نفت و افق‌های پیش رو

حال در دوران پس از توافق، شروع دوباره افزایش تولید نفت می‌تواند نوید بهتر شدن اقتصاد را داشته باشد. مهسا مستشارنظامی، تحلیلگر اقتصاد انرژی موسسه اقتصاد ایرانیان، در تحلیلی برای نفت در روزهای پس از مذاکرات وین نوشته است: به‌خاطر وابستگی بیش از اندازه اقتصاد کشورمان به درآمدهای نفتی، عمده تحریم‌های بین‌المللی به منظور فلج کردن اقتصاد کشورمان تحریم‌هایی بود که بر صنعت نفت و نرسیدن پول نفت به کشور اعمال شده بود. حال در دوران پس از توافق شروع دوباره افزایش تولید نفت می‌تواند نوید بهتر شدن اقتصاد را داشته باشد. صرف‌نظر از اینکه دولتمردان بایستی سیستمی را اتخاذ کنند که به تولید و گسترش زیرساخت‌های کشور بینجامد و وابستگی به تولید نفت در کشورمان کاهش یابد؛ موضوعی که امروز مطرح است این است که آیا کشورمان توان افزایش تولید تا میزان پیش از مذاکرات را در خود می‌بیند و اینکه آیا تولید نفت با قیمت‌های پایین در کشور صرفه اقتصادی دارد؟ آنچه مسلم است اینکه سال‌های تحریم سبب شد پروژه‌هایی که بالغ بر 90 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری را در کشور انجام می‌دادند، از گردونه خارج شوند. این رقم علاوه بر آنکه خود رقم قابل‌توجهی است، چنانچه در کشور به مراحل پایانی می‌رسید توان و بهره‌وری تولیدات این صنعت به طور چشمگیری با امروز تفاوت داشت. حال فرسودگی و تجدید سرمایه‌گذاری نشدن در تجهیزات استخراج نفت سبب شده که بهای تولید نفت در کشور بسیار بالا باشد. از این رهگذار وزارت نفت عنوان کرده‌ که به سالانه 30 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در این صنعت نیاز است و در مجموع برای بازگشت صنعت نفت و گاز به دوران اوج خود، 500 میلیارد دلار سرمایه باید هزینه شود. در این راستا زنگنه، وزیر نفت کشورمان اعلام کرده‌است که حضور شرکت‌های درجه یک در ایران ابتدا برای تقویت فناوری ملی است و درآمدزایی در مراحل بعدی قرار می‌گیرد. این خود نشانه عزم دولتمردان برای بهبود ساختار زیربنایی این صنعت است. وی همچنین بیان کرد که برای شرکت‌های آمریکایی ما هیچ محدودیتی نداریم و آنها از سوی دولتشان از این همکاری منع شده‌اند و ایران درحال مذاکره با شرکت‌های اروپایی و ژاپنی است. ایران همچنین عنوان کرده که برای سرمایه‌گذاران بین‌المللی، چه تمایل داشته باشند و چه تمایل نداشته باشند که در صنعت نفت کشورمان سرمایه‌گذاری کنند، پیشنهادهای جذابی را در نظر گرفته است. معاون وزیر نفت اعلام کرده است، مدل تازه‌ای از قراردادهای نفتی با عنوان قراردادهای نفتی ایران (IPC) تدوین شده که به زودی پس از آنکه به تصویب هیأت دولت رسید، آنها را معرفی خواهد کرد. وی اعلام کرد: قراردادهای نفتی 20 تا 25 ساله خواهد بود و منافعی کوتاه‌مدت و بلندمدت برای سرمایه‌گذاران فراهم خواهد کرد. او از نسل جدید قراردادهایی به ارزش 185 میلیارد دلار خبر داد که پیش‌بینی می‌شود تا سال 2020 به امضای سرمایه‌گذاران برسد. مستشارنظامی همچنین افزود: در سفر اخیر لوران فابیوس، وزیر امور خارجه فرانسه به ایران، وی نیز عنوان کرده است که مذاکرات در مورد نفت و انرژی بسیار مثبت بوده و امیدوار است نتایج رضایت‌بخشی نیز در پی داشته باشد. زنگنه، هفت شرکت BP، شل، توتال، انی، استات اویل، اکسون موبیل و کونوکو فیلیپس را به رسمیت شناخته شده و همچنین بیان کرده است که تمامی اعضای اوپک و غیراوپک بایستی با یکدیگر کار کنند تا سرمایه‌گذاری در صنعت نفت را افزایش دهند. او معتقد است که این روش هم برای مصرف‌کننده و هم تولیدکننده مطلوب خواهد بود. گمانه‌زنی‌ها برای آینده قیمت نفت نیز بسیار زیاد است. از آنجاکه ایران می‌خواهد بازار قبل از تحریم خود را دوباره به‌دست بیاورد و از سوی دیگر عربستان به عنوان رقیب دیرینه‌ ایران، تولید نفت خود را کاهش نخواهد داد، پیش‌بینی می‌شود که قیمت نفت کاهش یابد. از سوی دیگر رشد اقتصادی چین، آنگونه که انتظار می‌رفت پیش نرفت و سقوط سهام چین، بازار نه چندان مناسبی برای تقاضای نفت محسوب می‌شود. از سوی دیگر، کشورهای صنعتی که جزو بیشترین خریداران نفت محسوب می‌شوند با بهبود فن‌آوری‌ به بهره‌وری در استفاده از منابع فسیلی رسیده‌اند و شتاب تقاضای نفت‌ آنها کم شده‌است. همگی این موارد به افزایش عرضه نفت نسبت به تقاضای آن می‌انجامد که ممکن است سبب کاهش بهای نفت شود. از سوی دیگر امید به بهبود وضعیت یونان، میزان تقاضای نفت اتحادیه اروپا را کاهش نخواهد داد. از آنجاکه در حال حاضر اوپک تنها 40 درصد نفت تولیدی را تأمین می‌کند، قیمت نفت به سایر تولیدکنندگان نفت نیز وابسته خواهد بود. گرچه مقامات اوپک چندان نگران قیمت و تولید نفت‌های دیگر نیستند، دولت آمریکا به رویال داچ شل اجازه حفاری برای دو دکل در منطقه آلاسکای جنوبی برای دریای چوکچی در قطب شمال را اعطا کرده است. البته دولت آمریکا دکل‌های شل را محدود کرده است و تنها زمانی می‌توانند وارد مناطق شمالی شوند که یخ‌شکنی که در حال حاضر درحال تعمیر است، به دریای چوکچی منتقل شود. هنوز هم معلوم نیست که آیا شل می‌تواند کشتی یخ‌شکن را تا پایان فصل حفاری که اواخر ماه سپتامبر است به قطب شمال برساند یا خیر. چنانچه این اتفاق بیفتد و این دکل‌ها حفاری‌های لازم را انجام دهند و نفت تولید شود، قیمت نفت از این مقدار نیز کمتر خواهد شد.