نادیده گرفتن آثار علما، ظلم بزرگی است/ علامه جعفری افتخاری برای ایران و جهان

به گزارش سرویس فرهنگی فردا ، مراسم رونمایی از کتاب «چهار شاعر» نوشته علامه جعفری همزمان با هفدهمین سالگرد ارتحال ایشان، عصر دیروز یکشنبه دهم آبان ماه با حضور محمود صلاحی، رییس سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران؛ لاله افتخاری، نماینده مجلس شورای اسلامی؛ فرزند علامه جعفری و دکتر نصری برگزار شد.

محمود صلاحی، رئیس سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، با حضور در این مراسم گفت: خوشحالم که چنین مراسمی در سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران برگزار می‌شود. استاد علامه جعفری ویژگی‌های مهم زیادی داشتند. ما فیلسوفی به این بزرگی یا بی‌نظیری و کم‌نظیری نداشته‌ایم. شهید مطهری در وصف ایشان می‌گوید که ما حرف به مردم تحویل می‌دهیم و علامه، روح. گرچه صحبت‌های علامه جعفری بسیار علمی و سنگین بود ولی هرکس که پای سخنان ایشان می‌نشست، به اندازه فهم خود، برداشتی از آن داشت.

وی افزود: ما باید در آثار علامه جعفری تتبع کنیم. ظلم بزرگ به علما آن است که سراغ آثارشان نرویم یا اگر مشغول مطالعه آن‌ها شدیم، به اندازه کافی در آن‌ها تتبع نکنیم.

صلاحی در پایان گفت: من از برگزارکنندگان این مراسم به خصوص فرزند علامه جعفری و مدیر فرهنگی هنری منطقه ۵ تشکر می‌کنم. امیدوارم برپایی چنین مراسمی، راهی باشد برای معرفی آثار علامه جعفری به اقشار مختلف جامعه، زیرا ایشان در نوع خود کم‌نظیر و بی‌نظیر بودند. علامه افتخاری است برای ایرانیان و جهانیان.

دغدغه از بین‌رفتن دست‌نوشته‌های علامه جعفری

بيژن پورمند، رئیس فرهنگسرای فردوس گفت: در سال ۱۳۷۸ منزل مرحوم علامه جعفری به عنوان کتابخانه علامه جعفری جزء یکی از مراکز منطقه ۵ قرار گرفت. ما تلاش کرده‌ایم که آثار ایشان را در همه کتابخانه‌های سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران قرار دهیم تا مردم از آن‌ها بهتر استفاده کنند. خاطرم هست زمانی که به خدمت فرزند ایشان رسیدم، شاهد دغدغه‌شان برای از بین نرفتن دست نوشته‌های پدر بودم. ما تمام تلاشمان را برای حفظ این آثار خواهیم کرد. توجه و اشاعه اندیشه علمای این مرز و بوم از مهم‌ترین وظایف مراکز فرهنگی هنری است. امیدوارم از این به بعد نیز، با چنین برنامه‌های مناسبی در خدمت همشهریانمان باشیم.

پس از پخش کلیپی از صدا و گفته‌های علامه جعفری، فرزند ایشان، علیرضا جعفری با خواندن اشعاری سخنان خود را شروع کرد و گفت: کتاب «چهار شاعر» از مجموعه آثار ششم علامه است که در آن درباره خیام، نظامی، سعدی و حافظ نوشته شده. این کتاب بعد از تفسیر معنوی، جایگاه ویژه‌ای نزد علامه داشت. در این کتاب بخش چاپ‌نشده‌ای نیز با نام «خلوت انس» آمده است.

وی افزود: بسیاری از متفکران برای بیان مقاصد خود از شعر استفاده می‌کردند. علامه علاقه زیادی به شعر داشتند و در مقاله‌ای با عنوان «رسالت شعر و شاعری»، رسالت شعر را از بین بردن واقعیات نمی‌داند. بلکه رسالت شعر را به فعلیت درآوردن استعدادهای نهفته انسان می‌داند تا بتوان از این طریق با ابعاد عالی عالم آشنا شد. اگر هدف از شعر گفتن چیزی، جز این باشد، به هدف اصلی آن نرسیده‌ایم.

علیرضا جعفری در ادامه افزود: مرحوم علامه نسبت به شعر خیلی حساس بود. ایشان از‌‌ همان زمانی که در نجف حضور داشتند، با اشعار و دیوان‌های شعری زیادی آشنا بودند. حتی یک بار کسی تعریف می‌کرد که ما با علامه بحثی داشتیم و حدس زدیم که ایشان حدود ۱۳۰ هزار بیت عالی حفظ هستند.

