از كجا بفهميم داريم آلزايمر مي‌گيريم؟

هفته نامه سلامت: در اين زمينه دکتر پريسا طاهري، رئيس اداره سالمندان وزارت بهداشت نکته‌هاي قابل توجهي را در مورد اختلال حافظه بيان کرد و اهميت اين قضيه را تا آنجا دانست که يک کلينيک براي آن احداث شده است. ابتدا برايمان بگوييد آلزايمر و اختلال حافظه به چه نوع فراموشي گفته مي‌شود؟ اختلال حافظه امري شايع در جوامع بشري است و هر بزرگسالي تجربه‌اش را داشته ولي هر اختلال حافظه‌اي آلزايمر نيست. آلزايمر اختلال‌ شناختي پيش‌رونده است که غيرقابل برگشت است؛ به گونه‌اي که اختلال حافظه هر روز بيشتر مي‌شود. مثلا فردي که دچار آلزايمر مي‌شود صحبت مي‌کند ولي رواني کلام را به مرور از دست مي‌دهد، تشخيص فضا برايش مشکل خواهد شد و در عملکرد روزانه‌اش دچار مشکل مي‌شود. با اين اوصاف اختلال حواسي که به‌طور روزانه تجربه مي‌کنيم نمي‌تواند زمينه‌ساز آلزايمر باشد؟ ببينيد، اختلال حواسي که بارها با آن مواجه بوديم پيشرونده نيست. به مجموعه اختلال‌هاي پيش‌رونده غيرقابل برگشت، دمانس گفته مي‌شود که آلزايمر شايع‌ترين آنهاست. جالب است بدانيد هر 4 ثانيه در دنيا يک نفر به آلزايمر مبتلا مي‌شود. تشخيص اينکه اختلال حافظه از چه نوع است و چه دلايلي دارد، با پزشک است. پزشک متخصص بايد تست کند، شرح حال بگيرد و براساس بررسي مجموعه علت‌ها تشخيص دهد. چه عوامل خطرسازي فرد را دچار اختلال حافظه جدي مي‌کند؟ يکي از مهم‌ترين عواملي که فرد را دچار اختلال حافظه جدي مي‌کند، سن است؛ يعني افرادي که سنشان بالا مي‌رود بيشتر احتمال ابتلا به آلزايمر را دارند. اما اين‌طور نيست كه هر كه سنش بالا رفت آلزايمر بگيرد. در برخي از کتاب‌ها آمده که هر فرد 85 سال به بالا 40 تا 48 درصد احتمال دارد که به آلزايمر مبتلا شود. عامل ديگر سابقه فاميلي ابتلا به اختلال حافظه است و اگر پدر، مادر، خواهر يا برادر سابقه ابتلا به آلزايمر را داشته‌اند، فرد با مشاهده علائم اختلال حواس بايد به پزشک مراجعه کند. متاسفانه خودتشخيصي و خوددرماني در کشور ما خيلي باب شده و سالمندان تحت‌تاثير حرف ديگران قرار مي‌گيرند که مي‌گويند اين حالت‌ها طبيعي است و مربوط به دوره سالمندي است بنابراين دير به پزشک مراجعه مي‌کنند و پزشک، زمان مناسب براي درمان را از دست مي‌دهد. يعني بيماري‌هاي مختلف رواني و جسمي مي‌توانند باعث اختلال حافظه جدي شوند؟ بله. افسردگي در سالمندي شيوع بالايي دارد و اگر فردي در ميانسالي به افسردگي دچار و درمان نشده باشد، ريسک ابتلا به اختلال حافظه در او بيشتر است.