راههای تشخیص عوامل ۱۰گانه مزاج انسان
یک متخصص طب سنتی گفت: در کتب معتبر طب سنتی ایران از عوامل ۱۰گانه‌ای برای تشخیص مزاج نام برده شده است.
حمیدالله افراسیابیان متخصص طب سنتی بر این عقیده است که عوامل 10گانه به 2 گروه اصلی «ساختار یا آناتومی بدن» و «رفتار یا فیزیولوژی» تقسیم بندی می‌شود.
عوامل 10گانه تشخیص مزاج
1. ملمس: یا آنچه در لمس فرد معاینه شونده از گرمی و سردی یا نرمی و خشونت پوست، احساس می‌کنیم.
2. شحم و لحم: یعنی وضعیت میزان چربی و عضلات بدن، کمی یا زیادی و نسبت آنها در بدن.
3. شَعر یا مو: وضعیت رشد، پُرپشتی، خشونت، نرمی، رنگ و حالت مو.
4. لَونُ البَدَن: رنگ پوست بدن، سفیده چشم و زبان.
5. هیأت الأعضا: وضعیت هیکل فرد، درشتی اندام و اعضا یا ریز بودن آنها.
6. سرعت انفعال: سرعت تأثیر پذیری از گرما و سرمای محیط، رطوبت و خشکی آن.
7. خواب و بیداری: میزان خواب و بیداری و کیفیت آنها.
8. دلایل افعال: سرعت عملکرد اعضا، مانند سرعت راه رفتن یا تکلم.
9. کیفیت فضول بدن: رنگ، غلظت و بوی مواد دفعی.
10. وضعیت قوای نفسانی: یا ویژگی عصبی و روانی.
عوامل شناخت مزاج بر اساس ساختار (ساختمان بدن، آناتومی)
1 ــ هیکل 2 ــ رنگ پوست، چشم و زبان 3 ــ وضعیت موها 4 ــ وضعیت عروق بدن 5 ــ نبض 6 ــ لمس.
عوامل شناخت مزاج بر اساس رفتار
1. رفتار دستگاه گوارش (اعمال دستگاه هاضمه)
2. رفتار سیستم عصبی حرکتی (اعمال دِماغ (مغز) و اعصاب حرکتی)
3. رفتار سیستم عصبی روانی (اعمال دِماغ و روان)
4. رفتار سیستم تناسلی یا جنسی (اعمال دستگاه تناسلی).