علامه جعفری، متفکر و فیلسوفی ناشناخته

دکتر نصری، استاد دانشگاه علامه طباطبایی، دیگر سخنران این نشست بود که در باب مقام و اهمیت شخصیت فکری علامه گفت: علامه جعفری از جمله فیلسوفان و متفکران ناشناخته در حوزه‌ها و دانشگاه‌های ماست. البته در سال‌های اخیر، در دانشگاه‌ها توجه خاصی به ایشان شده و رساله‌های گوناگونی در سطح ارشد و دکتری درباره‌یشان نوشته شده است.

وی افزود: جایگاهی که علامه در فلسفه و تفکر معاصر دارد، ویژه است. او به طرح مسائل جدید و نو می‌پردازد. عموما در تاریخ تفکر اسلامی، تصور بر آن است که بعد از ملاصدرا شخص عالم ديگری با چنان حرف‌های دقیقی نداریم. در حالی که افرادی مانند مرحوم حائری، شهید مطهری، و علامه جعفری، گام‌های نویی در این عرصه برداشته‌اند. طرح مسائل جدید در عالم فکر و فلسفه علامه، آنقدر زیاد است که اگر بتوانیم حتی بخش‌هایی از آن را مطرح کنیم، به عظمت فکری او بیشتر پی خواهیم برد. برای نمونه جبر و اختیار از مباحث قدیمی فلسفه است. ولی ابتکاراتی که ایشان در این بحث دارند، هیچ یک از معاصران ندارند.

نصری که از تنظیم‌کنندگان کتاب «چهار شاعر» است، در ادامه گفت: آنچه امروز در فلسفه غرب اهمیت و رواج دارد، مباحث فلسفه زندگی است که فیلسوفان تحلیلی در ۳ دهه اخیر، در حال طرح و بحث درباره آن هستند. در حالی که ما در سال‌های ۵۰ که در خدمت علامه بودیم، ایشان یک دوره بحث فلسفه و هدف زندگی را مطرح کردند. البته آن زمان بیان چنین مباحثی اصلا رایج نبود. امروز ما به خوبی می‌توانیم آثار علامه جعفری را با مهم‌ترین فیلسوفان غربی بررسی و مقایسه کنیم. در این مقایسه‌هاست که متوجه می‌شویم، علامه چه آرا و ابتکارات مهمی داشته‌اند.

وی با اشاره به این نکته که گاهی در حوزه‌های مختلف، یک جریان فکری غالب و رایج می‌شود، افزود: علامه جعفری بحث‌های مهمی در باب تمدن و تمدن‌شناسی دارد. اگر امروز بخواهیم در باب تمدن اسلامی سخن بگوییم، این مساله نیاز به تئوری دارد. علامه در این حوزه کارهای اساسی و مهم زیادی دارد. امروز حوزه فلسفه هنری هم اهمیت زیادی دارد. اگر به آرا و اندیشه‌های متفکران گذشته توجه داشته باشیم، مباحث عدیده‌ای در این حوزه می‌يابیم. ولی علامه در بین چهره‌های معاصر، در این باره رساله بسیار دقیق و مهمی دارد.

وی درباره کتاب «چهار شاعر» گفت: بحثی که ایشان در باب نظامی دارد، بسیار مهم است. ایشان یک موضوع خاص را در باب نظامی مشخص کرده‌اند و خواسته‌اند که آن را شرح دهند. علامه بنا داشته است که به تحلیل و تفسیر نیایش‌های نظامی بپردازد و حکمت‌های موجود در این مجموعه اشعار را بررسی کند. پس علامه نخواسته که همه افکار نظامی را بررسی کند.

وی درباره نظر علامه جعفری در باب خیام گفت: در مسائل هرمنوتیکی معمولا ۳ رویکرد متن‌محور، مولف‌محور و خواننده‌محور وجود دارد. کسانی که در حوزه خیام کار کرده‌اند، معمولا گرایش‌های خواننده‌محور داشته‌اند. برخی خیام را یک عارف تمام‌عیار معرفی کرده‌اند. علامه تلاش می‌کند خیام را متن‌محور معرفی و بررسی کند. اما برخی هستند که با ذوق و سلیقه خود یک سری اندیشه‌ها را به خیام نسبت می‌دهند. علامه این افراد را نقد می‌کند.

مردی که ۱۰۰ هزار بیت فارسی و عربی در حافظه داشت

نصری که از شاگردان علامه جعفری بوده است، افزود: علامه از معدود شخصیت‌هایی است که به ادبیات یعنی شعر، رمان و داستان توجه بسیار زیادی داشت؛ خاطرم هست که در سال ۵۳ از استاد پرسیدم که شما چند بیت در حافظه خویش دارید؟ ایشان گفتند که حدود ۱۰۰ هزار بیت فارسی و عربی. ایشان آنقدر غنای فکری داشتند که می‌توان ۱۰ هزار صفحه درباره‌شان نوشت.

در پایان، آیین رونمایی از کتاب «چهار شاعر» با حضور محمود صلاحی، رئیس سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران؛ لاله افتخاری، نماینده مجلس شورای اسلامی؛ دکتر نصری و فرزند علامه جعفری انجام شد.