تنوع مدارس فاصله طبقاتي را آموزش مي‌دهد

جوان: پيگيري سياست‌هاي آموزش و پرورش در افزايش نوع جديدي از مدارس در هر دوره مديريتي و بنا به مقتضيات و سلايق مديران آن دوره در طول سال‌هاي متمادي، سبب شده در حال حاضر مخاطبين آموزش و پرورش با طيفي از مدارس متنوع رو به رو باشند. اگرچه تمام انواع مدارس يك محتوا و برنامه درسي را در فرآيند تربيتي و آموزشي دنبال مي‌كنند، اما خدمات آموزشي با رنگ و لعاب و فوق‌ا‌لعاده‌هاي افزوده زمينه را براي آغاز تجربه فاصله طبقاتي براي دانش‌آموزان فراهم كرده است.

وزير كنوني آموزش و پرورش در بدو مديريتش بارها نسبت به وجود تنوع مدارس و تحميل هزينه‌هاي مالي و رواني به خانواده‌ها و دانش‌آموزان انتقاد و در طول دو سال گذشته رشد مدارس سمپاد و ويژه را متوقف كرد. بر اين اساس آموزش و پرورش در عين حال در جهت كاهش تعداد اين دست مدارس تلاش كرده و مي‌كند. اما اين به معناي كاهش تنوع مدارس نبود. در حال حاضر مجموعه‌اي از مدارس با عناوين مختلف اعم از سمپاد، فرزانگان، تيزهوشان، غيرانتفاعي، دولتي، نمونه دولتي، هيئت امنايي، شاهد، قرآني، اسلامي، هوشمند و.... روي پيشخوان آموزش و پرورش براي عرضه وجود دارند. منتهي تمام اينها يك محتوا را آموزش مي‌دهند و يك برنامه درسي را دنبال مي‌كنند. دانش‌آموزان را براي شركت در يك كنكور و ورود به يك سيستم آموزش عالي و يك جامعه و يك بازار كار آماده مي‌كنند. با اين وجود آموزش و پرورش ترجيح مي‌دهد مانند يك مغازه لوكس به نظر برسد كه براي هر سليقه‌اي كالاي آموزشي قابل عرضه دارد.

اين مدارس طيفي از تحصيل رايگان تا چند ده ميليوني را به دانش‌آموزان و خانواده ارائه مي‌كنند كه هر خانواده به تناسب توان و سليقه خود مي‌تواند يكي از مدارس را برگزيند.

مدارس متنوع؛ برنامه درسي يكسان

بر اساس آمار اعلامي از سوي مركز برنامه‌ريزي، نيروي انساني و فناوري اطلاعات وزارت آموزش و پرورش در مجموع ۵۵۹ هزار و ۲۴۳ كلاس درس در كشور وجود دارد كه از اين تعداد ۳۱۰ هزار و ۴۶ كلاس‌ درس ابتدايي، ۸۶ هزار و ۵۱۸ كلاس‌ درس دوره متوسطه اول، ۱۵۰ هزار و ۲۳۶ كلاس‌ درس دوره متوسطه دوم و ۱۲ هزار و ۴۴۳ كلاس‌ درس آموزش و پرورش استثنايي هستند. همچنين مراكز پيش دبستاني در سال تحصيلي گذشته با ۳۴ هزار و ۴۴۶ كلاس درس پذيراي نوآموزان بود. علاوه بر اين در مجموع ۱۰۷ هزار و ۱۷۱ مدرسه در كشور وجود دارد كه تعداد ۶۱ هزار و ۳۴۶ مدرسه ابتدايي، ۲۳ هزار و ۷۹ مدرسه دوره متوسطه اول، ۲۱ هزار و ۱۸۶ مدرسه دوره متوسطه دوم و يك‌هزار و ۵۶۰ مدرسه آموزش و پرورش استثنايي در كشور داريم.

