تحلیل عطوان از بحران جدید عربستان

تسنیم: عبدالباری عطوان سردبیر روزنامه الکترونیکی رأی الیوم در تازه‌ترین مقاله خود اوضاع اقتصادی عربستان سعودی را مورد بررسی قرار داده است که ترجمه این مقاله را در زیر می‌خوانید: به گزارش پایگاه خبری رأی الیوم، "جمال خاشقچی" روزنامه نگار عربستانی نزدیک به پادشاه سعودی است در صفحه شخصی خود بر روی پایگاه اجتماعی تویتر می‌نویسد که آزمایش بالن آینده عربستان را روشن خواهد کرد؛ که این مسئله را می‌توان به عدم ثبات و یا نا آرامی‌های داخلی تعبیر کرد. خاشقچی که مدتی به عنوان مشاور ترکی الفیصل رئیس دستگاه اطلاعاتی عربستان فعالیت می‌کرد از منابع رسمی بسیار معتبری برخوردار است و سخنان او به خصوص زمانی که مردم عربستان را از اقدامات ریاضتی سختی که در راه است آگاه می‌کند از اهمیت فراوانی برخوردار هستند. وی در صفحه خود نوشته است: اقداماتی که ملک فیصل بن عبد العزیز (پادشاه اسبق عربستان) در دهه پنجاه و شصت انجام داد کشور را از بحران مالی نجات داد و آرزو داشتم که این اقدامات ادامه می‌یافتند، هم اکنون زمان روی آوردن به این‌گونه سیاست‌ها است. وی دو روز پیش نیز نوشته بود: ریاضت اقتصادی سیاستی است که با امور اساسی و پروژه های حیاتی همچون مسکن کاری ندارد بلکه با امور تجملاتی سر و کار دارد که این قبیل موارد بسیار زیاد هستند اما مواردی همچون مواد سوختی بسیار حیاتی هستند. از مسئله ای که خاشقچی مطرح کرده و بالن آزمایش او دو مورد را می‌توانیم مطرح کنیم، اولین مسئله امید او برای اجرای سیاست های ریاضتی ملک فیصل و نجات دادن عربستان و دوم اعتراف غیر مستقیم او به حرکت عربستان به سوی یک بحران مالی شدید. اولین نکته این است که مقایسه میان ملک فیصل و حاکمان فعلی عربستان صحیح نیست؛ زیرا شرایط تغییر کرده است و عایدات عربستان به دلیل افزایش قیمت نفت صدها برابر شده است همان‌گونه که تعداد جمعیت نیز هفت برابر بیشتر شده است. ملک فیصل به اجبار به سیاست ریاضت اقتصادی روی آورد و او در حالی به قدرت رسید که کشور در حال ورشکستگی بوده و خزانه خالی بود، در این شرایط اجرای سیاست اقتصادی یک استراتژی داخلی و خارجی بود. بله عربستان سعودی هم اکنون در آستان رسیدن به اوضاع مالی بسیار سختی است که مهم‌ترین دلایل آن سوء مدیریت ثروت‌های سرسام آوری است که وارد خزانه کشور می‌شوند، دلیل دیگر عدم جهت دهی به مبالغ صرف شده برای خرید سلاح است که با اهداف سیاسی و نه نظامی صورت گرفته‌اند و همچنین خریدن افراد بسیار مهم در شرایطی که سردرگمی بی سابقه ای بر دولت حاکم است، می‌باشد. پژوهش‌های غربی بر این مسئله تاکید دارند که عربستان به دلیل ماجراجویی خطرناک خود در قطع پشتیبانی از قیمت نفت و وارد کردن بیش از یک میلیون بشکه نفت به بازارهای جهانی که باعث افت 55 درصدی قیمت نفت با هدف ضربه زدن به اقتصاد ایران و همچنین تضعیف کرد روسیه به دلیل پشتیبانی از سوریه شد، طی دو سال آینده با بحران های مالی بسیار سختی روبرو خواهد شد و کلیه اقدامات یاد شده نتایج برعکسی داشته‌اند که درزمان نامناسبی بروز کرده‌اند. قیمت نفت به شدت دچار افت شده و این احتمال وجود دارد که سازمان اوپک مقر اصلی خود در وین را به دلیل ورشکستگی، خارج شدن قیمت نفت از کنترل این سازمان و ناتوانی در حفظ سهمیه خود در بازارهای جهانی که در حدود روزانه 30 میلیون بشکه نفت است، تعطیل کند. سعودی‌ها به صراحت اعلام نکردند که افزایش تولید نفت خام از 9.5 میلیون بشکه در روز