فرمایشات امام‌ رضا علیه‌السلام درباره زنان

مهرخانه: در این مسیر، به دنبال شناخت آن‌چه زن باید باشد و آن‌چه باید بداند و عمل کند، به‌سراغ روایاتی از ایشان رفتیم که محوریت آن‌ها، زنان بود و جایگاه‌شان، بایدهایشان بود و نبایدهایشان؛ تا چراغی برگیریم، توشه راه و قدمی برداریم، در مسیر درست. دخترانه‌ها امام ‌رضا علیه‌السلام می‌فرمایند: «در خانه‏اى كه نام يكى از زنان فاطمه باشد، محروميت داخل نمى‏شود.» (1) همسرانه‌ها امام ‌رضا علیه‌السلام می‌فرمایند: «بعضی زن‌ها براى شوهرشان ‏بهترين غنيمت هستند؛ زناني‌كه به شوهرانشان اظهار عشق و محبت كنند.» (2) امام‌رضا علیه‌السلام در روایت دیگری می‌فرمایند: «هیچ فایده‌ای به کسی نمی‌رسد بهتر از این‌که برایش بانویی باشد که نگاه‌کردن به او و مصاحبت با او، موجب شادمانی همسر باشد و در غیاب شوهر، امانت‌دار و حافظ حریم خویش و خانواده و اموال شوهر است.» (3) ابن‌جهم، در روایتی قابل تأمل نقل می‌کند: نزد امام‌رضا علیه‌السلام رفتم، دیدم که ایشان موهایشان را رنگ سیاه زده بودند. گفتم: فدایت شوم، موهایتان را سیاه کرده‌اید؟ فرمودند: در رنگ‌آمیزی مو پاداش است. رنگ‌کردن موی و آمادگی (با آراستن ظاهر) از چیزهایی است که پاکدامنی زنان را افزون می‌سازد. زنان پاکدامنی‌ها را رها کردند، چون همسرانشان خود را برای ایشان آماده نکردند. (4) و در همین‌ زمینه در روایتی دیگر از قول امام ‌رضا علیه‌السلام به آسیب‌شناسی این رفتار پرداخته شده‌ است: «چه‌بسا که بی‌توجهی مرد به آراستگی ظاهر، سبب گردد که زن از پاکدامنی فاصله بگیرد.» (5) علاوه‌بر توصیه‌های اخلاقی و فردی، امام ‌رضا علیه‌السلام، توصیه‌هایی نیز در مورد نحوه آمیزش دارند و بر نکاتی دقیق و ریز در این زمینه اشاره دارند. ایشان، در جواب مردی که زن جوانی داشته و پرسید که آیا به خاطر مصیبتی که دیده است می‌تواند آمیزش جنسی با همسر خود را چند‌ماه یا یک‌سال ترک کند، فرمودند: «اگر بیش‌از چهار ماه آمیزش جنسی را ترک کنی، گنه‌کار خواهی بود.» (6) امام بر نکات دیگری نیز تأکید دارند: «پس‌ از آمیزش یک‌باره بلند نشوید و ننشینید، بلکه ابتدا به طرف راست بچرخید و اندکی بعد برای ادرار، ولو اندک برخیزید؛ پس‌ازآن برای رسیدن به تعادل و آرامش، غسل کنید؛ با رعایت این آداب از سنگ مثانه در امان خواهید ماند.» (7) در روایت دیگری از امام‌رضا علیه‌السلام، ایشان بر حقوق مالی زنان تأکید و توجه ویژه داشته و از قول رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم می‌فرمایند: «خداوند متعال هر گناهی را مورد آمرزش قرار می‌دهد، مگر گناه انکار مهر زن...» (8) مادرانه‌ها امام‌رضا علیه‌السلام، به مادر‌بودن زنان نیز توجه ویژه داشته و توصیه‌هایی در این رابطه داشته‌اند. ایشان می‌فرمایند: «به زنان حامله کندر بخورانید تا فرزندی که در بطن دارند اگر پسر است، باهوش و دانا و شجاع و اگر دختر است، خوش‌قیافه و خوش‌اخلاق و... گردد.» (9) در روایتی دیگر، حضرت بر حق مادربودن اشاره‌کرده و می‌فرمایند: «این حق همسر است (به عنوان مادر) که فرزند تا هفت سالگی در دامن او باشد؛ مگر زمانی‌که نخواهد نزد او بماند.» (10) و در مرقومه حضرت برای مأمون آمده است: «نیکی به پدر و مادر واجب و لازم است؛ اگرچه مشرک و کافر باشند، ولی در معصیت خدا نباید اطاعتشان کرد.» (11) زنانه‌ها حضرت ‌رضا علیه‌السلام برای وجهه زن‌بودن نیز اهمیت جداگانه‌ای قایل‌ شده و در روایتی ظریف در‌ این ‌زمینه از قول پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم می‌‌فرمایند: «خداوند به زنان مهربان‌تر است تا مردان، و خداوند هرکس زنی را که میان او و آن زن پیوند خویشاوندی وجود دارد خشنود کند، در روز قیامت خشنود می‌گرداند.» (12) منابع 1. حر عاملی، وسایل‏الشيعه، ج15، ص129. 2. نوری، مستدرك‌الوسایل، ج2، ص532. 3. وسایل‌الشیعه، ج14، ص22. 4. وسایل‌الشیعه، ج14، ص183. 5. طبرسی، مکارم‌الاخلاق، ص489. 6. وسایل‌الشیعه، ج14، ص188 و120. 7. وسایل‌الشیعه، ج14، ص191. 8. مستدرک‌الوسایل، ج۱۳، ص۳۷۸. 9. مکارم‌اخلاق، ج1، ص192و193. 10. شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج3، ص275. 11. بحارالانوار، ج74، ص72. 12. وسایل‌الشیعه، ج15، ص104.