روایت گرت پورتر از پشت پرده مذاکرات

فارس: «گرت پورتر» روزنامه نگار و منتقد آمریکایی مجموعه‌ای از مصاحبه‌های خود با مذاکره‌کنندگان عالیرتبه در مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه 1+5 را در قالب مقاله‌ای در نشریه «نیشن» با عنوان «پشت پرده‌: آمریکا و ایران چطور به توافق تاریخی خود دست یافتند» منتشر کرد. بنا بر این گزارش، آخرین دور از این مذاکرات، یکی از طولانی‌ترین رخدادهای تاریخ در دهه‌های اخیر به حساب می‌آید که حدود 600 خبرنگار و روزنامه‌نگار از سراسر جهان به پوشش اخبار مربوط به آن پرداختند اما حقیقت اینکه ایران و آمریکا چگونه سرانجام در وین به توافق رسیدند، توافقی که به برجام موسوم است، هنوز آنچنان که شایسته آن است عنوان نشده است. پورتر تأکید دارد؛ در حقیقت آنچه که در هفته‌های گذشته پس از حصول توافق در وین شاهد آن بودیم تعداد محدودی جلسات توجیهی، بیانیه و گفت‌وگو با رسانه‌ها توسط طرف آمریکایی بود که بیش از آنکه به بیان واقعیت آنچه اتفاق افتاد بپردازد، بیشتر سعی داشت تا نوعی دیدگاه مناسب سیاسی از وضعیت مذاکرات [برای سیاستمداران داخلی] ارائه دهند. وی این گزارش را بر اساس گفت‌وگوهای کاملا غیررسمی با دست‌کم دو نفر از مقامات ایرانی نزدیک به مذاکرات، که خواسته‌اند تا نامشان فاش نشود، به رشته تحریر درآورده است و ضمن آن سعی دارد تا توافق حاصل شده در وین را از زاویه‌ای جدید مطرح کند و از برخی زوایای پنهان این توافق پرده بردارد؛ زوایایی که به گفته خود وی هنوز توسط هیچ رسانه‌ای افشا نشده است. بنا به تأکید پورتر، «این گزارش حقایقی چند را برملا می‌سازد و نشان می‌دهد که در روزهای نخست مذاکرات، مهمترین و دشوارترین مسائل به سرعت برطرف شدند که بخش عمده‌ای از این اقدام به دلیل تلاش‌های دولت «باراک اوباما» رئیس‌جمهوری آمریکا برای تأمین منافع دو طرف صورت گرفت، اما به مرور دولت آمریکا با اتخاذ موضعی سرسختانه حتی پیشرفت در مراحل نهایی مذاکرات را صرفا به دلایل سیاسی داخلی کند می‌کند». این روزنامه نگار آمریکایی تأکید می‌کند: در روزهای پیش از آغاز دور نهایی مذاکرات در وین رسانه‌های غربی جوی بسیار منفی را در خصوص عدم حصول توافق به راه انداخته بودند و به گونه‌ای گزارش می‌کردند که احتمال هرگونه توافق در این مرحله تقریبا غیرممکن و بعید است بویژه با اظهارات اخیر رهبر ایران در خصوص اینکه غرب نیز در عمل به تعهدات خود برای لغو تحریم‌ها علیه ایران باید همزمان با انجام اقدامات از سوی ایران گام بردارد. اما همزمان با آغاز مذاکرات، ارزیابی مثبتی از نحوه تعامل آمریکا و تلاش برای پیشبرد مذاکرات و حصول توافق توسط مذاکره‌کنندگان ایرانی ارائه شد به نحوی که یکی از آنها اعلام کرد معتقد است آمریکا در حال بازنگری و تغییر در سیاست‌های گذشته خود در قبال ایران است. با وجود اختلاف نظرات بسیار و درازمدت در خصوص نحوه رفع تحریم‌ها از جانب آمریکا، دیری نگذشت که رسانه‌های غربی از تغییر موضع غرب و پذیرش لغو تحریم‌ها همزمان با انجام تعهدات ایران در زمینه برنامه هسته‌ای اش خبر دادند و گزارش‌ها از این امر حکایت داشت که آمریکا درخواست ایران مبنی بر آغاز تعهدات غرب برای لغو تحریم‌ها بلافاصله پس از حصول توافق و همزمان با آغاز اجرای تعهدات ایران را پذیرفته است. تا اینکه در تاریخ 4 جولای گزارش رسانه‌ها تأکید که متن مربوط به زمانبندی لغو تحریم‌ها نیز تکمیل شده است. پورتر در بخش دیگری از گزارش خود به موضوع «رفع ابعاد احتمالی نظامی» می‌پردازد و می‌نویسد: ماه‌ها پیش از ارائه چهارچوب لوزان، دیپلمات‌های غربی رفع تحریم‌های ایران را مشروط به رفع مسئله‌ای می‌دانستند که آمریکا و شرکای مذاکره‌کننده‌اش، آن را «ابعاد