بار دیگر، نادر! / این شهید، ادامه رئیسعلی دلواری است

سرویس فرهنگی فردا -شیما گرجی*؛ سید قاسم یاحسینی نویسنده پرکار ادبیات پایداری، متولد شیراز و بزرگ شده برازجان از توابع استان بوشهر است. كتاب‌هاي«رو در روي شيطان»، «خرمشهر پايتخت جنگ» و «پنهان زير‌ باران»، از آثار قاسم یاحسینی درباره وقایع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، عنوان کتاب‌سال‌دفاع‌مقدس را به دست آورده‌اند.

یاحسینی که تحقیقات زیادی درباره مفاخر استان بوشهر به عمل آورده چندین کتاب درباره شهید نادر‌مهدوی شهید مبارزه دریایی با آمریکا به چاپ رسانده است، «نادر برادرم حسین» که حاصل مصاحبه با برادر شهید نادر مهدوی است، «رو در رو با شیطان» دربرگیرنده خاطرات شفاهی عبدالکریم مظفری از رزمنده‌ای ‌که پس از یک نبرد دریایی با نیروی دریایی آمریکا در خلیج فارس به اسارت درآمد و «پشت موج سنگر» شامل خاطرات شفاهي سرهنگ حسن‌شريفي از همرزمان شهید مهدوی.

«بار دیگر نادر»، عنوان کتابی است که وی پس از نگارش چند کتاب پیشین درباره شهید نادر‌مهدوی شهید شاخص سال 1394 به تازگی به رشته تحریر درآورده و همزمان با هفته دفاع مقدس از سوی نشر فاتحان رونمایی ‌شد.

مختصری درباره کتاب تازه‌ای که درباره شهید مهدوی نوشته‌اید بفرمایید.

«بار دیگر نادر» زندگی‌نامه شهید نادر مهدوی است که در سال 1366(20 مهرماه) در رویارویی با نیروی‌ دریایی آمریکا در خلیج فارس به شهادت رسید. در این کتاب من برای اولین بار با استفاده گسترده و همه جانبه از خاطرات شفاهی کوشیده‌ام تا زندگی شهید نادر مهدوی را از ابتدای تولد تا هنگام شهادت و وقایع پس از شهادت مورد بررسی قرار دهم.

این شاید نخستین کتاب خاطرات شفاهی در باب مسائل دفاع مقدس است که به این شیوه ابتکاری نوشته می‌شود. در کتاب‌های منتشر شده در حوزه خاطرات شفاهی، معمولا یک یا چند نفر خاطرات خود را روایت می‌کنند اما من در این کتاب با مد نظر قرار دادن زندگی شهید مهدوی از آغاز تا انجام کوشیدم تا صرفا با تکیه بر خاطرات شفاهی برادر، دوستان و هم‌رزمان آن شهید زندگی وی را مرور کنم؛ روایتی کاملا مستند و متکی بر خاطرات شفاهی افراد مختلف.

یعنی پیش از این، هیچ یک از خاطرات دوران دفاع مقدس به این شیوه منتشر نشده بودند؟

تا آن‌جا که من می‌دانم و بر پایه پژوهش‌هایی که انجام داده‌ام، اثری با این شیوه پرداخت سراغ ندارم. البته در اینترنت نیز جست‌و جو‌هایی داشته‌ام. مسئولان کتابخانه تخصصی جنگ حوزه هنری هم از وجود چنین اثری ابراز بی‌اطلاعی کرده بودند.

از ویژگی‌های برجسته این کتاب برایمان بگویید.

یکی از ویژگی‌‌های جالب توجه کتاب «بار دیگر نادر» استفاده از اپلیکیشن واقعیت افزوده است. طوری که حدود 16 فیلم یک تا سه دقیقه‌ای در کتاب آورده شده است. تا آن‌جا که می‌دانم، این سومین کتابی است که در ایران با چنین ویژگی‌ای منتشر می‌شود. مخاطبان می‌توانند با گرفتن تلفن همراه خود روی برخی حروف مشخص شده، فیلم‌های مرتبط با آن موضوع را مشاهده کنند.

آنچه همواره در تمامی آثار شما دیده می‌‌شود، پیگیری سوژه‌ها است. درباره شهید مهدوی پیش از این هم آثاری نوشته بودید.

