ناگفته‌های سیلابی که «کوه» و «دشت» را سیاه‌پوش کرد
هنوز ازسیلاب آبانماه سال‌جاری لرستان روزهای زیادی نمی‌گذرد، سیلابی که واشکافی ابعاد آن می‌تواند پیام‌های زیادی برای متولیان داشته باشد؛ بهتر است تا دوباره غافلگیر نشده‌ایم چاره‌ای بیندیشیم.
این سیلاب در مناطق روستایی نیز خسارات زیادی به زیرساخت‌ها و باغات انار و دامداران وارد کرد تا درمجموع خسارات وارده به ۲۵۰ میلیارد تومان برسد، خساراتی که تنها بخش کمی از آن از سوی دولت جبران شد که این بخش کم نیز در قالب تسهیلات در نظر گرفته‌شده است.
به گفته کارشناسان در وقوع سیلاب شهر کوهدشت و خسارات واردشده دو دسته عوامل مؤثر بوده‌اند که یکی از این عوامل، عوامل طبیعی شامل میزان و شدت بارندگی و خصوصیات فیزیکی و توپوگرافی افیک ازجمله شیب تند ارتفاعات شمالی، شرایط زمین‌شناسی و شکل گرد و دایره‌ای حوضه آبریز بود که باعث شکل‌گیری سیلاب و هدایت و انتقال سریع و هم‌زمان روان آب‌ها به داخل شهر و دبی سیلابی کم‌سابقه شد.
غفلت از سیلاب
هرچند در وقوع این حادثه نقش عوامل انسانی را نیز نمی‌توان از نظر دور داشت به طوریکه به گفته متخصصان امر عوامل انسانی در قالب دست‌کاری و تغییر کاربری بخشی از بستر و حریم مسیل اصلی داخل شهر به خیابان، منازل مسکونی و کاهش عرض و عمق مسیل که موجب کاهش ظرفیت آبگذری آن شده به‌طوری‌که حتی ظرفیت عبور سیلاب‌های با دوره بازگشت کوتاه‌مدت را هم ندارد از دیگر دلایل وقوع سیلاب در این شهر بوده است.
به نظر می‌رسد کاهش بارندگی‌ها و به دنبال آن وقوع خشک‌سالی‌های یک دهه گذشته و تأثیر آن بر منابع آبی استان سبب کم‌توجهی و تا حدودی غفلت از سیلاب در استان شده است به طوریکه امسال باگذشت حدود هشت ماه از سال و شروع فصل بارش هنوز یک جلسه کارگروه سیل و طغیان رودخانه‌ای استان برگزار نشده است.
بارندگی‌های پاییز لرستان طی ۴۰ سال گذشته بی‌سابقه بود
رضا آریایی مدیرکل مدیریت بحران لرستان در این رابطه با اشاره به بارندگی‌های امسال اظهار داشت: در ابتدا باید شاکر باشیم از درگاه خداوند بابت بارش‌های خوبی که طی پاییز امسال در استان لرستان داشتیم.
وی بابیان اینکه پیش‌بینی‌ها در سازمان هواشناسی و وزارت کشور طی تابستان معلوم کرد در پاییز امسال با بارش‌های نرمال و بیشتر از نرمال مواجه هستیم گفت: با دستور استاندار و هماهنگی‌ها از طریق فرمانداری‌ها و مدیران کل دستگاه‌های اجرایی وامدادی تمهیداتی اندیشیده شد تا ما بتوانیم بارش‌های پاییزه را مدیریت کنیم تا از میزان خسارت‌ها تا حدود زیادی کاسته شود.
مدیرکل مدیریت بحران لرستان بابیان اینکه امسال بارش‌ها، بارش‌های بسیار خوبی بود عنوان کرد: در طول ۴۰ سال گذشته این مقدار بارندگی در طول ۵۰ روز از پاییز بی‌سابقه بوده است.
آریایی بابیان ماکزیمم بارندگی‌ها در استان را ما در رومشکان با ۲۰۱ میلی‌متر و بعدازآن نورآباد با ۱۹۵ میلی‌متر داشته‌ایم ادامه داد: همچنین مینیمم بارش‌ها در شهرستان الیگودرز ۱۲۰ میلی‌متر بوده که در حال حاضر در ارتفاعات الیگودرز شاهد بارش برف هستیم که این جزو آمار هنوز حساب‌نشده است.
