تاریخ تعزیه خوانی در سرزمین آفتاب

تسنیم: در 7 رجب سال 1273 هجری قمری طبق عهدنامه پاریس، سیستان به دو قسمت تقسیم شد و سیستان ایرانی با مرکزیت شهر حسین‌آباد دارای 700 تا 800 روستا بود و تعزیه‌خوانی در حسین‌آ‌باد که بعد به شهر زابل تغییر نام داد در مسجد و حسینیه آیت‌الله شریفی برگزار می‌شد. همچنین در روستاهایی که به نوعی مرکزیت داشتند، مردم تجمع می‌کردند و مراسم تعزیه برگزار می‌شد به گونه‌ای که چند روستای کوچک که در اطراف یک روستای بزرگتر قرار داشتند، خود را به آنجا می‌رساندند و در مراسم شرکت می‌کردند. در اکثر روستاهای کدخدانشینی، خان و سردارنشینی تعزیه برگزار می‌شد، زیرا کدخدا، خان و سردار و بزرگان ده رسم داشتند که باید لوازم تعزیه مانند شمشیر و سپر، لباس و بیاض (نسخه‌های تعزیه) را آماده و بانی تجمع جمعی از مردم تعزیه‌خوانان می‌شدند. در مدت 10 روز یعنی از اول تا دهم محرم تغذیه و خوراک شبیه‌خوان‌ها بر عهده کدخدا بزرگ همان روستا بود و در منزل آن‌ها صورت می‌گرفت و همین که صبحانه می‌خوردند تمرین و مقابله آنها آغاز می‌شد و تا ظهر ادامه داشت. کسانی که تجربه بیشتری داشتند به تازه کارها کمک می‌کردند و بعد از نماز، صرف نهار و اندکی استراحت دوباره لباس می‌پوشیدند و به کار تعزیه‌خوانی می‌پرداختند. جماعتی از بزرگان و دست اندرکاران میدان شبیه‌خوانی را آماده می‌کردند به طوری که زنان در گوشه‌ای و مردان بقیه قسمت‌ها را می‌گرفتند و شبیه قلعه به‌وجود می‌آوردند و یک راه ورود داشت و می‌نشستند و بعد حدود ساعت‌های 3 یا 4 بعد از ظهر ابتدا موافق‌خوانان یا کاروان امام در حالی‌که علم سبز در دستان علمدار و امام و سایر همراهان بر اسب و شتر سوار و یکی از آنها "چاوشی" می‌خواند از دروازه میدان وارد می شدند: " هر که دارد هوس کرب و بلا بسم الله، هر که دارد سرسودایی ما بسم الله و تا آخر خوانده و هر کس در محل یا خیمه خود استقرار می‌یافت. لحظاتی بعد گروه مخالف یعنی شمر و ابن سعد و این زیاد در حالی‌ که لباس‌های قرمز و پرزرق و برقی را پوشیده‌اند با خشونت و تندی و تاخت وارد میدان می‌شدند، برای این که غرور و قدرت خود را به رخ دیگران بکشند چند دور در میدان می‌تاختند و سپس پیاده شده و در محلی که برایشان تعبیه شده است، استقرار می‌یافتند و طبال‌ها هنگام تاخت و تاز مخالفان برای اینکه سکوت مجلس را بشکنند مرتباً به طبل‌های خود می‌کوبیدند و بعضاً با نی نیز همراه می‌شدند و بنا به دستور و فرمان کارگردان که در اینجا شبیه‌گردان نامیده می‌شد تعزیه آغاز می‌شد. در حال حاضر در بعضی از روستاها از روز اول تا دهم و بعضی از روستاها هم از روز سوم تا چهارم و حتی تا دهم محرم تعزیه می‌گیرند و هر روز به شخص یا شخصیتی ارتباط می‌یابد، مثلاً یک روز به دو طفلان مسلم، روز دیگر به شهادت مسلم، شهادت قاسم(ع)، حضرت علی اکبر(ع)، شهادت حضرت علی اصغر(ع)، روز تاسوعا (نهم) به حضرت ابوالفضل العباس (ع) و روز دهم به شهادت حضرت اباعبداله الحسین(ع) اختصاص می‌یابد و در بعضی از روستاها در روز عاشورا مراسم تابوت‌گردانی برگزار می‌شود که شبیه سنت نخل‌گردانی در مناطق یزد و غیره است. علاوه بر خود شهر زابل و درحسینیه آیت الله شریفی، روستاهای دیگری نیز بودند و هستند که در این راه از قدمت بیشتری برخوردارند، مانند بنجار، ادیمی، دولت آباد، سه کوهه، ‌علی آباد، چلنگ، قلعه نو، فیروزآباد، کود، لطف الله، تیمورآباد،‌ دادی و سدکی و اخیراً روستاهای دیگری نظیر ژاله‌ای، سیادک، ارگ، خان ملک، شهرک علی اکبر سنچولی، دوست محمد، نورمحمد خان و برج یوسف و بسیاری دیگر از روستاها برگزار می‌شود. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بحث تعزیه و شبیه‌خوانی شدت بیشتری گرفت و همچنان که مورد علاقه مردم سیستان بود با اقبال بیشتری روبه‌رو شد و با شدت و گرمی خاصی ادامه دارد و نسل جوان نیز علاقه زیادی نشان می‌دهند.