در حالی است که به نظر می‌رسد گزارش دوپهلوی آمانو قطعا می‌تواند در تصمیم‌گیری شورای حکام درباره پی‌ام‌دی بسیار موثر باشد، ضمن اینکه می‌تواند از وضعیت حسن‌نیت طرف مقابل برای اجرای تعهد خود برای بستن پی‌ام‌دی نیز خبر دهد.