آیا می توان احیای روابط آمریکا وکوبا را به ایران تعمیم داد؟/ میراث بر باد رفته چه‌گوآرا و کالسترو

درحالی که حدود 50 سال از قطع روابط دو کشور کوبا و آمریکا می‌گذشت، باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا و رائول کاسترو رهبر کوبا و برادر فیدل کاسترو در سخنرانی های تلویزیونی جداگانه اما همزمان، ازسرگیری روابط دیپلماتیک میان دو طرف خبر دادند. این اقدام به دنبال 18 ماه مذاکره محرمانه میان دو طرف انجام شد. کوبا و آمریکا به عنوان دشمنان قدیمی یکدیگر از دوره جنگ سرد به شمار می رفتند. اوباما در سخنرانی‌اش خواستار برداشته شدن تحریم های اقتصادی از کوبا شد. اما این رویداد مهم تاریخی سئوالات و نکات مختلفی را به دنبال خود داشت. از جمله اینکه این دو کشور تا چه سطح این روابط را آغاز کرده اند؟ آمریکا و کوبا هر کدام چه اهدافی از این اقدام مد نظر داشته اند؟ آیا این موضوع آغازی در جهت تغییر سیاست‌های کاخ سفید و اتخاذ روشی جدید در برابر کشورهای مخالف است؟ آیا ایجاد روابط آمریکا و کوبا زمینه‌ای برای احیای روابط ایران و امریکاست؟ این سئوالاتی است که نکاتی را به دنبال خود دارد که در ادامه به آن می پردازیم. 1- شرایط کوبا: در گام اول باید به بررسی شرایط این دو کشور و اهداف آنان برای احیای روابطشان بپردازیم. کوبا کشوری بود که به پشتوانه شوروی سابق و بلوک بندی که از جنگ سرد به جای مانده بود، به دشمن کاخ سفید در آمریکای لاتین بدل شد اما امروز کشور کوبا از سویی نه دارای گرایشات سوسیالیستی است و نه کمونیستی و از سوی دیگر هم نه تاثیرات فرا جغرافیایی دارد و نه می‌خواهد که این اثر گذاری را در سطح منطقه یا جهان داشته باشد. پس عادی شدن روابط آمریکا و کوبا را می توان به پایان تنش میان کوبا و آمریکا قلمداد کرد که یادگار جنگ سرد است و در این باب کوبا نخواسته هزینه جنگی که مدتها پیش تمام شده است را بپردازد و این کشور دیگر از لحاظ ایدئولوژیک خالی شده است و درواقع این توافق نامه برای احیای روابط از برآمدن کوبای جدیدی حکایت دارد. 2- شرایط آمریکا: آمریکا همواره به آمریکای لاتین به مثابه حیاط خلوت خود می نگرد. از این جهت گسترش نفوذ خود در آمریکای لاتین را هدف اولیه خود قرار داده است. کوبا نیز به عنوان یکی از کشورهای مهم آمریکای لاتین می تواند منافع بسزایی برای آمریکا در بر داشته باشد. از لحاظ تاریخی نیز احیای روابط آمریکا و کوبا می تواند دست روسیه در امریکای لاتین را کوتاه کند. روسیه‌ای که امروز بیشتر از گذشته به احیای قدرت سابقش می اندیشد. 3- منافع کوبا چقدر برآورده شد؟: کوبا در احیای روابط خود با آمریکا می تواند تنها به این مساله امیدوار باشد که تنش‌ها با دشمن قلدرش را کم کرده است. البته اوباما در یک اقدام تبلیغاتی از کنگره خواسته است که تحریم های اقتصادی کوبا را لغو کنند اما این موضوع با واکنش منفی و انتقاد شدید جمهوری خواهان روبرو شده است و بیشتر باید این موضوع را به عنوان یک وعده آمریکایی تلقی کرد تا توافقی برای لغو تحریم‌ها.اما هنوز این روابط با توجه به عدم برداشتن تحریم ها عادی نشده است. کوبایی ها در این زمینه بیانیه‌ای صادر کردند که تحریم ها کلید عادی شدن روابط است. دولت های آمریکا و کوبا پس از حدود نیم قرن عدم رابطه رسمی دیپلماتیک و پس از دیدار تاریخی رهبران دو کشور در حاشیه اجلاس سران قاره آمریکا، سفارتخانه های خود را در ماه گذشته میلادی در واشنگتن و هاوانا، باز گشایی کردند. اما هنوز خبری از لغو تحریم‎ها نشده است. چراکه این سنت سیاست آمریکایی است که پا را از گلوی حریف خود تا لحظه آخر بر نمی دارند. این موضوع حتی تا جایی مطرح شده است که هیلاری کلینتون که سودای ریاست جمهوری آمریکا را در سر دارد این موضوع را به عنوان وعده انتخاباتی خود مطرح می کند. در همین رابطه وزیر امور خارجه پیشین آمریکا و نامزد دموکرات ها در انتخابات آتی ریاست جمهوری این کشور، با ایراد سخنانی در میامی، تاکید کرد که باید یک بار برای همیشه به تحریم ها علیه کوبا پایان داد.