همه چیز درباره بای‌پس عروق قلب

روزنامه شهروند :قلب، عروق ظریفی دارد که خون لازم برای تغذیه سلول‌های عضلانی آن را تامین می‌کنند. این عروق در حالت سلامت جداری نرم دارند که برحسب نیاز گشاد و تنگ می‌شود. در اثر بیماری تصلب شرایین که در بخش بیماری‌های عروق به تفصیل شرح داده شده است. مواد چربی و کلسیم در جدار این عروق رسوب کرده و سبب سختی جدار و تنگی مجرای آنها می‌شوند. چاقی، مصرف دخانیات و بیماری قند این مسأله را تشدید می‌کند. محل‌های تنگ شده ممکن است زخم شده و سبب ایجاد لخته در این رگ‌ها شوند. وقتی تنگی مجرای رگ از ٦٠درصد تجاوز کند، رسیدن خون کافی به عضله قلب به خصوص در حالت فعالیت مختل می‌شود. علایم بالینی و سرنوشت این تنگی بسیار متفاوت است. در بعضی افراد هیچ‌گونه علامتی بروز نمی‌کند و در عده‌ای دیگر سبب مرگ ناگهانی می‌شود. بسیاری از بیماران دچار درد قفسه سینه (آنژین صدری) می‌شوند که شدت آن متفاوت است. آنژین صدری نشانه آن است که خون کافی به عضله قلب نمی‌رسد و ممکن است به سکته قلبی منجر شود. در سکته قلبی به دلیل نرسیدن خون کافی، قسمتی از عضله جدار قلب می‌میرد و در صورتی که سکته قلب منجر به مرگ بیمار نشود، سبب از کار افتادن و سفتی ناحیه مرده قلب شده و بعدا نارسایی یا اختلال ریتم قلب را به وجود می‌آورد. از نظر بالینی مشکل‌ترین حالت، تشخیص «آنژین ساکت» است که در حالت عادی علایمی ندارد ولی در روی نوار قلب و با سایر آزمایش‌های قلبی مشخص می‌شود. نوار قلب (الکترو کاردیوگرام) معمولی کمک زیادی به تشخیص نمی‌کند مگر آن‌که درحین درد گرفته شود. گاهی نیز در نوار قلب آثار سکته‌های ساکت گذشته را می‌توان مشاهده کرد. نوار قلبی که درحال ورزش گرفته می‌شود، نقصان گردش خون عضله قلب را ممکن است نشان دهد. تزریق ماده ایزوتوپ در این حال و گرفتن اسکن قلب، نقاط کم‌خون دیواره را بهتر نشان می‌دهد. قدم نهایی در تشخیص دقیق بیماری عروق قلب، عکسبرداری با ماده حاجب است. (آنژیوگرافی کرونر) بسیاری از بیماران به شدت نگران انجام این آزمایش هستند. درحالی‌که امروزه این کار یکی از اقدامات روزمره است و خطر آن (سکته قلبی یا مرگ) کمتر از یک در هزار است. در ١٠ درصد بیمارانی که علایم آنژین صدری دارند آنژیوگرافی قلب سالم است و در ١٠ درصد دیگر عروق قلب غیرقابل عمل است. درمان با عمل جراحی در بای‌پس عروق کرونر با به کار بردن یک رگ از خود بدن، (که به آن اصطلاحا «گرافت» می‌گویند) و پیوند آن به بالا و پایین ناحیه تنگی، راه جدیدی برای عبور خون تعبیه می‌شود. سیاهرگ‌های ساق و ران و هم‌چنین ساعد و بازو، مناسب‌ترین گرافت برای بای‌پس عروق کرونر هستند و برداشتن آنها کاملا بدون ضرر است زیرا رگ‌های بی‌شمار دیگری هستند که وظیفه آنها را انجام می‌دهند. گاهی جراح ترجیح می‌دهد از سرخرگی که در پشت استخوان جناغ به طرف پایین سیر می‌کند و هم اندازه رگ‌های کرونر است استفاده کند. جراحی عروق کرونر جزو جراحی‌های موسوم به «قلب باز» است، گو این‌که در این عمل حفره‌های قلب باز نمی‌شوند. برش عمل در جلو سینه و خط وسط از پایین گردن تا بالای شکم داده می‌شود و سرتاسر استخوان جناغ در امتداد همین خط با اره جراحی بریده شده و قفسه سینه از وسط مانند کتاب باز می‌شود و تا آخر عمل با گیره‌های مخصوص باز نگه داشته می‌شود. پس از آن جراح آب شامه دور قلب که مانند یک کیسه دور تا دور قلب را پوشانده است باز کرده و قلب نمایان می‌شود. در این حالت قلب انقباضات معمولی و ریتمیک خود را دارد و به شدت منقبض و منبسط می‌شود. طبیعی است که با این همه حرکات، انجام عمل ظریف پیوند عروق ناممکن یا بسیار دشوار است. لذا لازم است قلب را از کار انداخته و ساکت کنند تا بتوان کار را به راحتی و با دقت انجام داد. لازمه این کار وصل کردن بیمار به ماشین قلب و ریه است که هم کار قلب و هم کار ریه را هم‌زمان انجام می‌دهد و می‌تواند تا حدود چهار ساعت کار قلب و ریه را عهده‌دار شود در این حالت خونی که باید وارد قلب شده از آن خارج شود با گذاشتن لوله‌های درشتی به ماشین قلب و ریه هدایت و خون بازگشتی ماشین که حاوی اکسیژن است به سرخرگ بزرگ آئورت برگردانده می‌شود. پس از پایان پیوند رگ، جراح، قلب را مجددا به کار انداخته و لوله‌های مربوط به ماشین قلب و ریه را خارج می‌کند و پس از اطمینان از کنترل خونریزی دو نیمه استخوان جناغ را با بخیه‌های محکم سیمی مجددا به هم متصل می‌کند و زخم در دو لایه دوخته می‌شود. معمولا یک یا دو لوله لاستیکی شفاف به کلفتی انگشت در زیر استخوان جناغ قرار داده می‌شود تا خونابه و ترشحات این محل را کاملا خارج کند. این لوله‌ها روز اول یا دوم پس از عمل خارج می‌شوند. پس از پایان عمل بیمار به کمک داروهای مخدر آرام نگه داشته شده و لوله تنفسی که در نای قرار داده شده است به ماشین تنفس مصنوعی وصل می‌شود تا در طول شب اول به تنفس کمک کرده و استراحت نسبی برای قلب ایجاد کند. این لوله صبح روز بعد با نظر جراح و متخصص بیهوشی خارج می‌شود. در همین روز رژیم خوراکی سبکی را شروع کرده و بیمار به کمک پرستاران حرکات و نرمش اندام‌ها را شروع می‌کند.