لالایی مرگ در مدیترانه

آیلان کردی، پسرک 3 ساله سوری به نماد بحران مهاجرت در مدیترانه و اروپا تبدیل شده است. ماموران گارد ساحلی بودروم ترکیه روز پنجشنبه پیکر بی‌جان او را روی شن‌ها در حالی پیدا کردند که انگار با بلوز قرمز و شلوارک آبی‌اش پس از ساعت‌ها بازی کودکانه به خوابی شیرین رفته بود اما این خواب مرگ بود که از پس بازی بی‌رحم بزرگسالی، بازی جنگ آیلان کوچولو را ربوده بود. چند ساعت پیش از آن قایق او و خانواده‌اش در نزدیکی سواحل ترکیه درهم شکسته بود و آن‌طور که بعدا پدرش تعریف کرد این طفل بی‌گناه از آغوش پدر سر خورده و غرق شده بود، مثل مادر و برادرش. قایق آیلان و خانواده‌اش 23 سرنشین داشت. 9 نفر نجات پیدا کردند، 9 نفر دیگر همراه آیلان، مادر و برادرش غرق شده و 2 نفر هم ناپدید شده‌اند. 3 کودک دیگر میان غرق‌شدگان بودند. تصویر آیلان به سرعت در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی جهان منتشر شد و موجی از واکنش‌ها را در پی داشت. این عکس تصویری دلخراش است؛ تصویری که ابعاد وحشت‌برانگیز فراری نافرجام و مرگبار از کشور جنگ‌زده سوریه را نشان می‌دهد. این تصویر رنج و سختی‌های مهاجران سوری و کوتاهی و سهل‌انگاری جامعه بین‌الملل درباره مساله سوریه و مشکل پناهندگان را به تصویر کشید.

این تصویر شاید حتی عکس سال باشد یا شاید حتی عکس برگزیده‌ یک دهه. آیا باید از انتشار چنین عکسی خودداری کرد؟ یا بهتر است آن را منتشر کرد؟ این عکس منتشر می‌شود چرا که به نماد تراژدی پناهجویان بدل شده است. بسیاری از رؤسای جهان با آیلان، کودک سوری، ابراز همدردی کردند. جسد این کودک در سواحل ترکیه پیدا شد؛ پس از آنکه خانواده‌اش نتوانستند از طریق دریا خود را به یونان برسانند. برخی مسؤولان و رهبران اروپایی بار دیگر در مواضع خود در قبال ده‌ها هزار آواره که از ترکیه می‌آیند، بازنگری کردند اما به طور صریح آمادگی خود را برای گشودن درهای کشورشان به روی این پناهندگان را اعلام نکردند اما کاربران عرب شبکه‌های اجتماعی در این تصاویر، بیشترین انتقاد خود را متوجه سران عرب کرده‌اند که نه‌تنها برای پناه دادن آوارگان کاری انجام نداده‌اند، بلکه برخی از آنها با اعزام تروریست‌ها به سوریه و حمایت مالی و تجهیزاتی از آنان، در واقع عامل اصلی بروز فجایع انسانی در سوریه بوده‌اند. برخی کاربران شبکه اجتماعی توئیتر نیز با خلق تصاویری با الهام از تصویر جسد کودک سوری، اندوه و خشم خود را نشان دادند و در عین حال این تصاویر را در برابر رنج واقعی مردم سوریه، تنها قطره‌ای در مقابل دریا توصیف کردند.

تصویر لحظه به ساحل رسیدن پیکر بی‌جان «آیلان» پنجشنبه بر صفحه اول بسیاری از روزنامه‌های جهان بویژه مطبوعات اروپا نشسته و تیترهایی هشدارآمیز و هاکی از شرم و ملامت را درباره بحران مهاجرت به اروپا همراه آورد. روزنامه اسپانیایی ال‌موندو این تراژدی را بی‌هیچ تیتر اصلی روی جلد خود برد و فقط زیر عکس نوشت: «کودک ساحلی» که کنایه‌ای است به اثر نقاش معروف اسپانیایی خوآن بارتا از دیدار مسیح کودک و سن‌آگوستین بر ساحل. روزنامه انگلیسی ایندیپندنت نیز به شکلی مشابه تمام جلد خود را به این عکس بدون تیتر اختصاص داد و زیر آن نوشت: «بچه یک کسی!» یا بچه‌ای که سرنوشتش برای هیچ کس مهم نیست. روزنامه اسکاتلندی نشنال نیز روی این عکس تیتر زد: «حقیقت! چرا اروپا باید اقدامی کند؟» گاردین این اتفاق را به‌عنوان حقیقت تکان‌دهنده بحران مهاجرت در اروپا تیتر یک کرد و ال‌پائیس اسپانیا آن را تصویری عنوان کرد که اروپا را لرزاند. روزنامه مترو هم کنایه زد: «اروپا نمی‌توانست او را نجات دهد» و واکنش تایمز یک تیتر بزرگ بحث‌برانگیز بود: «اروپا تقسیم شد».