او که در دانشگاه بین المللی فلوریدا سخن می گفت، تاکید کرد: "مردم کوبا به اندازه کافی برای حصول پیشرفت منتظر ماندند. حتی بسیاری از جمهوری خواهان در کنگره هم اذعان دارند که می بایست سریعتر رو به جلو رفت. اکنون با رهبران آنهاست که یا وارد این مسیر شوند و یا از آن خارج شوند." 4- شرایط ایران: تعمیم این موضوع به روابط ایران و آمریکا با توجه به نکاتی که درباره شرایط کوبا گفتم بسیار نامعقول جلوه می کند. در این زمینه باید واقع بین بود. جمهوری اسلامی ایران گفتمان و عمق استراتژیک بالایی در منطقه و حتی سطح جهان دارد. عمق استراتژیک ایران هر روز فراتر از قبل گسترش می یابد. ایران در تحولات منطقه نقش بسزایی ایفا می‌کند. تجربه‌ی شکست آمریکا در عراق، افغانستان، سوریه، و همچنین شکست‌های رژیم صهیونیستی در جنگ‌های ۲۲ روزه، ۸ روزه و ۵۰ روزه از نیروهای مقاومت فلسطینی موجب تزلزل آمریکا و همچنین گسترش عمق استراتژیک ایران در منطقه شده است و از این باب نباید و نمی توان ایران را با کوبا مقایسه کرد. 5- تجربه عملی: کوبا و آمریکا طی 18 ماه مذاکره به احیای روابط خود رسیده اند، این درحالی است که ایران و 1+5 و در میان آنها آمریکا مذاکرات زیادی طی سالهای متمادی برگزار کرده اند اما هنوز با توجه به اتمام مذاکرات هسته ای و قرار گرفتن در دوران پسا توافق هنوز بسیاری از مشکلات میان ایران وآمریکا وجود دارد. نگرش واقع بینانه در این زمینه نیز در سخنان باراک اوباما نهفته است که خطاب به کنگره آمریکا بیان داشت که توافق هسته‌ای ایران بنابر اعتماد سازی نیست بلکه بنابر راستی‌آزمایی است. با نگاهی به روند مذاکرات هسته‌ای که دوازده سال به طول انجامید نیز نباید در زمینه یک توافقی که هنوز به مرحله اجرا نرسیده است، ذوق زده شد و در مورد روابط حسنه آمریکا و ایران حساب باز کرد. 6- امریکایی ها به دنبال چه چیز هستند: روابط کوبا و آمریکا به طور کاذب برقرار شده است و در این زمینه آمریکایی ها به دنبال گسترش دایره نفوذ خود در آمریکایی لاتین با استفاده از کوبا هستند. عادی سازی روابط برای آمریکا یک پیروزی ایدئولوژیک نیز به حساب می آید، از این رو آمریکا گام جلوتری نیست به رقیب آمریکای لاتینی خود برداشته است. آمریکا در خاورمیانه نیز به همین نتیجه رسیده است. شکستهای مداوم این کشور که بیم آن دارد که قدرت جهانی خود را از دست بدهد نگرش نفوذ در خاورمیانه را در داخل این کشور تقویت کرده است. بدون خاورمیانه قدرت آمریکایی‌ها احیا نمی‎شود و این منطقه کلید قدرت آمریکاست. از این رو آمریکا در صدد است تا با استفاده از استراتژی عبور هسته‌ای یک گام به سمت نفوذ در خاورمیانه بردارد. کسانی که در داخل ایران نیز پروژه احیای روابط ایران و آمریکا را به طور کاملا ساده لوحانه پیگیری می کنند نیز در همین زمینه مرعوب آمریکا شده‌اند و سر خود را با توهم واردات پیشرفت از طریق احیای رابطه با آمریکا گرم می کنند اما واقعیت این است که آمریکا در پی نفوذ در منطقه خاورمیانه از طریق چهارراه استراتژیک ایران است و در طول تاریخ نیز نشان داده که بیشتر برای بهره کشی دست دوستی می دهند و نه بهره دهی.