فریبرز صالح: قرار بود «روز واقعه» را من بسازم

باشگاه خبرنگاران جوان: فیلم سینمایی «سفیر» به کارگردانی فریبرز صالح است که در سال 61 در سینماهای کشور به اکران درآمد. این فیلم جزو معدود فیلم‌هایی است که در خصوص وقایع مربوط به عاشورا ساخته شده است. «سفیر» اولین تجربه سینمای ایران در ارتباط با واقعه عاشوراست و همچنان به عنوان یکی از آثار به یادماندنی است که در اولین جشنواره فیلم فجر نیز به نمایش درآمد. بازیگران این فیلم فرامرز قریبیان، عزت‌‌الله مقبلی، جلال پیشواییان، کاظم افرندنیا و محمدتقی کهنمویی بوده‌اند. «سفیر» روایت قیس بن مسهر است که به عنوان نماینده امام حسین (ع)، نامه‌ای را برای سلیمان خزاعی در کوفه می‌برد. اما در راه دستگیر و به زندان می‌افتد. دلیل کاهش فعالیت شما پس از فیلم «سفیر» چه بود؟ هنگامی که فیلم «سفیر» را ساختم، از طرف مقامات زیادی از جمله رئیس‌جمهور و هیئت دولت مورد تشویق قرار گرفتم. اما متاسفانه بعد از این کار دیگر کسی به سراغ من نیامد. با توجه به اینکه پول‌های زیادی برای ساخت پروژه‌های مختلف خرج شد اما من پیشنهادی برای کار و ساخت فیلم دریافت نکردم. پخش فیلم «سفیر» چه تغییراتی را در سینما و نحوه فیلمسازی به وجود آورد؟ با ساخت فیلم «سفیر» باعث به وجود آمدن جرات در فیلمسازان شدم. در واقع «سفیر» تبدیل به الگویی برای ساختن این نوع فیلم‌ها شد. من اوایل انقلاب این فیلم را به جمهوری اسلامی تقدیم کردم. فیلم «سفیر» چه رهاوردی برای شما داشت؟ بزرگترین حسنی که ساخت این فیلم برای من داشت، اعتباری بود که به من بخشید. بعد از ساخت و پخش «سفیر» مقام معظم رهبری ارزش زیادی برای من قائل شده و بسیار شایسته با من برخورد کردند، زیرا اوایل انقلاب چنین فیلمی ساخته نشده و شرایط تولید این گونه آثار نیز بسیار سخت بود. در سینمای ایران به جز فیلم سینمایی «سفیر»، «روز واقعه» و «رستاخیز» فیلم دیگری در خصوص واقعه عاشورا نداشته‌ایم. به چه دلیل شما فیلم دیگری را نساختید؟ قرار بود «روز واقعه» را من بسازم. برای ساخت آن دوبار قرارداد بستم. حتی لوکیشن‌های مربوطه را هم دیده و انتخاب کرده بودم. لازم است بگویم اگر این فیلم را می‌ساختم، تفاوت‌های زیادی با این نسخه‌ای که ساخته شد مشاهده می‌کردیم. من فیلم را عوض می‌کردم. اما باید تاکید کنم که آقای اسدی نیز بسیار خوب از عهده ساخت «روز واقعه» برآمد و در نهایت موفق شد. به نظر شما شرایط ساخت این گونه فیلم‌ها مساعد است؟ این کارها جزو پروژه‌های دولتی محسوب می‌شوند و خصوصی نیستند. بنابراین هنگامی که صحبت آن به میان می‌آید و متقاضی ساخت چنین آثاری وجود دارد، باید بودجه مناسب را در اختیار فیلمساز قرار داده و با فراهم کردن شرایط مناسب، زمینه را آماده کنند. در این بین نقش اصلی را دولت و وزارت ارشاد دارند. در خصوص کارهای تاریخی با ساخت سریال موافقید یا فیلم؟ برای ساخت کارهای تاریخی و ارزشی احتیاج نیست که تعداد قسمت‌های اثر خیلی زیاد باشد بلکه ساخت 13 تا 15 قسمت کفایت می‌کند. دلیل این حرفم ماندگاری کار و به یاد ماندن آن در ذهن مخاطب است. هر چه قسمت‌ها کمتر باشند، بیننده ارتباط بهتری برقرار کرده و جزئیات بیشتری را به خاطر می‌سپارد. آیا نبودن طرح یا قصه علت کم کاری شما بوده است؟ تا امروز طرح برای ساخت فیلم کم نداشته‌ام. اما به دلیل فراهم نشدن شرایط، موفق به ساخت آن‌ها نشده‌ام. حتی یکبار مقام معظم رهبری ساخت یک فیلم در مورد زید بن علی را به من پیشنهاد کردند و زمانی که آقای ضرغامی وزیر فرهنگ و ارشاد بودند، تصمیم بر ساخت این کار داشتند که هیچگاه محقق نشد. بعد از آن بنا بر قصه‌ای از خودم «علی پلنگ» را ساختم. همچنین در حدود 5-6 سوژه را ارائه کردم که همگی رد شدند. فیلم «سفیر» را چگونه و در چه شرایطی ساختید؟ زمانی که قصد ساختن «سفیر» را داشتم، خیلی‌ها به من گفتند که امکانات مورد نیاز فراهم نیست. پس آن را نساز. اما من تصمیم گرفته بودم که آن را بسازم. هنگامی که تصمیم به انجام کاری می‌گیرم، به طور حتم آن را عملی می‌کنم. محال است که کسی بتواند مرا از انجام آن منصرف کند. «سفیر» را با علم به اینکه شرایط و جو، خیلی مساعد نیست ساختم. برای این فیلم کل ایران را گشتم تا دکور نسازم. لوکیشن‌هایی را یافتیم که احتیاج به ساخت دکور نباشد. مگر معدود دکورهایی مانند بارگاه. ماندگارترین صحنه فیلم «سفیر» از منظر شما کدام است؟ صحنه‌ای از زدن سر در فیلم وجود دارد. هنگامی که کارگردان‌های خارجی برای تماشا آمده بودند، با دیدن این صحنه از جای خود پریدند. این صحنه را قرار بود در کاشان بگیریم. اما به دلیل کمبود امکانات به من گفتند که نمی‌شود آن گونه که مد نظر است، این صحنه را بگیریم و با استفاده از تجهیزات الکترونیکی سر را بزن. اما من به فیلمبردار گفتم که همین جا آن طور که می‌خواهم این کار را انجام می‌دهم. سرانجام هم موفق شدم و طوری سکانس را ساختم که در نظر داشتم. به شکلی که هنوز این صحنه در خاطره‌ها هست. هرگاه جایی می‌روم و خود را معرفی می‌کنم، همه با به یادآوری این صحنه می‌گویند، شما همانی که این فیلم را ساخته و از این صحنه به یاد ماندنی صحبت می‌کنند. شرایط ساخت فیلم تاریخی در دهه 60 و هم اکنون را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ شرایط ساخت فیلم در آن دوره بسیار سخت بود. گروه به طور کامل مردانه بود. دلیل دیگر این بود که نوع لباس زنان در آن زمان را پیدا نکرده بودم. بنابراین از حضور زن در فیلم منصرف شدم. چرا برای کارگردانی اولین فیلم، ورود به فضای مذهبی و عاشورایی را انتخاب کردید؟ این نوع فیلم‌ها را دوست دارم. هنگامی که می‌بینم همه در حال فعالیت هستند، سر صحنه چراغ‌ها روشن است، فضای کار اداره می‌شود و همه چیز تحت کنترل است. تمام ویژگی‌ها و اتفاقات برای من لذت‌بخش است. چگونه یک داستان قابلیت تبدیل شدن به فیلمی این چنینی را دارد؟ من کار خودم را بلدم. کارکردن با سیاهی لشکر، نورپردازی و بقیه عوامل را می‌دانم. در شرایطی تصمیم به ساخت «سفیر» گرفتم که جز چند خط اطلاعات راجع به شخصیت اصلی یعنی قیس ابن مسهر در دست نبود. ما این شخصیت را پرورش داده و آن را جان بخشیدیم و در نهایت تبدیل به اثری شد که مشاهده کردیم. فضای کنونی استقبال از کارهای تاریخی را چطور می‌بینید؟ جوان‌ها نیز به این گونه فیلم‌ها علاقه‌مندند. ما مسلمانیم. با پرداختن به موضوعات این چنینی گذشته خود را می‌بینیم. تاریخ اسلام و گذشته خود را بهتر درک می‌کنیم. به همین دلیل توصیه می‌کنم که برای فعالیت در این عرصه، بر ساخت این فیلم‌ها سرمایه‌گذاری شده تا بتوانیم به بهترین شکل آن‌ها را ارائه کنیم. اما نکته قابل توجه در ساخت کارهای تاریخی توجه به واقعیت است. باید سعی کنیم واقعیت را بسازیم، که در این صورت به دل می‌نشیند. در ساخت «سفیر» لباس‌ها، چهره‌ها،‌ طرز نشستن، ایستادن، حرف زدن، حرکت دست‌ها و در کل تمام جزئیات مطالعه شده و طبق واقعیت‌ها به تصویر کشیده شده بود. به زعم شما آن طور که باید و شاید برای ساخت کارهای تاریخی تلاش شده است؟ در بسیاری از کارهای تاریخی که تاکنون ساخته شده‌اند، ما شاهد تعزیه هستیم. در این گونه کارها سینما نمی‌بینیم. دیالوگ‌ها به شکل شسته و رفته پیش می‌روند و ما فقط حرف تاریخی می‌زنیم. اما اسم این کار را نمی‌توان فیلم گذاشت. شرایط فعلی سینما را چه طور می‌بینید؟ در شرایطی که تعداد زیادی از سینما زده شده‌اند، سینما به صورت شغلی درآمده که درگیری‌های آن زیاد است. حضور در سینما و ساخت کارهای تاریخی شوق و علاقه نیاز دارد. بودجه مناسب می‌خواهد تا بتوان فیلم را ساخت و نمایش داد. هم اکنون مشغول به ساخت کار جدیدی هستید؟ در حال حاضر یک فیلم سینمایی را در دست کار دارم. اسپانسر هم داریم. این فیلم کاری تاریخی در مورد یکی از یاران امام حسین (ع) است. فکر می‌کنم جذابیت زیادی برای جوان‌ها دارد. به طوری که آن‌ها را به دیدن ترغیب می‌کند. زمانی که «سفیر» در سینما آزادی اکران شد شیشه‌های سینما به دلیل ازدحام جمعیت شکست. آن فیلم پرفروش‌ترین فیلم سال بود. قصد دارید کار را به جشنواره فیلم فجر برسانید؟ هنگامی که کاری ساخته می‌شود و یا قصد ساخت آن را داری، نباید به جشنواره فکر کرد. بلکه باید تمام تمرکز خود را به ساختن معطوف کرد. فیلم «سفیر» در اولین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و بسیار مورد توجه و تقدیر قرار گرفت.