گردشگری کویر از خیال تا واقعیت+تصاویر
در حالی مسئولان خراسان جنوبی از توسعه صنعت کویرنوردی در این استان سخن می‌گویند که متأسفانه قطار این صنعت برای توسعه هیچ ریلی در اختیار ندارد.
تا آن زمان توصیف‌های زیادی از زیبایی‌ها و شب‌های صاف و پرستاره کویر شنیده بودم اما همیشه بیشتر علاقه داشتم که به‌جاهای سرسبز سفر کنم ولی آن روزبه اقتضای شغلم ناچار پای در تپه‌های شنی کویر گذاشتم و این سفر دوروزه دید مرا به کویر تغییر داد.
کویر نوردی و پیاده روزی روی بزرگ‌ترین تپه‌های ماسه‌ای که ارتفاع آن به ۴۸۰ متر نیز می‌رسد، رصد ستارگان در آسمان صاف کویر، شب‌زنده‌داری در کنار آتش باآن‌همه سکوت، آن‌چنان مرا مجذوب کویر کرد که در برگشت از حیدرآباد از مسئول گروه خواستم اسمم را به‌عنوان یکی از اعضای ثابت برنامه‌های کویر یادداشت کند.
کویر حیدرآباد نهبندان از سال ۲۰۰۵ تاکنون به‌عنوان گرم‌ترین نقطه زمین بوده به‌گونه‌ای که دمای هوا در این منطقه گاهی به ۷۵ درجه سانتی‌گراد نیز می‌رسد.
باوجوداین درجه گرما احساس می‌کردم احتمال وجود هر جنبنده‌ای در این منطقه منتفی است اما کویر نهبندان رکورددار برخورداری از جاذبه‌های گردشگری بوده و تاکنون ۴۲ گونه جانوری در این منطقه کشف‌شده است.
با همه زیبایی‌هایی که در کویر دیده بودم اینکه تاکنون چرا این کویر حتی برای من به‌عنوان یک فرد که در خود خراسان جنوبی زندگی می‌کرد ناشناخته بود عجیب بود.
برایم سوال بود که چرا خراسان جنوبی سال‌ها تنها نام استان خشک و کویری را یدک می‌کشد و نتوانسته مثل بسیاری از کشورها از این جاذبه به‌عنوان یک جنبه توریستی استفاده کند؟
علاوه بر ای موضوع دیگری که در همان سفر اولم به کویر ذهنم را متوجه خودکرده بود نبود زیرساخت‌ها و امکانات در حیدرآباد بود. براساس مطالبی که از کویرهای معروف جهان شنیده بودم در همه این کویرها کمپ‌هایی برای گردشگران احداث‌شده بود که در این کمپ‌ها حداقل امکانات ازجمله سرویس بهداشتی، آلاچیق، پیست‌های سافاری، شترسواری، سیاه‌چادر فراهم است اما دریغ از یک کدام از این امکانات در حیدرآباد.
تنها چیزی که در این کویر دیدم یک سیاه‌چادر عشایری بود که آن‌هم به‌افتخار حضور ما در وسط کویر بناشده بود و در عوض سرویس‌های بهداشتی موقت که تنها با چند میله آهنی و پارچه برپاشده بود، آب‌رسانی به‌وسیله تانکر، نبود هیزم برای برافروختن آتش مشکلاتی بود که زیبایی‌هایی کویر را در کام گردشگران تلخ کرده بود.
بعد از حیدرآباد به دلیل علاقه فراوانی که به کویر پیداکرده بودم به همراه یک تیم گردشگر راهی کویر حلوان طبس شدم آنجا نیز هیچ‌کدام از امکانات اولیه راندیدم البته سرمایه‌گذار خصوصی برای احداث کمپ گردشگری در این کویر جذب‌شده بود اما تاکنون اقدام عملی در این زمینه نشده است.
سفر به کویر بشرویه و همت‌آباد زیرکوه از دیگر مقصدهای سفرم در ماه‌های بعدازآن بود اما در تمامی آن‌ها بازهم همان مشکل نبود حداقل زیرساخت‌ها به چشم می‌خورد.
مسئولان سازمان میراث فرهنگی در طول چند سال گذشته بارها شعار توسعه صنعت گردشگری و استفاده از جاذبه‌های بکر کویر را تکرار کرده و از ایجاد زیرساخت‌ها در این مناطق گفته‌اند اما مشاهدات عینی در این کویرها نشان می‌دهد که تاکنون قدم‌های جدی در این زمینه برداشته نشده است.