احتمالی نظامی یا PMD» می‌خواندند- درخواستی که از ایران می‌خواست تا مسئولیت دو سند اطلاعاتی مرتبط با تحقیق و توسعه در خصوص تسلیحات هسته‌ای در ایران را بپذیرد، در حالی که این دو سند، یکی در اسرائیل تهیه شده بود و دیگری نیز توسط منافقین ارائه شده بود؛ گروهی تروریستی که گفته می‌شود به عنوان عاملی برای اسرائیل فعالیت می‌کند. اعتبار هر دو سند به شدت زیر سوال بود که این مسئله مکررا پیش از این بدان پرداخته شده است. ایران نیز هرگز ارتباط میان واکنش به این اسناد و رفع تحریم‌ها را نپذیرفته و از سوی دیگر عبارت «ابعاد احتمالی نظامی» که در سال 2008 توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ساخته شده را نیز به شدت رد کرده است. اما مذاکره‌کنندگان غربی همواره به این مسئله به عنوان موضوعی برای چانه زدن در خصوص دیگر مسائل نگریسته‌اند. این مسئله نیز در نهایت به نظر می رسد با نقشه راهی که بعدا میان ایران و آژانس برای ارائه گزارش نهایی آژانس در خصوص نگرانی‌های پیشتر مطرح شده تا پیش از پایان سال جاری میلادی تا حدودی برطرف شد. در بخش دیگری از این گزارش با عنوان «موضع‌گیری پس از حصول توافق» آمده است: دور نهایی مذاکرات در وین در شرایطی آغاز شد که دولت اوباما به شدت تحت فشار سیاسی داخلی آمریکا قرار داشت. سناتورهای جمهوریخواه و اندیشکده‌های حامی اسرائیل کمپینی را راه انداخته بودند تا دولت آمریکا را تحت فشار قرار دهند تا امتیازی به ایران ندهد. این کمپین به دنبال سوءاستفاده از این واقعیت بود که دولت آمریکا ترجیح می‌داد تا مذاکرات تا تاریخ 9 جولای به پایان رسیده و متن توافق تا ضرب العجل تعیین شده به کنگره ارائه شود تا دست کم پیش از تعطیلات موقت کنگره در ماه آگوست، متن توافق تصویب شود. رسانه‌های غربی نیز شروع به انتشار گزارش‌هایی کردند که اینطور القا می‌کرد که گویا دولت آمریکا به دلیل تخطی نکردن از ضرب العجل 9 جولای برای تسلیم متن توافق به کنگره، مجبور است امتیازات بیشتری به ایران بدهد. بنا بر این گزارش، همزمان با افزایش فشارهای داخلی در آمریکا، و پیش از آغاز دور نهایی مذاکرات، اوباما موضعی سرسختانه تر در مذاکرات با ایران در پیش می‌گیرد و موضوع دسترسی آژانس به آنچه آمریکا آن را «سایت‌های مشکوک» در ایران می‌خواند، را مطرح می‌کند. اما تهدید در خصوص مسئله دسترسی آژانس به سایت‌های اعلام نشده بیشتر یک نمایش سیاسی است تا اوباما بتواند مخاطبان داخلی خود را راضی کند. بنا به اعلام مقامات ایرانی، در نهایت ایران و غرب توافق کردند تا دسترسی مدیریت شده‌ای در اختیار آژانس قرار گیرد که بر اساس آن این نوع دسترسی برای سایت‌های حساس فراهم شود. چنین دسترسی صراحتا در پروتکل الحاقی نیز آمده است؛ پروتکلی که ایران با اجرای آن بلافاصله پس از آغاز اجرای توافق، موافقت کرده است. یک مقام عالیرتبه دولت اوباما نیز در تاریخ 29 ژوئن تأیید کرد که دسترسی ارائه شده توسط ایران «دسترسی مدیریت شده» ای خواهد بود. با وجود اینکه این موضوع تا تاریخ 29 ژوئن تقریبا حل شده بود و درباره آن مذاکرات لازم انجام شده بود، رسانه‌های غربی از جمله «پی بی اس»، «سی بی اس»، «رویترز» و «بلومبرگ» همچنان به انتشار گزارشات قبلی خود طی هفته‌های بعدی نیز ادامه دادند مبنی براینکه دسترسی آژانس به سایت‌های حساس همچنان یک مسئله حل نشده است. اگرچه رویترز در تاریخ 3 جولای تأیید کرد که توافقاتی درباره این مسئله شکل گرفته است. البته این یک موضوع دیگر بود که با وجود اینکه دیدگاه‌های دو طرف در مسائل مطرح به یکدیگر نزدیک‌تر شده بود، اما دیپلمات‌های غربی تمایلی نداشتند تا این موضوع را برای رسانه‌ها افشا کنند. *ادامه این گزارش تا ساعات دیگر منتشر می‌شود*