وی با تأکید بر اینکه در تمام نقاط استان امسال بارش بی‌نظیر و بی‌سابقه بوده است گفت: در مدت مشابه سال گذشته ما شاهد ۸۸ میلی‌متر بارندگی به‌طور متوسط بودیم و در بلندمدت ۴۰ سال نیز ۴۸ میلی‌متر بارندگی داشته‌ایم.
بارندگی‌ها نسبت به بلندمدت سه برابر افزایش‌یافته است
مدیرکل مدیریت بحران لرستان بابیان اینکه میزان بارندگی‌ها طی امسال در مقایسه با سال گذشته دو برابر و بلندمدت ۴۰ ساله نیز بیشتر از سه برابر بوده است تصریح کرد: این در حالی است که هنوز ۴۰ روز دیگر از پاییز را ما داریم و قطعاً روزهای پرباران دیگری هم در انتظار استان است.
آریایی بابیان اینکه متوسط بارندگی طی ۹۰ روز پاییز ۱۴۸ میلی‌متر بوده است گفت: این در حالی است که تاکنون ۱۷۰ میلی‌متر بارندگی در استان داشته‌ایم و به‌طور حتم در روزهای آینده نیز شاهد بارش‌های بسیار خوبی در استان خواهیم بود.
وی ابراز امیدواری کرد که این بارندگی‌ها علاوه بر خوشحالی مردم باعث شود که سفره‌های آب زیرزمینی هم تغذیه کند و حداقل درصد کوچکی از خسارت‌های چندین ساله اخیر خشک‌سالی را در استان ما داشته باشد.
دستور استاندار برای برآورد خسارت‌های سیلاب
مدیرکل مدیریت بحران لرستان در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به موضوع کنترل و مدیریت بحران در استان و اقدامات صورت گرفته در این زمینه عنوان کرد: در هر شهرستان بر اساس دستورالعمل تعیین‌شده فرماندار رئیس شورای مدیریت بحران شهرستان بوده و هر فرماندار با مدیران مرتبط با خود بحران‌ها و حوادثی که در شهرستان به وجود می‌آیند را مدیریت می‌کنند و نظارت صحیح بر عملکرد دستگاه‌های اجرایی و امدادی دارند.
آریایی بابیان اینکه در استان نیز استاندار رئیس شورای عالی مدیریت بحران استان است گفت: در هرزمانی که فرماندار تشخیص دهد حادثه‌ای در شهرستان اتفاق افتاده تجهیزات و امکانات جوابگو نیست بلافاصله با استان هماهنگی می‌کنند تا از سایر نقاط استان تجهیزات مورد نیاز را به شهرستان موردنظر منتقل تا زیان حادثه به حداقل ممکن برسد.
وی همچنین بابیان اینکه بارندگی‌ها خسارتی را برای استان به همراه داشته است گفت: در جریان وقوع این بارندگی‌ها در برخی از نقاط استان شاهد وقوع سیلاب بودیم و متأسفانه سه نفر از هم استانی‌های ما نیز در جریان وقوع این سیلاب فوت کردند.
مدیرکل مدیریت بحران لرستان بابیان اینکه برآورد ابتدایی از طریق دستگاه‌های اجرایی با دستور سریع استاندار لرستان از حجم خسارت‌ها داشتیم گفت: مدیریت ارشد استان دستور دادند که دستگاه‌های اجرایی کل استان را به‌سرعت بررسی کنند و میزان خسارت وارده را به‌سرعت پیگیری کنند.
خسارت‌های میلیاردی سیلاب به لرستان
آریایی بابیان اینکه استاندار لرستان از رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و رئیس سازمان مدیریت بحران کشور دعوت کرده بودند به استان بیایند و در جلسات مدیریت بحران شهرستان‌های کوهدشت و خرم‌آباد شرکت کردند گفت: تصمیم بر این شد که به‌سرعت دستگاه‌های اجرایی میزان خسارت را اعلام کنند که آخرین جمع‌بندی که ما داشتیم و با امضاء استاندار برای وزارت کشور ارسال شد ۲۶۰ میلیارد تومان است.
وی بابیان اینکه حداکثر این خسارت‌ها ۱۳۰ میلیارد تومان به راه‌ها، پل‌ها و ابنیه فنی وارد شده عنوان کرد: ۳۱ میلیارد تومان به شبکه‌های آب‌رسانی شهری و روستایی و شبکه انتقال برق، ۳۰ میلیارد تومان به معابر شهری و روستایی و ۶۹ میلیارد تومان به بخش‌های کشاورزی، بندهای کوچک خاکی، تأسیسات انتقال آب کشاورزی، باغات و اراضی کشاورزی خسارت وارد شده است.