بله من پیش از این، کتاب‌هایی درباره شهید نادر مهدوی نوشته بودم که در هر یک از آن‌ها تنها به بخش‌هایی از سرگذشت شهید نادر مهدوی پرداخته شده بود و در واقع شامل خاطرات 4 تن از اقوام و هم‌رزمان ایشان بود که زندگی خود را روایت کرده بودند و روایتی هم از شهید مهدوی در خلال خاطراتشان داشتند. «رو در روی شیطان»، «پای پیاده روی آب»، «پشت سنگر موج»، «نادر برادرم حسین» و «بوشهر، دو قرن مقاومت علیه استعمار» عنوان این کتاب‌ها بود اما در «بار دیگر نادر» صرفا روی زندگی شهید نادر مهدوی تمرکز کرده‌ام و کتاب، تماما به او اختصاص دارد. از این نظر کتاب تازه با آثار قبلی بسیار متفاوت است.

به نظر می‌رسد شما به شهید مهدوی علاقه خاص دارید و این کتاب را فقط به بهانه شاخص شدن این شهید در سال 1394 ننوشته‌اید.

همین‌طور است. من به شهید مهدوی علاقه شخصی دارم چون مورخ هستم، بر این باورم که بعد از رئیسعلی‌دلواری، او یکی از بزرگ‌ترین قهرمانان از میان مردم شهر بوشهر بود که با استکبار جهانی به مبارزه پرداخت. او در هشت سال جنگ تحمیلی در خلیج فارس با نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا رویارویی مستقیم داشت. معتقدم که شهید نادر مهدوی از شهیدانی است که جا دارد از ابعاد مختلف به زندگی و مبارزات او پرداخته شود.

این واقعه دومین درگیری مستقیم ایران و آمریکا بعد از شکست عملیات نظامی در طبس است، آیا از اسناد خارجی هم برای نوشتن این کتاب بهره برده‌اید؟

چنان‌که در مقدمه «بار دیگر نادر» هم شرح داده‌ام، در حال حاضر، به دلیل عدم انتشار اسناد لازم در زمینه تاریخ‌نگاری مستند در باب عملیات مقابله به مثل نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در خلیج فارس، باید صرفا به خاطرات شفاهی اکتفا کرد. یکی از آرزو‌های من نگارش کتابی مستند و متکی بر انواع اسناد اداری، سازمانی و البته مبتنی بر اسناد خارج از کشور درباره این عملیات است. آرزویی که فکر نکنم به این زودی‌ها قابل تحقق باشد! اسنادی که در نشریات و آرشیو‌های متعدد خارجی در این باره وجود دارند، قطعا قابل توجه‌اند.

شما یکی از نویسندگان با تجربه در زمینه خاطره‌نگاری دفاع‌مقدس هستید، به نظرتان نویسندگان تا چه میزانی اجازه داخل کردن تخیل در روایت خود را دارند ؟ شما در این کتاب چقدر به اصل ماجرا وفادار بوده‌اید؟

خاطره‌نویسی باید مستند و تا‌حد امکان بدون ورود به ساحت تخیل و داستان باشد، کتاب «بار دیگر نادر» با بیان خاطراتی از کودکی شهید در روستای خرموج از توابع شهرستان دشتی بوشهر از زبان برادر شهید آغاز می‌شود، سپس به انقلاب‌اسلامی و حضور نادر نوجوان در مبارزات انقلابی ضد رژیم پهلوی می‌رسد، در ادامه خاطراتی از حضور شهید در جبهه و خدمات وی در خارک نقل می‌شود. فصلی نیز به عملیات‌های واکنشی و زدن کشتی آمریکایی توسط شهید مهدوی اختصاص دارد و با پژواک‌های پس از شهادت و تشییع جنازه وی پایان می‌یابد.

شهید نادر مهدوی با وجود اینکه به عنوان شهید شاخص سال 1394 انتخاب شده است، اما تصاویر اندکی از او منتشر شده است «بار دیگر نادر» کتابی مصور است؟

بله درست می‌فرمایید،‌ من کوشیدم علاوه بر عکس‌های متعدد از شهید نادر مهدوی، عکس‌هایی از دیگر شهیدان خلیج فارس، مثل بیژن‌گُرد، نصر‌الله شفیعی، غلامحسین توسلی، مجید مبارکی و شهید خداداد آب‌سالان نیز در کتاب بیاورم.

و سخن پایانی درباره این کتاب .

«بار دیگر نادر» اگرچه زندگی‌نامه نادر مهدوی است اما چنانچه در مقدمه کتاب هم به آن اشاره کرده‌ام، کوشیدم گوشه‌چشمی هم به دیگر شهیدان واقعه مقابله نظامی با آمریکا در خلیج فارس هم داشته باشم.

نقل از: همشهری پایداری شماره 146