در این میان تاکنون چند پروژه احداث کمپ گردشگری در کویرهای استان کلنگ زنی شده که باوجوداینکه هنوز به بهره‌برداری نرسیده است اما کویر نوردان و فعالان در این عرصه از ناکارآمدی آن در آینده سخن می‌گویند.
باوجود سال‌ها شعار هنوز هیچ کمپ قابل بهره‌برداری در استان ندیده‌ایم
مدیرعامل شرکت توسعه بیابان‌گردی ایران در ارتباط با زیرساخت‌های کویر نوردی در استان می‌گوید: نه‌تنها زیرساخت‌ها در استان فراهم نیست بلکه بسیاری از موقعیت‌های خود را نیز ازدست‌داده‌ایم.
احمد رونقی که بیش از ۲۰ سال در حوزه کویر نوردی فعالیت دارد، ادامه می‌دهد: ما همیشه دور از مرکز بوده‌ایم و در این دوری از مرکز و در رقابت با سایر استان‌ها که دارای ظرفیت کویر نوردی هستند عقب مانده‌ایم.
وی، کمپ‌های گردشگری را یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌ها برای توسعه کویر نوردی در استان می‌داند و می‌گوید: در حال حاضر باید دو تا سه کمپ قابل‌قبول در استان می‌داشتیم اما باوجود سال‌ها شعار در این حوزه هنوز هیچ‌چیز قابل بهره‌برداری در استان ندیده‌ایم.
این کویر نورد با انتقاد از ساخت غیر کارشناسی کمپ‌های گردشگری در استان، اضافه می‌کند: در کویر دهسلم نهبندان کمپی در دل روستا ساخته‌اند درحالی‌که کمپ باید در دل ماسه‌زار و کویر باشد.
ساخت کمپ کویر نوردی در وسط روستا غلط است
رونقی با تأکید بر اینکه ساخت کمپ در وسط روستا غلط است، بیان می‌کند: کمپ گردشگری باید در ماسه زار باشد چراکه کویرنورد دوست دارد شب را در دل کویر سپری کرده و آسمان کویر را تماشا کند.
وی بابیان اینکه ساخت کمپ در وسط روستا ضربه به توسعه تاریخی، فرهنگی و اشتغال روستا است، ادامه می‌دهد: در تمام دنیا خانه‌های روستایی را برای خدمت به گردشگران تجهیز کرده تا از این طریق برای روستاییان اشتغال ایجاد شود و ساخت کمپ در وسط روستا به‌نوعی رقابت با روستاییان و حذف اقامتگاه‌های بوم گردی است.
این پژوهشگر و فعال در حوزه کویر نوردی می‌گوید: من به‌عنوان یک کویر نورد به چند آلاچیق و سیاه‌چادر در دل ماسه‌زارها نیاز دارم.
رونقی که سال‌ها به‌عنوان یک محقق و کارشناس در حوزه کویر نوردی استان فعالیت داشته و به گفته خودش دارای ۲۰ تقدیرنامه از سازمان میراث فرهنگی است، گلایه‌هایش تنها به کویر نهبندان ختم نمی‌شود و در مورد کمپ گردشگری در قاین نیز می‌گوید: باوجوداینکه کارهای مطالعاتی ساخت این کمپ در جوار یک روستای قدیمی انجام‌شده بود اما امروز این کمپ درجایی ساخته‌شده که نه آب دارد و نه ماسه.
رونقی اضافه می‌کند: مدتی پیش تور گردشگری فرانسه به استان سفر کرد، جاذبه‌های کویر نوردی استان گردشگران فرانسوی را شگفت‌زده کرده بود اما عدم وجود زیرساخت‌ها و مشکلاتی که به وجود آمد سبب شد که این تور زودتر از برنامه از استان خارج شوند.
ساخت کمپ‌های کویر نوردی بر اساس شرایط جغرافیایی منطقه
باوجود گلایه‌های کویر نوردان از ساخت کمپ‌های گردشگری در روستا، معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری خراسان جنوبی نظریه آن‌ها را غیر کارشناسی می‌داند و می‌گوید: کمپ‌های گردشگری حتماً نباید در کویر باشد بلکه بستگی به شرایط منطقه دارد.