به 10.6 ملیون بشکه در روز با هدف ضربه زدن به اقتصاد ایران و روسیه صورت گرفته است بلکه اعلام کردند که این اقدام با هدف به تعطیلی کشاندن مراکز تولید نفت صخره ای در آمریکا و سایر نقاط جهان صورت گرفته است که حتی این امر نیز محقق نشده است، هم اکنون در آمریکا روزانه 10 میلیون بشکه نفت صخره ای با هزینه متوسط تولید می‌شود. در آخرین کنفرانس مطبوعاتی نفت صخره‌ای که دو هفته‌ی پیش در هیوستون آمریکا برگزار شد تولید کنندگان اعلام کردند که به دلیل به کار گیری تکنولوژی جدید در حفر چاه های نفت توانایی کاهش 40 درصدی هزینه های خود را دارند. آنان همچنین تاکید کردند که می‌توانند مدت زمان حفر چاه های نفتی را 50 درصد کاهش دهند که این مسئله نیز هزینه‌های تولید نفت صخره ای را 30 درصد دیگر کاهش می‌دهد. 90 درصد از درآمد ملی عربستان از فروش نفت تأمین می‌شود و مقامات سعودی طی پنجاه سال گذشته هیچ اقدامی برای توسعه منابع درآمد کشور و منابع دیگری برای تولید نکرده‌اند به همین دلیل این کشور امسال با کسری بودجه 145 میلیون دلاری مواجه شده است؛ یکی دیگر از دلایل این کسری بودجه تنظیم بودجه بر اساس قیمت نفت ثابت (106 دلار) می‌باشد. در ماه آگوست امسال ذخیره مالی عربستان به 737 میلیارد دلار رسید اما هم اکنون به دلیل عدم سرمایه گذاری مناسب به 673 میلیارد دلار رسیده است. گمانه زنی های موجود بر این مسئله تاکید دارند که هرماه و بدون برداشت حتی یک دلار از این ذخیره مالی، 12 درصد از آن کاسته خواهد شد و بر اساس گمانی زنی غربی‌ها ذخیره مالی عربستان در سال 2018 به 200 میلیارد دلار خواهد رسید. در شش ماه گذشته عربستان سعودی سیاست بخشش‌های مالی بسیار سنگینی را درپیش گرفت، این کشور در نظر دارد با پرداخت 15 میلیارد دلار به روسیه برای قراردادهای تسلیحاتی و ساختن راکتور هسته‌ای این کشور را از خود راضی کند، همچنین رشوه مشابهی را برای خرید هواپیماهای مسافربری و نظامی از فرانسه در نظر گرفته است، از سوی دیگر عربستان سعی می‌کند با باقی گذاشتن آمریکا به عنوان منبع اصلی تأمین سلاح این کشور را خشمگین نکند. نباید تعهدات عربستان در مقابل مصر و السیسی را نیز فراموش کرد، جنگ‌هایی که عربستان در سوریه و یمن اداره می‌کند هزینه ای بالغ بر 45 میلیارد دلار در بر دارند که این مبلغ بدون محاسبه غرامت‌هایی است که عربستان باید پس از جنگ پرداخت کند، به نظر نیز نمی‌رسد که در آینده نزدیک راه حل سیاسی برای این دو بحران وجود داشته باشد. خاشقچی گفت: ریاضت اقتصادی نباید در موارد اساسی و پروژه های حیاتی اعمال شود بلکه باید آن را در زمینه امور تجملاتی اعمال کرد، این مسئله از آرزو های ما است؛ زیرا شهروند فقیر عربستانی بهای ریاضت اقتصادی را از قوت روزانه خود و به صورت افزایش قیمت برق، آب و مواد سوختی پرداخت خواهد کرد. هم اکنون بیش از سه میلیون عربستانی به دلیل بیکاری به صورت ماهانه کمک مالی دریافت می‌کنند و این بدان معنی است که بیش از سه میلیون نفر که اغلب آنان جوان هستند از بیکاری رنج می‌برند، همچنین دولت عربستان سعودی برای کاهش هزینه‌ها ده‌ها هزار بورسیه تحصیلی در دانشگاه‌های آمریکایی و اروپایی را لغو کرده است. بله عربستان به اقداماتی که ملک فیصل انجام داد نیاز دارد البته نه اقدامات او در زمینه ریاضت اقتصادی بله اقدام برای بازگشتن به مسائل اصلی کشورهای عربی و خارج کردن عربستان از جنگ‌های خونین خود درست مانند خارج کردن عربستان از باتلاق خونین یمن در 45 سال پیش.