دومین پناهگاه آهوی ایرانی بی‌پناه ماند
پناهگاه حیات‌وحش شیر احمد سبزوار یکی از زیستگاه‌های مهم پرورش آهو در کشور است که به دلیل کمبود علوفه و شکار بی‌رویه روزهای ناخوشایندی را سپری می‌کند و ساکنانش بی‌پناه مانده‌اند.
شیر احمد به‌صورت دشتی گسترده با مساحتی بالغ‌بر۲۲ هزار و ۸۰۰ هكتار در جنوب شرقی و در فاصله ۱۵ كیلومتری شهر سبزوار واقع‌شده و گونه‌های مختلفی از پستانداران و جوندگان را در خود جای‌داده است كه گونه غالب آن‌ها آهو است .
پناهگاه حیات‌وحش شیر احمد واقع در شهرستان سبزوار در استان خراسان رضوی در سال‌های قبل یکی از بهترین زیستگاه‌های آهو در کشور به شمار می‌رفت و پس از منطقه «موته» در اصفهان بیشترین جمعیت آهو را در خود جای‌داده بود .
جمعیت آهو در شیر احمد به حدی بود که کارشناسان سازمان محیط‌زیست در سال ۱۳۸۹ طرح انتقال ۳۰۰ آهو از این منطقه به زیستگاه‌های یوزپلنگ را مطرح کردند و در مراحل مختلف تعدادی آهو نیز از شیر احمد زنده گیری و به سایر مناطق کشور منتقل شد.
بر اساس آمار رسمی ارائه‌شده از سوی اداره کل حفاظت محیط‌زیست خراسان رضوی جمعیت آهو در پناهگاه حیات‌وحش شیر احمد در سال ۱۳۸۸ معادل دو هزار و ۸۶۴ عدد بوده است.
از همان سال به بعد روند کاهش جمعیت آهو در این منطقه آغازشد و در سال ۱۳۹۱ این آمار به یک هزار و ۶۴۸ آهو تقلیل یافت اما این پایان کار نبود .
در جریان سرشماری بهاره ۱۳۹۴ که در تاریخ بیستم خرداد ماه سال ۹۴ انجام شد تنها ۳۶۰ آهو در پناهگاه حیات‌وحش شیر احمد شمارش شد.
برخی از محیط‌بانان و فعالان محیط‌زیست خراسان رضوی معتقد هستند که از خردادماه تاکنون بازهم از جمعیت آهو در این منطقه کاسته شده و همین ۳۶۰ آهو نیز در حال حاضر در محدوده پناهگاه وجود ندارند .
آمار دقیقی نداریم
رئیس اداره محیط‌زیست سبزوار بابیان اینکه به دلیل پراکندگی آهو در مناطق دشتی جهت تأمین منابع غذایی آمار دقیقی از تعداد آهوان نداریم افزود: در محدوده مرزهای منطقه حفاظت‌شده این شهرستان تعدادی از آهوان حضور دارند و مابقی به خارج از این مرزها رفته‌اند که در آماربرداری نادیده گرفته می‌شوند و لذا نمی‌توان به‌صورت دقیق آمار مشخصی را ارائه داد .
محمدعلی عمارلو خشک‌سالی‌های پی‌درپی، چرای بی‌رویه مراتع، تخریب و کوچک شدن زیستگاه‌ها و جزیره‌ای شدن آن‌ها در برخی مناطق، معدنکاری‌های بدون ارزیابی، جاده کشی‌ها و ایجاد راه‌های متعدد در مناطق کوهستانی و شکار بی‌رویه را از مهمترین مخاطرات عمده حیات‌وحش شهرستان سبزوار عنوان می‌کند.
دامداران رقیب حیات‌وحش
خشکسالی در كنار ضعف مرتع در منطقه شیر احمد سبزوار از عوامل تهدیدكننده شدید مراتع این منطقه و تغذیه آهوان است. به گفته رییس اداره محیط زیست سبزوار همچنین وجود ۲۰ تا ۲۵ گله گوسفند در قسمت‌هایی از این پناهگاه در اوایل امسال و زمان تولد بره‌آهوها به‌عنوان حساس‌ترین فصل زیست آهوان، جمعیت آهوان منطقه را در معرض تهدید قرار داده و اشغال زیستگاه توسط دامداران درنهایت منجر به متفرق شدن شماری از آهوان این منطقه تا شعاع حدود ۴۰ كیلومتری و از بین رفتن تعدادی از آن‌ها توسط سگ‌های گله شده است.
هرچند به گفته عمارلو تلاش شبانه‌روزی محیط‌بانان سبزوار باعث شده است كه تعداد آهوها طی چند سال افزایش چشمگیری یابد و شیر احمد به یكی از زیستگاه‌های مهم آهو در كشور تبدیل شود اما با افزایش تعداد آهوها و نامناسب بودن وضعیت تغذیه در منطقه، آهوها یا اقدام به مهاجرت به بیابان‌های اطراف می كنند یا به روش‌های مختلف تلف می‌شوند .