مدیرکل مدیریت بحران لرستان بابیان اینکه همچنین حدود سه هزار واحد مسکونی در سطح استان دچار آب‌گرفتگی شدند و خسارت‌هایی بین ۳۰ تا ۱۰۰ درصد به آن‌ها وارد شد گفت: در بخش لوازم منازل نیز هزار و ۱۶۱ نفر دچار خسارت شدند.
آریایی بابیان اینکه همه این خسارت‌ها احصا شدند و استاندار لرستان در نامه‌ای مکتوب برای وزیر کشور ارسال کردند گفت: این خسارت‌ها بلافاصله به جلسه هیئت دولت ارسال شد و در مرحله اول پنج میلیارد تومان به‌عنوان اضطراری و ۲۳ میلیارد نیز در قالب کمک‌های مرحله دوم به‌صورت علی‌الحساب در اختیار استان قرار گرفت تا جمع‌بندی‌های بیشتری انجام شود و امروز نیز که ما پیگیری‌هایی را داشتیم قرار بر این شد سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و وزارت کشور کارشناسانی را به استان اعزام کنند تا از نزدیک خسارت‌ها را یک‌بار دیگر آن‌ها ارزیابی کنند.
حجم خسارت‌ها بیشتر از اعدادی است که اعلام‌شده
وی ادامه داد: هر چه به جلوتر رفیم و آب فروکش کرد متوجه شدیم که حجم خسارات ما خیلی بیشتر از آن اعداد و ارقامی بوده که اعلام کرده‌ایم.
مدیرکل مدیریت بحران لرستان بابیان اینکه بر اساس مصوبه هیئت دولت که طی روزهای آینده ابلاغ می‌شود متولی بخش مسکن شهری و روستایی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی انتخاب شد گفت: این اداره کل از همان روزهای اول کار برآورد خسارت‌ها را آغاز و گزارش‌هایی را تهیه کردند.
آریایی بابیان اینکه هرکسی که خسارت به واحد مسکونی‌اش واردشده می‌توانند به بنیاد مسکن مراجعه کند گفت: بنیاد مسکن نیز گزارش و عکس تهیه می‌کند و پرونده‌ای را تشکیل می‌دهد و به‌محض اینکه اعتبارات به خزانه استان واریز شد خسارت‌ها را بر اساس درصدی که اعلام‌شده دریافت می‌کنند.
وی بابیان اینکه خسارت‌های عمرانی ما خیلی زیاد است و چندین پل خیلی بزرگ داریم که دچار خسارت شده‌اند گفت: در بارندگی روز گذشته براثر بارش های های شدید و رگباری نیز پل‌های موقتی که در دوره جگنی ساخته بودیم دچار خسارت شدند که راه و شهرسازی وارد قضیه شدند و به‌سرعت عملیات‌ترمیم و مرمت را انجام و ارتباط را دوباره برقرار کردند.
اعزام کارشناسان از وزارت کشور برای بررسی دوباره خسارت‌ها
مدیرکل مدیریت بحران لرستان بابیان اینکه در حال حاضر جوابگوی میزان خسارت وارده نیستیم گفت: به این خاطر استاندار لرستان در پیگیری‌های گسترده و رایزنی‌هایی که با وزیر کشور داشتند بحثی را مطرح کردند که گروه کارشناسی از مرکز به استان اعزام شود و از نزدیک خسارت‌ها را ببینند و بررسی کنند و به هر نتیجه‌ای که رسیدند ما آن را قبول می‌کنیم و به‌طور قطع حجم خسارات خیلی بیشتر از اینکه ما اعلام کردیم خواهد بود.
کمبود تجهیزات و حجم بسیار بالای خسارت سیلاب در کوهدشت
محمدی فرماندار کوهدشت نیز در این رابطه در گفتگو با بابیان اینکه در سیلاب اخیر به خاطر ضعیف بودن زیرساخت‌ها و تجهیزات لازم ما خسارت‌های بسیار بالایی در شهرستان داشتیم به طوری که در مراحل اولیه به‌صورت سرانگشتی در حد ۲۵۰ میلیارد تومان به زیرساخت‌ها آسیب‌رسیده بود گفت: کمیته‌های کارشناسی که تشکیل شد آخرین برآورد ما ۲۶۰ میلیارد تومان است.
