فلسفه قربانی‌کردن حاجیان در عرفات چیست؟
از سؤالات و شبهاتی که گاهی در فضاهای مجازی درباره سنت قربانی کردن در ایام حج تمتع مطرح می‌شود، این است که کشتن این همه گوسفند با وجود این که شاید به لحاظ بهداشتی مشکلاتی برای مردم فراهم کند، چه دردی از جامعه دوا می‌کند؟
در قرآن کریم آیه 196 «وَأَتِمُّواْ الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ وَلاَ تَحْلِقُواْ رُؤُوسَکُمْ حَتَّى یَبْلُغَ الْهَدْیُ ...؛ و براى خدا حج و عمره را به پایان رسانید و اگر (به علت موانعى) بازداشته شدید آنچه از قربانى میسر است (قربانى کنید) و تا قربانى به قربانگاه نرسیده سر خود را متراشید...» به اهمیت قربانی در ایام حج اشاره شده است.
اما نکته‌ای که اینجا مطرح می‌شود شبهات و سؤالاتی است که گاهاً در فضای مجازی یا گزارش‌های شبکه‌های مختلف خارجی درباره قربانی کردن در این روز مطرح می‌شود نظیر این که با وجود همه مشکلاتی که این مقدار ذبح برای مردم به لحاظ بهداشتی ایجاد می‌کند این رسم چه دردی از مردم دوا می‌کند و به چه درد جامعه می‌خورد؟
برای پاسخ به این سؤال باید به فلسفه قربانی در ایام حج در دین اسلام مراجعه کنیم. خداوند به حاجیان دستور داده که در ایام حج و در سرزمین منی قربانی کنند، از مهمترین حکمت‌ها و فلسفه‌های این قربانی کردن مقابله با هوای نفسانی، ذبح نفس اماره، کسب تقوا، تقرب به پروردگار و دستگیری از فقرا و مستمندان است.
*مبارزه با تعلقات و هواهای نفسانی
قربانی کردن در این روز نماد کشتن نفس اماره و هواهای نفسانی است همانگونه که خداوند به حضرت ابراهیم (ع) دستور داد تا فرزند خود را ذبح کند و ایشان را در معرض سخت‌ترین امتحان الهی قرار داد انسان نیز با این ذبح در واقع نفس اماره خویش را به مسلخ می‌بردو نشان می‌دهد که در برابر دستور پروردگار عاصی نیست. بنابراین چنین عملی تمرین مبارزه با هواهای نفسانی و وابستگی های دنیوی و مادی است.
*تقرب به پروردگار و به دست آوردن تقوا
نکته دیگری که در آیات قرآن نیز بدان اشاره می‌شود دسترسی به تقوای الهی است با توجه به اینکه خداوند خود می‌گوید نیازی به این گوشت‌ها و قربانی‌ها ندارد این خود ما هستیم که به آن احتیاج داریم. حاجیان در تمام مراحل تقوا برای دستیابی به انسانی کامل تلاش می کنند و این نقطه پایانی است تا ایثار، فداکاری، فرمانبری و دوری از هواهای نفس و کمک به فقرا را تمرین کنند.
بنابراین اینجاست که باید گفت حتی اگر از این گوشت ها هیچ استفاده‌ای هم نشود ما به حکمت همه این مسائل پی می‌بریم.
*توجه به فقرا و مستمندان
مسلمانان به استثنای کسانی که در ایام حج هستند، هر سالی که توان داشته باشند در ایام عید قربان، ذبح قربانی می‌کنند و آن را به مستمندان کمک می‌کنند و قدری را نیز خود استفاده می‌کنند همین نکته کمک به هم نوع فقیر و مستمند را نیز به ما آموزش می‌دهد حتی در سرزمین منی هم تأکید شده که این گوشت‌ها بر زمین نماند بلکه به مصارف نیازمند برسد با این حال اینگونه نباید باشد که بگوییم حتی اگر این گوشت‌ها به دست مستمند نرسید نباید قربانی کرد!
اگر چه این روزها شاهد کشتارگاه‌های بزرگ در شهر مکه هستیم که قربانیان را به مصارف می‌رسانند و جلوی اسراف گرفته می‌شود، با این حال حتی اگر این اتفاق نیافتد بازهم نمی‌توان جلوی امر الهی با این حکمتی که دارد، ایستاد.
*منابع:
-تبیان
-جامع الفتاوی (مناسک حج)، سیدمرتضی موسوی شاهرودی
-سایت پرسمان قرآن
-تفسیر نمونه، آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی