پشت‌پرده سرویس‌دهی رباتها در تلگرام
چند وقتی است کاربران ایرانی نیز با امکان جدید «رباتها» در پیام‌رسان تلگرام آشنا شده‌اند. ربات‌هایی که با موضوعات مختلف درخواست عضویت در گروه‌ها را دارند تا خود را به افراد بیشتری معرفی کنند. این گزارش به ابهامات و شایعات درباره این رباتها پرداخته است.
این حساب‌ها دارای سطح قابل قبولی از هوش مصنوعی هستند و توسط انسان‌ها کنترل نمی‌شوند. نرم‌افزار مدیریت‌کننده این حساب‌ها می‌توانند اطلاعات مختلفی را در دسترسی کاربران قرار دهند و با انسان‌ها چت کنند. به این صورت که کاربر به ربات پیامی می‌دهد و در خواست خود را ارسال می‌کند، ربات در پاسخ اطلاعات مطالبه شده را به کاربر ارائه می‌دهد.
پیرو این قاعده رباتها کاربردهای مختلفی دارند، مثلاً رباتی که اطلاعات بورس و دلار و پیشخوان روزنامه‌ها را به کاربران ارائه می‌کند یا ربات‌های سرگرم‌کننده که عکس می‌گیرند و استیکر متناظر تحویل کاربر می‌دهند یا pollbot که یک ربات برای نظرسنجی است. ربات‌هایی با دریافت کلید واژه تصویری مرتبط را دراختیار کاربر قرار می‌دهند. ربات‌های برای بررسی اطلاعات عمومی کاربر استفاده می‌شود. رباتی رویدادها را یادآوری می‌کند و برخی رباتها نیز ماهیت مزاحم دارند.
اتفاقا چندی است سر و کار کاربران ایرانی نیز به ربات‌های تلگرام افتاده است. نمونه‌ای از ربات‌های ایرانی در زیر نشان داده شده است.
مانند ربات جعلی «شرکت گلکسی» که بین کاربران ایران معروف شد و وعده می‌داد که با اضافه کردن این ربات به گروه برنده گلکسی S6 خواهید شد. به دلیل فراگیری موضوع، در نهایت شرکت سامسونگ ناگزیر به اطلاع‌رسانی درباره جعلی بودن این روبات شد. روبات‌ها گاهی مزاحمت‌هایی نیز برای کاربران رقم زده‌اند. برخی کاربران از ربات‌هایی گلایه می‌کنند که به طور مداوم برای آنها پیام ارسال می‌کنند و با پاک کردن نیز متوقف نمی‌شوند. تنها چاره کار بلاک کردن ربات است.
*ربات‌های تلگرام سارق اطلاعات هستند؟
با ورود رباتها به تلگرام مانند اغلب فناوری‌های تازه، ابهامات و سؤالاتی درباره ماهیت و کارکرد آنها ایجاد شده، احتمال شنود یا هک حساب کاربران یکی از این نگرانی‌هاست.
فواد محقق کسی که تجربه ساخت یک ربات شرکتی را دارد، می‌گوید: «تمام روبات‌ها امکان چت انفرادی را دارند، اما برخی روبات‌ها از امکان چت گروهی (اضافه شدن در گروه) نیز برخوردارند. طبق اطلاعات رسمی منتشرشده از سوی تلگرام، رباتها به 2 دسته تقسیم می‌شوند.
دسته اول آنهایی که اگر در گروهی اضافه شوند قادر به مشاهده مطالب منتشر شده در گروه نیستند و تنها براساس دستور مستقیم از سوی کاربران فراخوانده می‌شوند و قادر به پاسخگویی هستند.
دسته دوم مانند یک عضو به گروه اضافه می‌شوند و می‌توانند تمام محتویات انتشار یافته در گروه را مشاهده می‌کنند. این موضوع در زیر نام ربات در لیست اعضای گروه درج می‌شود. البته این حالت همواره قابل تغییر است و در صورت تغییر حالت دسترسی یا عدم دسترسی به چت‌ها، پیغام سیستمی در گروه ظاهر نمی‌شود و برای برررسی وضعیت هر بار باید پروفایل ربات چک شود. با توجه به این ایراد، احتمال برطرف شدن این نقص در آینده نزدیک توسط تلگرام بعید نیست.
در واقع رباتها دستوراتی هستند که روی سروری اجرا می‌شوند و آن سرور با تلگرام در ارتباط است. تلگرام دستورات کاربران برای این رباتها را دریافت و به ربات منتقل می‌کند. ربات اطلاعات مورد تقاضای کاربر را در بانک اطلاعاتی خود جست‌وجو می‌کند. پاسخ را به تلگرام تحویل می‌دهد و تلگرام بار دیگر اطلاعات را به کاربر می‌رساند. در واقع در این ارتباط تلگرام یک درگاه ارتباطی است.»
حضور رباتها در گروه مانند یک عضو عادی گروه است. همانطور که اعضای حاضر در یک گروه می‌توانند به پروفایل اعضای گروه را ببینند و چت‌ها را بخوانند، رباتها نیز این امکان را دارند.
همچنان که دیگر اعضای حاضر در گروه می‌توانند از این اطلاعات استفاده کنند، این امکان برای رباتها نیز فراهم است. اما شاید کاربر عادی حوصله استفاده از این اطلاعات را نداشته باشد اما این کار برای ربات ماشین سخت نیست.
حضور رباتها در گروه پنهان نیست. با ورود به پروفایل رباتها، درج عبارت bot در بخشی از یوزر نیم، ماهیت آن را قابل تشخیص می‌کند. اما مهمترین تفاوت رباتها در برخورد با اطلاعات در گروه‌ها می‌تواند انجام کارهای آماری باشد.
بنابراین ربات‌های تلگرام هکر و سارق اطلاعات نیستند و به فایل‌های گوشی دسترسی ندارند بلکه تنها به اطلاعات کاربری و پیغام‌های گروه را که دیگران نیز قادر به دریافت آنها هستند را می‌بینند.
*روبات‌ها با چه اهدافی ساخته می‌شوند؟
به تبعیت از بازار، کسب وکار طراحی ربات نیز به‌راه افتاده است که در این تجارت نوپای بسته به امکانات ربات قیمت‌ها متفاوت است برای مثال؛ در لیست سفارش‌ها، منوی ربات با ارسال خودکار متن، عکس و فیلم، ربات با یا ارسال دستی متن، عکس و فیلم، ربات با قابلیت تشخیص کلمات و با قیمت چند ده هزار تومانی نیز می‌توان یک روبات تهیه کرد یا با کمی کنجکاوی یک ربات ساخت.
با رواج تدریجی رباتها، یکی از سؤالاتی که درباره آنها مطرح می‌شود، انگیزه ایجاد رباتها است؛ اینکه این رباتها چه منافعی برای سازندگان دارند یا اصولا درآمد مالی برای توسعه‌دهندگان خود ایجاد می‌کنندد؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که اساساً رباتها در تلگرام رایگان هستند. اما اهمیت ساخت و استفاده از ربات‌های تلگرام زمانی مشخص می‌شود که می‌توان از آن به عنوان منبع درآمدزایی استفاده کرد.
یکی از نتایج مستقیم این رباتها می‌تواند فروش کالا یا خدمات باشد. به این ترتیب که ربات به طور مشخص برای فروش کالاهایی اطلاع‌رسانی می‌کند و اطلاعاتی را درباره خرید کالاها به مشتری خود ارائه می‌کند. همچنین ربات‌هایی نیز در اطلاع‌رسانی خود برای منبع سایت‌هایشان تبلیغ می‌کنند و به اصطلاح کلیک ور سایت شان را با ابزارهایی از جمله ربات تلگرام بالا می‌برند.
در وهله دوم، سودی که برای ربات‌های مزاحم می‌توان متصور شد، امکان ارسال تبلیغ برای شماره‌های گروه است. به این ترتیب که ربات در حین خدماتی که به کاربر می‌دهد، بانکی از یوزرهایی که قبلاً با آنها چت کرده جمع‌آوری می‌کند و در نوبت‌های بعدی در ارسال تبلیغ آنها را مخاطب قرار می‌دهد. اغلب هدف از ساخت یک ربات تلگرام، تبلیغ در گروه‌های مختلف و یافتن دنبال‌کنندگان (Followers) برای اهداف تبلیغاتی و بازاریابی فروش است. مانند پیشنهاد ساده‌ای برای هدیه روز تولد که در قالب پیامی دوستانه به کاربران معرفی می‌شود.
*چگونه ربات چاقوی دولبه تلگرام می‌شود؟
اما شاید یکی از کاربردهای ربات‌های تلگرام که همان چاقوی دولبه فناوری است، یکی از نکات منفی در کاربرد این ابزار باشد، در فضای تلگرام دیده شده که ربات‌هایی برای مصارف غیراخلاقی استفاده می‌شوند، آنها با بهره‌گیری از حاشیه امن فاقد نظارت، کسب وکارهایی برای ارسال متن، عکس و فیلم و ترتیب دادن قرار راه‌انداخته‌اند و مهم‌تر از آن اینکه با سیستم بانکی کشور (شبکه شتاب) نیز ارتباط مستقیم برقرار می‌کنند.
علیرغم دیگر قابلیت‌های مثبت و متعدد پیام رسان تلگرام و ربات‌های تلگرام، این کاربرد سوء، زمینه بی‌اخلاقی‌هایی را در محیط این پیام‌رسان ایجاد کرده است.
در مجموع آمار تعداد ربات های مضر از تعداد مفید یا زرد بیشتر است و به نظر می‌‌رسد ابعاد مخاطره آفرین ربات های تلگرام ناشی از مسائل ضد فرهنگی و اجتماعی در این بخش از تلگرام پررنگ تر از کاربردهای مفید است.