وی بابیان اینکه از عوامل اصلی سیل این بوده که اطراف شهرستان کوهدشت کوهستانی و با شیب تند است گفت: تبدیل عرصه‌های ملی به کشاورزی و تخریب و تصرف منابع ملی و جنگل‌ها و خشکسالی‌ها دست‌به‌دست هم دادند که سیل با سرعت وارد شهر شد.
محمدی با اشاره به اینکه با توجه به نبود امکانات مناسب در شهرستان و تا رسیدن امکانات از مرکز استان و حضور استاندار لرستان، معاونان و مدیران بحران امداد با موفقیت انجام شد هرچند در مرحله پیشگیری اقداماتی را ما انجام داده بودیم گفت: متأسفانه نبود امکانات در شهرداری که متولی امورات شهر است نتوانستیم آن‌طور که درشان مردم شهر است خدماتی را ارائه کنیم.
وقتی شهرداری حتی یک «کف کش» برای تخلیه آب از خانه‌ها ندارد
وی بابیان اینکه قبل از وقع سیلاب هشدارهای لازم از سوی هواشناسی داده شوده بود و برگزاری جلسات نیز به صورت مکتوب در اختیار ستاد بحران قرارگرفته شد گفت: با این‌وجود کل شهرداری کوهدشت یک وسیله و کف‌کشی که مردم بتوانند آب را از خانه‌های خود بیرون بکشند را نداشت.
فرماندار کوهدشت ادامه داد: با این‌وجود ۹۵ درصد دلیل وقوع این سیلاب به تخریب مراتع، جنگل‌ها و عدم اجرای کمربند حفاظتی شهر و درصدی نیز وجود نخاله‌های ساختمانی بود.
محمدی بابیان اینکه در شهرداری کوهدشت ۴۰۰ نفر پرسنل دارد و ماهانه ۷۰۰ میلیون تومان حقوق می‌دهد و درآمدهایش ۲۰۰ میلیون تومان است گفت: «کف‌کش» از مرکز استان به شهرستان ارسال شد اما به‌اندازه‌ای نبود که ما بتوانیم آب و لجن‌ها را از خانه‌های مردم تخلیه کنیم.
وی تصریح کرد: امکاناتی که در شهرستان وجود دارد یا مربوط به اداره راه بوده و یا اینکه اجاره‌شده‌اند و شهرداری این امکانات را ندارد.
وقتی حتی یک متر عملیات آبخیزداری صورت نگرفته است
فرماندار کوهدشت بابیان اینکه اقدامات پیشگیرانه در این زمینه صورت گرفته اما در این زمینه امکاناتی نیاز است و این امکانات در شهرستان کوهدشت وجود ندارد گفت: ما در آتش‌سوزی نیز این امکانات را نداشتیم.
محمدی با تأکید بر لزوم اجرای طرح‌های آبخیزداری در شهرستان کوهدشت تصریح کرد: متأسفانه ما در چند سال گذشته یک متر عملیات آبخیزداری در شهرستان نداشیم و حتی یک متر لایروبی صورت نگرفته است.
وی بابیان اینکه در این سیلاب بنیان‌کن نعمتی بوده که تبدیل به معضل برای مردم شده است گفت: در بحث امداد و نجات موفق بودیم اما باید در بحث زیرساخت‌ها برای جلوگیری از این اتفاقات توجه لازم را داشته باشیم.
چهره دقیقی از میزان خسارت‌ها به مرکز منتقل نشده است
فرماندار شهرستان کوهدشت بابیان اینکه من متأسفم که گاهی اوقات بعضی مسائل را به مرکز منتقل نمی‌کنیم به‌طوری‌که معاون رئیس‌جمهور که به استان آمدند گفتند بالغ‌بر ۲۰۰ میلیارد تومان خسارت واردشده است گفت: آن چهره‌ای که باید نشان می‌دادیم و پل‌هایی که تخریب شدند و مواردی که باید مطرح می‌شد، نشد تا اعتباری به ما اختصاص یابد.
محمدی با تأکید بر اینکه ما در این سیلاب کمتر از ایلام خسارت ندیدیم افزود: حوزه کشاورزی و معیشت مردم شهرستان به‌طورکلی به خطر افتاده و بسیاری از خانواده‌ها در بحث آذوقه دام‌ها و خودشان با مشکل مواجه هستند و بالای ۴۰ درصد باغات انار شهرستان از بین رفته است.
وی بابیان اینکه برای اسکان مردم با توجه به فصل سرما ما واقعاً در شهرستان مشکل‌داریم گفت: متأسفانه اطلاع رسلانی دقیقی در این زمینه صورت نگرفت، استاندار و معاونان و مدیران چیزی کم نگذاشتند اما در حال حاضر نیز در شهرستان امکانات لازم وجود ندارد.
مشکل جدی کمبود تجهیزات در شهرداری‌های لرستان
مدیرکل مدیریت بحران لرستاننیز در مورد اظهارات فرماندار کوهدشت پیرامون کمبود تجهیزات بابیان اینکه در همه شهرداری‌های سطح استان با معضل اساسی تراکم زیاد نیروی انسانی و از طرفی متوقف شدن ساخت‌وسازها و در پی آن کاهش شدید درآمدهای شهرداری‌ها مواجه هستیم گفت: در حال حاضر تمام دغدغه شهرداران حقوق پرسنل است و در بعضی از موارد با بضاعت اندک که دارند چند پروژه اجرایی را در شهر انجام می‌دهند.
آریایی بابیان اینکه ما در شهرداری‌ها مشکل جدی تجهیزات راداریم گفت: در بحث خرید تجهیزات آتش‌نشانی و ماشین‌آلات سنگین برای شهرداری‌ها سرمایه‌گذاری نشده و از طرف دیگر این تجهیزات به‌سرعت فرسوده می‌شوند.
وی بابیان اینکه این امر موجب شده وقتی اتفاق کوچکی در شهرستان رخ می‌دهد ما مجبوریم امکانات سایر شهرستان‌ها را بسیج کنیم گفت: در استان بعضی مواقع که مجوزهای ریالی از طریق هیئت وزیران به ما می‌دهند در حد بضاعت امکانات ناچیزی را برای شهرداری‌ها خریداری می‌کنیم اما این جوابگوی حجم نیازمندی‌های شهرداری‌ها نیست.
مدیرکل مدیریت بحران لرستان تصریح کرد: یکی از مشکلات اساسی ما در هنگام بحران این است که شهرداری‌های ما تجهیزات مناسب را واقعاً ندارند.
کمبود تجهیزات در کوهدشت قبل از وقوع سیلاب گزارش نشده بود
این سخنان در حالی مطرح می‌شود که هرمز نصیری مدیرکل امور شهری و شوراهای استانداری لرستان نیز در این رابطه در گفتگو با اظهار داشت: برای اولین بار در شهرداری‌های استان ستاد بحران در اوایل فصل پاییز باهدف به‌کارگیری و بهره‌مندی از همه امکانات و تجهیزات تشکیل شد.
وی با اشاره به ضعف بنیه مالی شهرداری‌های استان به‌خصوص در شهرهای کوچک گفت: وقتی‌که سیلاب نیز شدید باشد امکانات جوابگو نیست امیدواریم با تخصیص اعتباراتی که ستاد بحران و پیگیری‌های مدیریت ارشد بتوان اعتباراتی جذب و ما بتوانیم شهرداری‌ها را تقویت کنیم.
مدیرکل امور شهری و شوراهای استانداری لرستان بابیان اینکه قبل از وقوع این سیلاب مشخص نشده بود که امکان این‌گونه اتفاقی در شهرستان کوهدشت وجود دارد گفت: اگر مشخص می‌شد ما هفته قبل از وقوع سیلاب امکانات و تجهیزات این شهرستان را کامل می‌کردیم که این مشکل پیش نیاید.
نصیری بابیان اینکه ما مکاتبه‌ای با شهرداری‌های استان داشته‌ایم و تجهیزات موردنیازشان در حال احصا است گفت: امیدواریم بتوانیم با هماهنگی مدیریت بحران استان اعتباراتی که در این خصوص در نظر گرفته‌شده را تأمین کنیم.
به هر روی به نظر می‌رسد باتوجه به اینکه در سال‌جاری به لحاظ شرایط خاص رخداد پدیده ال نینو، احتمال بارش‌های شدید و بی‌سابقه و بروز سیلاب‌های مخرب در استان وجود دارد لازم است مدیریت بحران استان ضمن برنامه‌ریزی برای مقابله با حوادث احتمالی ناشی از سیل نسبت به برگزاری جلسات مستمر و منظم کارگروه سیل و طغیان رودخانه‌های استان اقدام کند.
همچنین در این میان حفظ آمادگی لازم و افزایش توان دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط در این خصوص ضروری بود تا بتوان با انجام اقدامات پیشگیرانه هرگونه حادثه در رابطه باسیل را در کمترین زمان ممکن به نحو احسن مدیریت کرد.