ضربه مغزي عامل ديگري است که باعث کاهش سطح هوشياري مي‌شود و توصيه ما اين است که حتما کمربند و کلاه ايمني در هنگام موتورسواري فراموش نشود و بچه‌ها حتي در هنگام دوچرخه‌سواري کلاه ايمني بگذارند؛ چون ضربه مغزي ريسک ابتلا به آلزايمر را افزايش مي‌دهد. همچنين سکته مغزي و بيماري‌هاي قلبي و عروقي در صورتي که درمان نشود، ريسک ابتلا به آلزايمر را بيشتر مي‌کند. بيماري پرفشاري خون هم از مواردي است كه خيلي خاموش و مرموز وارد زندگي فرد مي‌شود و احتمال بيماري آلزايمر را بالا مي‌برد. علاوه بر بيماري‌هايي که برشمردم، مصرف طولاني‌مدت برخي از داروها مثل داروهاي خواب‌آور که بسياري از بيماران خودسرانه طولاني مصرف مي‌کنند نيز احتمال ابتلا به آلزايمر را بالا مي‌برد. آلزايمر در خانم‌ها بيشتر است يا آقايان؟ خانم‌ها بيشتر از آقايان به آلزايمر مبتلا مي‌شوند که شايد يکي از دلايل آن کم‌بودن سطح سواد و تحصيلات آنها باشد و احتمال مي‌دهند در نسل بعدي که خانم‌ها تحصيلات عالي دارند اين روند تغيير کند. همه ما در زندگي‌مان دچار فراموشي و اختلال حافظه شده‌ايم. در چه صورتي بايد نگران اختلال حافظه باشيم؟ بايد به روند بيماري دقت كرد كه اين كاري تخصصي است و پزشك بايد آن را بسنجد. مثال مي‌زنم: ممکن است 2تا3سال باشد كه فرد اختلال حواس دارد، اما جديدا روند آن تعيير كرده باشد. به‌طور مثال امروز ناهار قورمه سبزي خورده ولي يادش مي‌رود يا فرزندش ديروز به منزل آنها آمده ولي فردا گلايه‌مند است که او چرا نمي‌آيد به ما سر بزند. ولي اين اختلال حافظه که برشمرديم ممکن است پيش‌رونده نباشد. گاهي اوقات سالمند اسم برخي افراد را فراموش مي‌کند يا نمازش را قاطي مي‌کند. مي‌بينيد كه تشخيص اينکه اين علائم شروع آلزايمر است يا نه، به عهده پزشک است. چون ممکن است اختلال حافظه به دلايل ديگري بروز کند، همه بايد بررسي شوند. شما ابتداي گفت‌وگو به احداث کلينيک حافظه به‌دليل شيوع بالاي اين بيماري هم اشاره کرديد. اين کلينيک چه خدماتي ارائه مي‌دهد و چه افرادي مي‌توانند مراجعه کنند؟ کلينيک تخصصي حافظه در دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي پذيراي تمام افراد بزرگسالي است که از اختلال حافظه شکايت دارند. اين کلينيک در بيمارستان طالقاني است و يک تيم تخصصي اعم از روان‌شناس، متخصص تغذيه و متخصص طب سالمندي در آن حضور دارند و تمام افراد بزرگسالي که به نوعي دچار اختلال حافظه شده‌اند، مي‌توانند به آن مراجعه کنند تا علت بررسي شود و پزشک تشخيص دهد اختلال حواسشان جدي است يا به عوامل ديگر مربوط است. منظورتان اين است که عوامل ديگري غير از مواردي که برشمرديد هم مي‌تواند در حافظه ما تاثير بگذارد و براي مدتي ما را با اختلال حواس مواجه کند؟ بله، دقيقا همين‌طور است. گاهي ممکن است اختلال حواس ناشي از کمبود ويتامين در بدن باشد که با برطرف شدن کمبود، اختلال حافظه نيز برطرف شود. حتي بيماري‌هاي متابوليک مثل تيروئيد، کمبود ويتامين D، اختلال کبد و کليه پيش‌رونده مي‌تواند باعث اختلال حافظه شود. گاهي عارضه دارويي مي‌تواند روي حافظه تاثير بگذارد و با تغيير دارو اين حالت برطرف شود، بنابراين هر نوع اختلال حافظه نياز به بررسي دارد و پزشک با ارزيابي شرح حال بيمار تشخيص مي‌دهد که اختلال حافظه نگران‌کننده است يا برطرف مي‌شود.