مقام آمریکایی:توافق‌هسته‌ای حاصل می‌شود

گفته می شود ظریف پس از آن تا پایان هفته در وین و در کنار مذاکره کنندگان خواهد ماند و تاکنون ملاقات ظریف و فابیوس در لوکزامبورگ قطعی شده است.

از موضوعات مورد اختلاف در این دور از مذاکرات اصرار طرف آمریکایی برای بازدید از مراکز نظامی ایران در قالب امضاء پروتکل الحاقی NPT از سوی ایران است. امری که ایران مخالفت خود را با آن اعلام داشته است.

در این خصوص "شهر" گفتگویی با پروفسور مارک فیتزپاتریک مدیر فعلی برنامه خلع سلاح و منع اشاعه موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک ( IISS ) و معاون پیشین وزارت خارجه آمریکا انجام داده است که در ادامه از نظر می گذرد.

ایران با بازرسی از سایتها و مراکز نظامی و مصاحبه با دانشمندان هسته ای خود مخالفت کرده است. آیا این دو موضوع فراتر از تعهدات ایران در قبال پروتکل الحاقی محسوب نمی شود؟

یکی از موضوعات دشواری که در مذاکرات هسته ای ایران و شش قدرت جهانی هنوز باقی مانده، آینده بازرسی از سایتهای نظامی و دسترسی به این سایتها است.

از منظر و دیدگاه غرب، ایران نبایستی کار بر روی تسلیحات اتمی را در پایگاههای نظامی خود مخفی کند.ایران نیز به حق در مقابل اصرار به حفاظت از اسرار نظامی خود دارد که ارتباطی با فعالیتهای هسته ای اش ندارد.

راه حل این موضوع دسترسی مدیرت شده است. بر اساس پروتکل الحاقی که ایران نیز اجرای آنرا پذیرفته است این امکان به آژانس بین المللی انرژی اتمی داده می شود از هر جایی که تردید معقول و مستندی در خصوص مواد هسته ای یا چرخه سوخت وجود دارد نمونه برداری محیطی شود.

همچنین پروتکل الحاقی سازوکار دیگری به نام «دسترسی های تکمیلی» دارد که برای شفافیت و صحه گذاری بر فعالیتهای هسته ای یک کشور تعبیه شده است. بر اساس این دسترسی می توان به پرسشهایی در ارتباط با شفافیت و راستی آزمایی برنامه هسته ای یک کشور پاسخ داد.

سایر کشورها از جمله ایالات متحده آمریکا و انگلستان نیز شکلی از پروتکل الحاقی را پذیرفته اند. اما اجرای پروتکل الحاقی و الزامات این پروتکل برای آنها مانند ایران نیست. چرا چنین تفاوت فاحشی وجود دارد؟

پروتکل الحاقی آژانس بین المللی انرژی اتمی، قوانین و ضوابط یکسانی برای همه کشورهایی که آنرا اجرا می کنند دارد. اگر شک و تردیدی در خصوص برنامه هسته ای کشوری وجود داشته باشد ضوابط پروتکل برای آن کشور ساری و جاری است.

در خصوص قدرتهای هسته ای یعنی کشورهایی که دارای سلاح هسته ای هستند توجه داشته باشید که نظام حقوقی دیگری ساری و جاری است چرا که اساساً این کشورها دارای بمب هسته ای هستند. در واقع هسته ای بودن آنها توسط معاهده عدم اشاعه NPT به رسمیت شناخته شده است. این کشورها تحت نظام نظارتی دیگری قرار دارند.

به طور کلی آیا مطالباتی که از ایران در قالب پروتکل الحاقی وجود دارد یک نظام جدید محسوب نمی شود؟

پروتکل الحاقی یک هنجار بین المللی است که توسط اکثر کشورها مورد پذیرش قرار گرفته است. ایران این پروتکل را به عنوان بخشی از توافقات حاصل شده اجرا خواهد کرد.

در حالیکه طبق اساسنامه آژانس بین المللی انرژی اتمی «خلع سلاح هسته ای» نیز در کنار «عدم اشاعه هسته ای» از اهداف آژانس به شمار می رود ولی رویه قدرتهای هسته ای تمرکز و توجه بر عدم اشاعه بوده است و نه خلع سلاح. چرا قدرتهای هسته ای سعی نمی کنند زرادخانه ها هسته ای خود را کاهش دهند و صرفا بر عدم اشاعه تأکید دارند؟

البته توجه داشته باشید که مأموریت آژانس بین المللی خلع سلاح هسته ای نیست. در واقع مأموریت آژانس بین المللی انرژی اتمی مبتنی بر سه محور وهدف است: الف-عدم اشاعه، 2- استفاده صلح آمیز از انرژی اتمی و ج- ایمنی هسته ای.

شاید منظور شما این باشد که خلع سلاح هسته ای یکی از اهداف معاهده عدم اشاعه NPT است که در این صورت کاملاً درست است.

بله دقیقا منطور من همین است چون NPT از اجزای حقوقی و فنی آژانس است؟

یکی از اهداف NPT خلع سلاح هسته ای است. قدرتهای هسته ای با این هدف موافقت کرده اند. تلاشهایی هم برای محقق ساختن آن صورت گرفته است. اگرچه خلع سلاح هسته ای که مورد نظر NPT است محقق نشده و مسابقه تسلیحاتی نیز تمام نشده است اما ذخائر موجود هسته ای نیز کاهش یافته است. برخی قدرتهای هسته ای ذخائر و زرادخانه های هسته ای خود را تا 80 درصد کاهش داده اند.

پیش بینی شما از مذاکرات چیست؟ آیا دو طرف به رغم اختلافات موجود می توانند به توافق جامع دست یابند؟

تصور می کنم که توافق جامع تابستان جاری حاصل شود. البته ممکن است دقیقا در تاریخ 30 ژوئن که پایان مهلت مقرر است توافق حاصل نشود ولی در تابستان جاری توافق حاصل خواهد شد. دو طرف پیشرفتها و توافقات مهمی را انجام داده اند. آنها نباید اجازه بدهند مسائل باقی مانده مانع از رسیدن به توافق باشند.