وجه مشترك تمام اين مدارس محتوا و برنامه درسي يكسان است كه در بازار جذب دانش‌آموز هم از سوي خانواده‌ها و دانش‌آموزان و هم از سوي مديران آموزشي ناديده گرفته مي‌شود. از سوي ديگر افزوده‌هاي مدارس اغلب در حوزه آموزشي خلاصه مي‌شوند و كمتر بر جنبه تربيتي متمركزند و طبق ادعاي مدارس فراتر از استانداردهاي مصوب آموزش و پرورشند. در اين ميان اين مدارس با دميدن در تنور اهميت كنكور همه ابعاد و اهداف تربيتي و آموزشي مدارس را قرباني مي‌كنند و آموزش و پرورش نيز با خيال راحت از اين بابت كه در اين مدارس مشاركت (بيشتر مالي) تحقق مي‌يابد، به شيوع اين تنوع فاصله انداز كمك مي‌كند.

به نام شهدا به كام سفارشي‌ها

در اين بين وجود مدارسي مانند مدارس شاهد نيز قابل تأمل است. اين مدارس از سال 1365 به فرمان حضرت امام خميني(ره) تأسيس شد و در چند سال اخير از تعداد 950 مدرسه به هزار و 355 مدرسه افزايش يافت. هر ساله حدود 550 هزار نفر متقاضي ورود به پايه اول، هفتم و اول متوسطه نظري مدارس شاهد هستند، در حالي كه ظرفيت مدارس شاهد در اين پايه‌ها بين 100 تا 110 هزار نفر است. در حال حاضر 562 مدرسه ابتدايي شاهد، 393 مدرسه متوسطه دوره اول، 400 مدرسه متوسطه دوم و 27 دانش‌آموز طرح پراكنده شاهد در كشور وجود دارد كه طبق آخرين آمار 189 هزار و 370 دانش‌آموز جزو خانواده ايثارگري و 193 هزار و 101 دانش‌آموز عادي در مدارس شاهد تحصيل مي‌كنند. يعني بين 20 تا 30 درصد افراد ثبت‌نام شده خارج از ضوابط مدارس شاهد بودند. اين در حالي است كه ستادي متشكل از مدير مدرسه، نماينده‌اي از بنياد شهيد و امور ايثارگران و نماينده آموزش و پرورش مدارك را بررسي كرده و ثبت‌نام پس از اعلام نظر ستاد، قطعي مي‌شود. به بيان ديگر مدارس شاهد كه به رغم كاهش جمعيت فرزندان در سن تحصيل همچنان با ظرفيت قبلي اداره مي‌شوند، با پذيرش فرزندان خانواده‌هايي كه مشمول قانون ايثارگري نمي‌شوند، در نوع خود به يك نمونه تنوعي مدرسه با خدماتي كه براي غيرايثارگران پولي است تبديل شده است.

حالا اينكه چرا خانواده‌ها (هرچند عادي) به حدي مشتاق تحصيل فرزندانشان در مدارس شاهد هستند كه حاضرند ماه‌ها براي رايزني با مديران سطوح مختلف سرگردان راهروهاي ادارات آموزش و پرورش شوند يا دست به دامن يك آشنا و معرف شوند تا مجوز تحصيل فرزندشان در يكي از مدارس شاهد را بگيرند، محمدحسين كفراشي، مدير‌كل امور شاهد و ايثارگران وزارت آموزش و پرورش اينطور توجيه مي‌كند: «ما در مدارس شاهد به دنبال تقويت بنيه علمي دانش‌آموزان هستيم. » يعني فارغ‌التحصيلان مدارس شاهد بنيه علمي قوي‌تري دارند و اين فاصله آموزشي را آموزش و پرورش تأييد مي‌كند. بر اين اساس، هر چند وزارت آموزش و پرورش كاهش مدارس سمپاد و فاصله‌اي كه ميان دانش‌آموزان ايجاد مي‌كند را در دستور كار قرار داده، اما در كاهش تنوع مدارس، تنها قرباني اين دست مدارس بوده‌اند و مدارس غير‌دولتي و غير‌انتفاعي با اسامي و برنامه‌هاي متنوع نه تنها كاهش نداشته بلكه افزايش آمار نيز داشته است.