مرتضی عربی بابیان اینکه کمپ در معنای لغوی به زمینی گفته می‌شود برای اقامت مسافران در چادرهای شخصی و ثابت که دارای حداقل امکانات مثل سرویس بهداشتی است، بیان می‌کند: یک نوع از این کمپ‌ها به‌عنوان کمپ موقت هستند که در بسیاری از شهرستان‌ها برای اسکان موقت مسافران بوده و دیگری در کویر نوردی است.
وی به کمپ گردشگری نهبندان اشاره می‌کند و می‌گوید: این کمپ شامل سالن جلسات، محوطه و فضای باز است که به دلیل اینکه روستا و کویر درهم‌تنیده هستند در روستای دهسلم احداث‌شده است.
ساخت کمپ در کویر به دلیل وزش بادهای شدید امکان‌پذیر نیست
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری خراسان جنوبی بابیان اینکه ساخت کمپ در کویر به دلیل وزش بادهای شدید امکان‌پذیر نیست، ادامه می‌دهد: برخی از تپه‌های شنی این منطقه دارای ارتفاع ۲۰۰ تا ۴۰۰ متر بوده و امکان ساخت کمپ در ارتفاعات نیست و شرایط جغرافیایی و توپوگرافی زمین و موانع سبب شد که این کمپ در جوار روستا ساخته شود.
عربی با اشاره به اینکه شرایط زیرساخت‌ها در کویر دهسلم نهبندان فراهم نیست، عنوان می‌کند: به دلیل چشم‌انداز نخلستان‌ها و فراهم بودن زیرساخت‌های آب و برق تصمیم بر این شد که کمپ در کنار روستا ساخته شود.
وی با تأکید بر اینکه احداث یک سازه کار مهندسی می‌خواهد و باید در بهترین جای ممکن دیده شود، بیان می‌کند: علاوه بر این فراهم آمدن زیرساخت‌های آب و برق در دل کویر کار دشوار و زمان‌بری است و ساخت کمپ در جوار روستا در مدت‌زمان کمتری به سرانجام می‌رسد.
پیشرفت ۶۰ درصدی کمپ گردشگری کویر دهسلم نهبندان
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری خراسان جنوبی از پیشرفت ۶۰ درصدی کمپ گردشگری کویر دهسلم نهبندان خبر می‌دهد و می‌گوید: تاکنون حدود ۴۰۰ میلیون تومان در این پروژه هزینه شده و در صورت تخصیص اعتبارات تا سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد.
عربی با اشاره به اینکه ساخت کمپ گردشگری در کویر طبس، سه قلعه سرایان و بشرویه در دست پیگیری است، عنوان می‌کند: این پروژه‌ها درگذشته ردیف اعتباری نداشته اما از سال گذشته پیگیری جدی می‌شود چراکه کویرهای خراسان جنوبی بهترین آسمان‌ها را در کشور دارد.
وی اضافه می‌کند: با توجه به اینکه این پروژه‌ها اعتبار زیادی ندارد بهترین راه این است که درجاهایی احداث شود که زودتر به بهره‌برداری برسد.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری خراسان جنوبی بابیان اینکه موضوع بوم گردی با کمپ کویر نوردی بسیار متفاوت است، بیان می‌کند: در بوم گردی بیشتر اشتغال فرد را رقم می‌زند اما در کمپ ما به دنبال شکوفایی اشتغال محلی هستیم.
عربی، معرفی جاذبه‌های گردشگری و کویری استان را قدم نخست سازمان میراث فرهنگی برای رونق صنعت گردشگری در استان عنوان کرده و می‌گوید: در این راستا از ابتدای سال جاری تاکنون تورهای گردشگری زیادی از کشورهای اروپایی به استان سفرکرده‌اند.
به نظر می‌رسد که رویکرد سازمان میراث فرهنگی برای معرفی جاذبه‌های گردشگری در استان بدون فراهم ساختن زیرساخت‌ها و حداقل امکانات نه‌تنها جذب گردشگر را در پی نخواهد داشت بلکه نتیجه عکس را نیز دارد چراکه کشورها و استان‌های دیگر در این زمینه بیکار ننشسته و چندین قدم از ما جلوتر هستند و گردشگر نیز جایی به‌عنوان مقصد سفر انتخاب خواهد کرد که در کنار جاذبه‌های گردشگری دارای امکانات نیز باشد.
چنانچه به ضرورتها توجه نشود بازدید از جاذبه‌های استان تنها برای یک‌بار بوده و به‌نوعی گردشگر برای دومین بار این مناطق را به‌عنوان مقصد سفر انتخاب نخواهد کرد.