خشک‌سالی‌های پی‌درپی، چرای بی‌رویه مراتع، تخریب و کوچک شدن زیستگاه‌ها از مهمترین مخاطرات عمده حیات‌وحش شهرستان سبزوار است محمدعلی عمار لو مهمترین تهدید در حال حاضر این منطقه را چرای غیرمجاز و وجود سگ‌های گله‌ها در دل این مناطق می داند و می گوید: ازنظر حقوقی باید این مهم مدنظر دستگاه‌های موردنظر قرارگیرد و منجر به تشکیل پرونده‌های قضایی شود چراکه در صورت مصرف منابع غذایی حیات‌وحش، علف خوار مجبور است برای تأمین منبع غذایی خود به اراضی کشاورزی روستاهای هم‌جوار مناطق ورود پیدا کند و خسارت‌های بسیاری برجای می‌گذارد.
وی افزود: استفاده بیش‌ازحد کشاورزان از مراتع خسارت‌های سنگینی را به پناهگاه شیر احمد وارد کرده است چراکه با کمبود علوفه آهوان مجبورند برای تغذیه خود از محدوده تحت پوشش خارج شود و به همین علت آهوان در معرض انواع آسیب‌ها قرار خواهند گرفت.
وی همچنین خواستار کمک خیران در مورد تأمین علوفه آهوان شد وتاکید کرد: بسیاری از افراد هستند که به بحث حیات‌وحش علاقه دارند و در زمره خیران محیط‌زیست به شمارمی آیند و در حد توان و به‌صورت خودجوش نسبت به تأمین علوفه موردنیاز اقدام می‌کردند که متأسفانه در چند سال گذشته این جمعیت هم مانند مراتع خشک شده است.
کمبود امکانات دودی که به چشم آهوان می رود
عمار لو بابیان اینکه خبر نابودی کامل زیستگاه حیات‌وحش شیر احمد تنها یک شایعه است افزود: این زیستگاه ممکن است به دلایل مطروحه آسیب‌هایی پیداکرده است اما نابود نشده است و خبرهایی ازاین‌دست بزرگ‌نمایی است.
وی در خصوص حفاظت از این زیستگاه نیز بیان کرد: کمبود برخی از امکانات محیط‌بانی هم چون سوخت بر روی گشت‌های کنترلی در منطقه تأثیر داشته و به طور مشخص، کاهش گشت‌ها به شکارچیان متخلف اجازه می‌دهد تا در پناه این کمبود، وارد پناهگاه شده و آهوان را با استفاده از موتورسیکلت و اسلحه از بین ببرند.
وی اضافه کرد: عدم برخورد مناسب و قاطع با متخلفان شکار در برخی از شعب دادگاه‌ها و عدم تناسب جرم با احکام صادره هیچ تأثیری در بازدارندگی متخلفان در شکار بی‌رویه گونه‌های حیات‌وحش ندارد .
محیط‌بانان نیاز به حمایت دارند
حمایت از محیط‌بانان و فراهم‌سازی امکانات پیشرفته خود از عواملی است که در حفاظت از محیط‌زیست و پیشگیری از تخلفات شکارچیان اثرپذیر است اما به گفته برخی از محیط‌بانان خراسان رضوی متأسفانه کمبودهای بسیاری وجود دارد که حالا علاوه بر حیات وحش محیط بانان را نیز در فهرست نیازمندان به حمایت قرار داده است.
به گفته محیط‌بانان خراسان رضوی تجهیزات آن‌ها در قبال تجهیزات در اختیار شکارچیان غیرمجاز بسیار معمول بوده و کار آیی لازم را نداشته و همچنین صدور بی‌رویه پروانه حمل اسلحه شکاری موجب برتری تعداد اسلحه و شکارچیان بر محیط‌بانان شده است.
محمود ازجمله محیط بانانی است که به خبرنگار ما می‌گوید: طبق استانداردهای تعریف‌شده به ازای هر سه هزار هکتار باید نسبت به‌کارگیری یک محیط‌بان اقدام شود اما به دلیل کمبود نیروی انسانی این رقم در مناطق حفاظت‌شده ازجمله شیر احمد به ٣٠هزار هکتار به ازای یک محیط‌بان می رسد و طبیعی است که نگهبانی از این محدوده عملاً از عهده یک محیط‌بان خارج است.
وی با اشاره به اینکه این شغل باید در ردیف مشاغل سخت قرار گیرد افزود: متأسفانه در این راستا هیچ اقدامی انجام‌نشده و دستمزدهای پرداختی در برابر خطری که متوجه محیط‌بانان است بسیار اندک است.