دستاوردهای روسیه از نشست وین

ایران: اجلاس چهارجانبه وین بین وزرای خارجه روسیه، امریکا، عربستان و ترکیه در واقع بخشی از دیپلماسی روسیه است که به موازات عملیات نظامی روس‌ها در سوریه انجام می‌شود. روسیه در نظر دارد در خلال این تماس‌ها کشورهای موثر در بحران سوریه را مجبور به پذیرش وضعیت جدید کند تا بدون آنکه چوب لای چرخ برنامه روسیه بگذارند، دخالت نظامی این کشور برای مبارزه با تروریسم را بپذیرند.

برخی تحلیلگران بر این باورند که روسیه عملیات نظامی خود را تا این مرحله کافی می‌داند و بنابراین وارد فاز سیاسی شده تا بحران سوریه را از لحاظ سیاسی حل و فصل کند. اظهارات ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه و سرگئی لاوروف وزیرخارجه وی نشان می‌دهد مسکو برنامه کاملی در قبال سوریه تدوین کرده‌است. در واقع نشست‌هایی مانند اجلاس وین اقدامی در جهت آرام نگه داشتن کشوری مخالف نظام سوریه است. طرح مسکو برای سوریه شامل سه مرحله است: 1- نابود کردن سازمان‌های تروریستی و تکفیری 2- آشتی سیاسی و برگزاری انتخابات با شرکت همه گروه‌های سیاسی، قومی و مذهبی 3- بازسازی خرابی‌های ناشی از جنگ. از این رو روند سیاسی مورد نظر روسیه در ادامه روند جنگ با تروریسم است، نه به موازات آن.

در حال حاضر سعی روسیه بر آن است که مانع کارشکنی عربستان، امریکا و ترکیه در روند مبارزه با تروریسم شود. روسیه در نشست وین نیز همین نکته را مطرح کرد. اما طرف‌های مقابل روسیه ( امریکا، ترکیه و عربستان) انگشت را روی سرنوشت بشار اسد گذاشتند.آنان تاکید کردند راه حل سیاسی برای سوریه باید بدون حضور بشار اسد کلید بخورد. اما لاوروف تصریح کرد سرنوشت رئیس‌جمهوری سوریه منوط به تصمیم سوری‌ها است و نه کشورهای دیگر. این نگرش نشان می‌دهد روسیه هیچ توافقی غیر از این را نمی‌پذیرد. شدیدترین موضع در قبال سیاست روسیه را عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان داشت. او گفته تحت هیچ شرایطی ادامه حضور اسد را در قدرت نمی‌پذیرد. الجبیر با تکرار سیاست عربستان تاکید کرد، در هر راه حلی که مد نظر قرار می‌گیرد، باید رفتن اسد از قدرت لحاظ شود.

البته امریکا و ترکیه مواضع ملایم‌تری اتخاذ کرده و گفته‌اند ادامه حضور اسد در قدرت در یک دوره زمانی مشخص را - که از نظر ترکیه 6 ماه است- می‌پذیرند. اما موضع روسیه و کشورهای دیگر مانند جمهوری اسلامی ایران این است که هیچ کشور دیگری نمی‌تواند به جای مردم سوریه تصمیم‌گیری کند و ماندن یا نماندن اسد در رأس قدرت در انتخاباتی که پس از مرحله مبارزه با تروریسم برگزار می‌شود، رقم می‌خورد.

روس‌ها در نشست وین دستاورد دیگری هم داشتند. این دستاورد، توافقی بود که میان لاوروف و ناصر ابوجوده، وزیر خارجه اردن درباره هماهنگی عملیات نظامی در سوریه به دست آمد. طبق این توافق هماهنگی پروازهای نظامی و عملیات مبارزه با تروریسم از طریق تشکیل یک اتاق عملیات مشترک خواهد بود. به این ترتیب، به نظر می‌رسد روسیه توانسته اردن را از دایره مخالفان اسد خارج کرده و به سمت سیاست‌های خود بکشاند. اهرم اصلی روسیه برای اجرای طرح‌هایش حضور نظامی در سوریه و هماهنگی با ایران، عراق و حزب‌الله لبنان است. در این میان، عربستان و ترکیه قادر به متوقف کردن عملیات نظامی روسیه نیستند. بخشی از هدف و منظور روسیه از اقدام نظامی در سوریه آن است که مخالفان را وادار به پذیرش وضعیت موجود کرده و با آنها اتمام حجت کند.

اما عربستان از دید یک نظام عشیره‌ای به مسأله نگاه می‌کند. ریشه کینه سعودی‌ها به نطق اسد در 15 اوت 2006 یعنی پس از پیروزی حزب‌الله لبنان بر رژیم صهیونیستی باز می‌گردد. اسد در سخنان خود پادشاه وقت سعودی (ملک عبدالله) و سایر امرای عرب حاشیه خلیج فارس را «انصاف الرجال» (نیمه‌مرد) خطاب کرد. این عبارت باعث خشم و عصبانیت ملک عبدالله شد. از آن زمان دستگاه امنیتی سعودی سرگرم برنامه ریزی برای سرنگونی اسد بوده است. حتی کسانی که خواهان برکناری اسد هستند می دانند که در صورت نبودن بشار اسد ، ارتش سوریه از نظر انضباطی و معنوی دچار اختلال می شود و امکان عملیات موفقیت آمیز علیه داعش و سایر جریان‌های تکفیری را ندارد. لذا عقل و منطق حکم می کند اگر قرار است مبارزه ای با تروریسم تکفیری انجام شود، چنین امری بدون حضور اسد امکان پذیر نخواهد بود.

در هر حال، روسیه مصمم است در عین انجام عملیات نظامی، ارتباطات دیپلماتیک را هم حفظ کند. در همین راستا، لاوروف گفته در نشست های آتی باید کشورهای دیگری از جمله ایران و مصر هم حضور داشته باشند. اما این واقعیت برای شاهزادگان سعودی قابل تحمل نیست.