احتمال ارسال نمونه برداری‌های اتمی ایران به آمریکا

فارس: «طارق رئوف» رئیس سابق هماهنگی سیاست و راستی آزمایی آژانس بین المللی اتمی از سال 2002 تا 2011 بود. وی همچنین تا سال 2015 مشاور ویژه نشست‌های بررسی «ان پی تی» بوده و در زمان حضورش در آژانس بین‌المللی اتمی درگیر تایید پرونده‌های سنگینی چون ایران، عراق، لیبی، کره شمالی، کره جنوبی و سوریه بوده است. طارق رئوف که اینک شهروند کانادا می‌باشد، در گفت‌و گویی اختصاصی بپیرامون توافق هسته‌ای ایران با آژانس و موارد دیگر به بحث پرداخت. وی در بخشی از این گفت‌و‌گو اظهار داشت: «همه کشورهای عضو آژانس بین‌المللی هسته‌ای و آن‌هایی که "ان پی تی" را پذیرفته‌اند حق توسعه مسالمت آمیز انرژی هسته‌ای را بر اساس پادمان‌های آژانس دارا هستند.» .مشروح این گفت‌‌وگو به شرح ذیل تقدیم خوانندگان محترم می‌شود: از آغاز اولین روز مذاکرات طرفین بر اهمیت حصول توافق متوازن تاکید کردند. آیا شما معتقدید که این توافق موردی متوازن برحسب برگشت پذیری تحریم‌ها و تعهدات است؟ طارق رئوف: برجام توازنی محکم با موضوعات متفاوتی دارد. از منظر گروه «5+1» معافیت‌های تحریمی به خاطر سیاسی بودن مسئله و نه فنی بودن بازگشت پذیر هستند. از دید ایران البته اقدام‌های سیاسی و فنی چون تعهد در عدم توسعه سلاح‌های هسته‌ای و اجرای پروتکل الحاقی و تدابیری برای بررسی نگرانی‌های موجود درباره پارچین و ابعاد احتمالی فعالیت‌های نظامی موارد بازگشت پذیر هستند، اقدام‌های فنی چون تبدیل تاسیسات اراک غیر قابل بازگشت است در عین حال غنی سازی اورانیوم در تاسیسات نطنز و فردو در طول زمان بازگشت پذیر هستند. هم ایران و هم« 1+5» بر اساس مصالح ملی خود به هم امتیاز داده‌اند. برخی تحلیلگران بر اساس سوابق آمریکا و سازمان ملل متحد نسبت به احتمال درز اطلاعات حیاتی در این زمینه به نهادهای جاسوسی هشدار داده‌اند. آیا نگرانی‌ها در این زمینه مشروع هستند؟ طارق رئوف: نه تنها بسیار بعید است که اطلاعاتی از آژانس بین‌المللی هسته‌ای به بیرون درز کند بلکه سیاست‌های محرمانه‌ای سفت و سختی در این سازمان اجرا می‌شود. آیا برنامه‌ها و تاسیسات هسته‌ای ایران در پسا توافق نمادین هستند یا واقعا قادرند نیازهای صنایع پزشکی و علمی ایران را بر طرف کنند؟ طارق رئوف: روسیه متعهد شده سوخت هسته‌ای مورد نیاز ایران را برای راکتور بوشهر تامین کند. بر اساس برجام «1+5» متعهد به فراهم کردن نیاز ایران به آب سبک برای راکتورهای تحقیقاتی و برداشت سوخت اضافی و بهبود پزشکی هسته‌ای بر اساس ضمیمه سوم برجام است. هیچ محدودیتی نیز برای ایران در توسعه برنامه هسته‌ای در زمینه راکتورها و واردات سوخت وجود ندارد. نظر شما درباره گزارش اخیر خبرگزاری آمریکایی «آسوشیتدپرس» در تاریخ 8/19 /2015چیست؟ طارق رئوف: از دید من این گزارش سندی معتبر نیست و چندین دلیل برای آن وجود دارد. به ویژه نوع کلام استفاده شده در آن که زبان و کلام حقوقی مورد استفاده آژانس بین‌المللی هسته‌ای در آماده نمودن اسناد رسمی این چنینی و توافقنامه‌ها با کشورها نیست. به احتمال زیاد تلاش‌هایی برای مانع شدن در اجرای برجام و نقشه راه انجام گرفته و دقیقا شبیه ماجرای جعلی خرید اورانیوم از سوی عراق است که دستگاه‌های اطلاعاتی ایتالیا به دروغ آن‌را منتشر ساختند و بر اساس آن انگلیس و آمریکا مدعی شدند که عراق تحریم‌های سازمان ملل متحد را در زمینه عدم خرید مواد هسته‌ای نقض کرده است. با وجود برخی انتقادها، ایران دسترسی آژانس و اجرای پروتکل الحاقی را پذیرفته است. در این زمینه ایران چه اقدام‌هایی را بهتر است انجام دهد تا خطر احتمالی درز اطلاعات را کاهش دهد؟ طارق رئوف: ایران بر اساس «ان پی تی» تعهدات قانونی را برای قبول پادمان‌های آژانس بین‌المللی هسته‌ای سال 1997 و از زمانی که چنین برنامه‌ای جامعی از سوی آژانس ایجاد شد ، داده است. بنابر این ایران به عنوان دولتی مسئول، تعهدات سیاسی را در زمینه اجرای پروتکل الحاقی که در دسامبر 2003 آن‌را امضا و تا قبل سال 2006 اجرا کرد . من در آن موقع سرپرستی تیم اعزامی آژانس به تهران را دارا بودم. اجرای کامل پروتکل الحاقی به نفع منافع امنیت ملی ایران است و از آن گذشته جامعه بین‌الملل و همسایگان ایران از مسالمت آمیز بودن برنامه هسته‌ای این کشور و این که تمامی فعالیت‌های هسته‌ای تحت پادمان‌های آژانس بین‌المللی هسته‌ای قرار دارند، اطمینان خواهند یافت. آیا بازرسان آژانس می‌توانند دسترسی کنترل شده‌ای را به مکان‌های نظامی بی‌ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران داشته باشند؟ طارق رئوف: بر اساس پروتکل الحاقی آژانس بین‌المللی هسته‌ای می‌تواند تقاضای دسترسی به هر مکان حتی آن‌هایی که به عنوان تاسیسات هسته‌ای اعلام نشده‌اند را داشته باشد و بنابر این تاسیسات نظامی نیز باید امکان دسترسی مدیریت شده را داشته باشند البته بشرطی که منافع امنیتی و تجاری ایران را حفظ کنند و در عین حال این امکان را به آژانس بدهد نسبت به این‌که مواد یا فعالیت‌های هسته‌ای در این مکان‌ها وجود ندارد البته به صورت مدیریت دسترسی شده به راستی آزمایی مبادرت کند. نظر شما درباره نمونه برداری‌های محیطی به ویژه در پارچین چیست و ایران چگونه می‌تواند در این موضع به ویژه با بازرسان آژانس بین‌المللی هسته‌ای همکاری کند؟ طارق رئوف: نمونه برداری‌های محیطی در پارچین از سوی کارشناسان ایرانی تحت نظارت مستقیم بازرسان آژانس لزوما به معنای مصالحه نیست. سنجش نمونه برداری‌های محیطی در آزمایشگاه آژانس در سیبرسدورف نزدیک وین بررسی می‌شود تا اورانیوم و پلوتونیوم احتمالی موجود در آن‌ها شناسایی شوند. البته 2 یا 3 محموله دیگر نمونه برداری شده به 2 یا 3 آزمایشگاه از مجموع 18 آزمایشگاه آژانس که در 9 کشور جهان منجمله آمریکا که « Air Force Technical Applications Center » نام دارد و از پیشرفته‌ترین آزمایشگاه‌ها است، به طور تصادفی انتخاب و فرستاده می‌شوند . یادآوری: «Air Force Technical Applications Center» سازمان وابسته به نیروی هوایی آمریکا در زمینه جمع آوری اطلاعات، نظارت و شناسایی است . ماموریت این سازمان نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای تمامی کشورهای امضا کننده تعهدات هسته‌ای است و آن طور که در اساسنامه آن آمده برخی ماموریت‌هایش را در همه جا چون زیر سطحی، زمینی، هوایی و فضا از طریق لرزه نگاری، هیدرو آکوستیک و سامانه‌های ماهواره‌ای انجام می‌دهد. ایده برگزاری جلسات توجیهی دسترسی برای بازرسان را قبل از دسترسی توضیح دهید؟ طارق رئوف: بر اساس پادمان‌ها یک کشور باید بازرسان تعیین شده از سوی هئیت حکام آژانس را پذیرا باشد. کشور مورد نظر نیز حق ابطال انتصاب هر بازرس را در هر زمان بدون ذکر دلیل دارد. هر چند که کشور یاد شده نمی‌تواند بطور سیستماتیک بازرسان را پذیرا نباشد زیرا قابلیت‌های راستی آزمایی آژانس مختل شوند. آیا ایران تعهدات فراتری را به آژانس داده است؟ در آخرین گزارش‌ شورای حکام آژانس بین‌المللی هسته‌ای ( 25 اوت) این تعهدات فراتر به عنوان اقدام‌های شفاف سازی (extra nuclear-related commitments) نامیده شده است. طارق رئوف: کاملا آشکاراست که موارد ذکر شده اقدام‌های عادی پادمانی نیستند. ایران در سال‌های 2003،2004و 2005 (دوره ریاست جمهوری محمد خاتمی) نیز با چنین اقدام‌هایی موافقت کرده بود اما اجرای آن‌را در مارس 2006 بعد از این‌که آژانس پرونده ایران را به شورای امنیت سازمان ملل متحد فرستاد، متوقف کرد. در این قسمت لطفا به شباهت‌ها و تفاوت‌های بین موضوع هسته‌ای ایران و کره شمالی اشاره کنید. راه حل برون رفت از مناقشه هسته‌ای کره شمالی چیست؟ طارق رئوف: موضوع ایران و کره شمالی کاملا متفاوت هستند و نباید همزمان بدان‌ها پرداخت. کره شمالی از «ان پی تی» فاصله گرفت و آژانس بین‌المللی هسته‌ای و پادمان‌ها را رها کرد و در 3 موقعیت زمانی بمب هسته‌ای آزمایش کرد. اما ایران به عنوان یک کشور عضو آژانس بین‌المللی هسته‌ای به «ان پی تی» متعهد ماند و در حال اجرای پادمان‌ها است و هم اینک نیز با برجام و نقشه راه موافقت کرده و متعهد به برنامه مسالمت آمیز هسته‌ای می‌باشد. ضمن تشکر از شما به عنوان آخرین سئوال نظرتان را درباره مقاصد برخی کشورهای منطقه چون عربستان سعودی، امارات متحده عربی و مصر در داشتن برنامه هسته‌ای بیان کنید. البته پیشتر گفته شود باوری قوی با این مضمون وجود دارد که کشورهای یاد شده بخاطر متحد بودن با آمریکا با فشارهای اعمال شده بر ایران مواجه نخواهند شد. طارق رئوف: همه کشورهای عضو آژانس بین‌المللی اتمی و آن‌هایی که «ان پی تی» را پذیرفته‌اند حق توسعه مسالمت آمیز انرژی هسته‌ای را بر اساس پادمان‌های آژانس دارا هستند.