پیام و هشدار عربستان به دولت اوباما

مهر: دویچه وله در تحلیل خود می نویسد: عربستان سعودی با کمک روسیه ۱۶ نیروگاه اتمی می​ سازد. این کشور قرار است تانک و پدافند موشکی از روسیه خریداری کند. اما پیامدهای این نزدیکی روابط بر تحولات منطقه ای و بین المللی چیست؟ شاهزاده «محمد بن سلمان» وزیر دفاع و جانشین ولیعهد عربستان سعودی در سفر به شهر سن پترزبورگ که در تاریخ ۲۸ خرداد انجام شد با «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهوری روسیه دیدار و گفت‌وگو کرد پس از آن وزیر دفاع عربستان در همایش بین المللی اقتصادی سن​پترزبورگ شرکت و ۶ توافقنامه مهم از جمله همکاری‌های هسته‌ای و نظامی امضا کرد. تماس ​های محرمانه​ ای بین اسرائیل و عربستان جریان دارد و اینها باید به یک نتیجه​ ای برسد، بنابراین اسرائیل به صلاحش نیست که در این مرحله اعتراضی به دیپلماسی عربستان و یا نزدیکی این کشور به روسیه بکند. دوم اینکه اسرائیل با دولت روسیه روابط بسیار حساسی دارد و نمی​ خواهد سیاستی را در پیش بگیرد که موجب ناخرسندی پوتین بشود و نوعی بحران و تنش در روابط دو کشور بوجود بیاورد مقامات روسی گفته‌اند، قصد دارند ۱۶ نیروگاه اتمی در عربستان بسازند و بخش اعظم ساخت این نیروگاه​ها با همکاری روسیه انجام خواهد شد. این کشور قرار است تانک‌های «تی۹۰» و پدافند موشکی ««اسکندر۴۰۰» از روسیه خریداری کند. طرفین یادداشت تفاهمی هم برای همکاری اقتصادی به ارزش ۱۰ میلیارد دلار امضا کردند. عربستان همچنین قصد دارد چند شرکت کشاورزی روسیه را هم خریداری کند. در همین رابطه عبدالرحمان الرئیس، سفیر عربستان در مسکو از آغاز مرحله نوین روابط دو کشور و احتمال مناسبات استراتژیک با روسیه سخن به میان آورد. در آن سوی میدان «اوشاکوف» معاون رئیس جمهوری روسیه هم گفت سطح روابط عربستان و روسیه به صورت بی​ سابقه​ ای توسعه خواهد یافت. روزنامه روسی «نزاویسیمایا گازتا» هم از قول الکساندر آکسنیونوک، عضو شورای روسیه در امور بین ​الملل می​ نویسد که دیدار پوتین و شاهزاده بن سلمان شانسی برای تصحیح مناسبات و رفع سوء تفاهم و جستجوی منافع مشترک خواهد بود. پیام و هشدار عربستان به دولت اوباما اما این منافع مشترک و نزدیکی عربستان به روسیه چه پیامدهایی برای ایران خواهد داشت؟ در پاسخ به این پرسش دویچه وله حسن هاشمیان، کارشناس کشورهای عربی، چنین توضیح می​ دهد: «وزیر دفاع عربستان در سفر به روسیه عادل جبیر، وزیر خارجه را همراه نبرد و این سفر بدون در نظرگرفتن محمد بن نایف ولیعهد صورت گرفته است. وزیر خارجه و ولیعهد به دولت آمریکا نزدیک هستند. این سفر پیام واضحی به آمریکا و روسیه دارد و آن اینکه چرخشی در سیاست عربستان صورت گرفته است. مسئله دیگر این است که روسیه تابع داد و ستد است و امتیازاتی می​دهد و امتیازاتی می​گیرد. بخصوص در شرایط فعلی که از طرف اروپایی​ها مورد تحریم قرار گرفته، امکان هرگونه داد و ستدی از سوی این کشور هست.» هاشمیان ادامه می​ دهد: «روسیه منافع زیادی در همکاری با عربستان دارد اما این به معنای جایگزینی ایران با عربستان درسیاست منطقه ​ای این کشور نخواهد بود. من معتقدم که روسیه سیاستش را با ایران ادامه خواهد داد ولی توجهی هم به عربستان دارد. بخصوص در سوریه ممکن است بشاراسد را تغییر بدهند. چون ما در این زمینه تغییراتی در سیاست روسیه مشاهده کردیم. مثلا قطعنامه​ ای که علیه اسد صادر شد توسط روسیه وتو نشد و یا اینکه تعداد دیپلمات​ها و کارشناسان نظامی روسیه در سوریه کاهش پیدا کرده است. اینها علائمی هستند که روس​ها با عربستان سعودی در این مسئله همکاری می​کنند.» این کارشناس نتیجه می​ گیرد که عربستان سیاست اوباما در منطقه را به نفع ایران می​ داند و به آن اعتراض و با آن مقابله می​ کند اما این اعتراض را نمی‌توان به عنوان یک سیاست دائمی و ضدآمریکایی عربستان توصیف کرد. روسیه و عربستان نزدیکی عربستان به روسیه و سکوت اسرائیل نزدیکی عربستان به روسیه برای اسرائیل چه پیامدی خواهد داشت؟ به گفته مناشه امیر، کارشناس امور خاورمیانه، کابینه اسرائیل و مقامات رسمی این کشور تاکنون هیچگونه واکنشی نسبت به نزدیکی عربستان به روسیه نشان نداده‌اند. امیر دلایل عدم واکنش و یا سکوت اسرائیل را هم این​گونه توضیح می​دهد: «دوعلت را می ​توان ذکر کرد: یکی اینکه تماس ​های محرمانه​ ای بین اسرائیل و عربستان جریان دارد و اینها باید به یک نتیجه​ ای برسد، بنابراین اسرائیل به صلاحش نیست که در این مرحله اعتراضی به دیپلماسی عربستان و یا نزدیکی این کشور به روسیه بکند. دوم اینکه اسرائیل با دولت روسیه روابط بسیار حساسی دارد و نمی​ خواهد سیاستی را در پیش بگیرد که موجب ناخرسندی پوتین بشود و نوعی بحران و تنش در روابط دو کشور بوجود بیاورد.» عربستان شریک روسیه در منطقه نیست و این کشور فعالیت خصمانه‌ای علیه روسیه داشته است و به هیچ وجه جایگزینی برای ایران در سیاست نخواهد بود. با یک سفر هم نمی​ توان سیاست راهبردی را عوض کرد. عربستان یک کشور مستقل نیست و بازیچه ​ای در دست آمریکا در خاورمیانه است و به هیچ وجه روسیه فکر نمی​ کند با عربستان مناسبات استراتژیک برقرار کند مناشه امیر اضافه می​ کند: «تاسیس۱۶ نیروگاه اتمی به کمک روسیه با توجه به جمعیت کمی که عربستان سعودی دارد، اغراق آمیز است. اما یکی از شیوه‌‌های عربستان این است که به آمریکا هشدار بدهد که اگر شما بخواهید از دوستی با ما دست بردارید و به حکومت ایران نزدیک شوید، ما هم گزینه ​هایی از جمله رفتن به سوی روسیه را داریم. ما پیش‌تر شاهد تماس​های مصر با روسیه هم بودیم. اینها همه برای هشدار دادن به آمریکایی​هاست که مبادا بیش از حد به حکومت ایران نزدیک شوند و اعراب را تنها بگذارند.» مناشه امیر، کارشناس امور خاورمیانه تاکید می​ کند، ایران شریک روسیه بوده و باقی خواهد ماند اما عربستان به عنوان رهبر کشورهای عربی از قدرت و نفوذ بسیاری برخوردار است و می ​تواند در مقابل فشار دولت اوباما مقاومت کند. اگر روسیه بتواند عربستان را هم به طرف خود بکشد برد سیاسی قابل توجهی است و برای دولت پوتین جذب عربستان به طرف خود می ​تواند یک پیروزی دیپلماتیک در سطح منطقه و حتی جهان باشد. سفر هیات ۵۰۰ نفره عربستان به روسیه رجب صفراف، رئیس مرکز مطالعات ایران معاصر در روسیه که در همایش سن​پترزبورگ شرکت کرده بود به دویچه وله می​ گوید، عربستان نگران نزدیکی ایران و آمریکاست و این مسئله باعث شده است که عربستان سیاست خود را تغییر دهد. صفراف اضافه می​ کند: «هیات ۵۰۰ نفره عربستان سعودی در سه هواپیمای اختصاصی به روسیه سفر کرد. حضور این هیات در روسیه نشان می​ دهد که عربستان در حال گزینش مسیر جدید سیاست اقتصادی و خارجی است و این مسیر به سمت روسیه است. از طرف دیگر این گزینه فشاری است به غرب و آمریکا، بنابراین این سفر بسیار مهمی بوده است.» صفراف اما اعتقادی به نزدیکی استراتژیک روسیه و عربستان ندارد و بر این باور است که عربستان منافع روسیه را در آسیای میانه، قفقاز و خاورمیانه به چالش کشیده و روسیه به این کشور اطمینان ندارد. صفراف خاطرنشان می‌کند: «عربستان شریک روسیه در منطقه نیست و این کشور فعالیت خصمانه‌ای علیه روسیه داشته است و به هیچ وجه جایگزینی برای ایران در سیاست نخواهد بود. با یک سفر هم نمی​ توان سیاست راهبردی را عوض کرد. عربستان یک کشور مستقل نیست و بازیچه ​ای در دست آمریکا در خاورمیانه است و به هیچ وجه روسیه فکر نمی​ کند با عربستان مناسبات استراتژیک برقرار کند.» سفر شاهزاده محمد بن سلمان به روسیه در آستانه توافق احتمالی هسته‌ای میان ایران و کشورهای ۱+۵ انجام گرفت که می‌تواند اوضاع منطقه را دستخوش تغییرات زیادی کند. کارشناسانی که با دویچه وله صحبت کردند به این موضوع هم اشاره می​ کنند که سیاست​ های کنونی عربستان و روسیه بیشتر در شرایط فعلی به یک واکنش موقت در مقابل رویدادهای منطقه شبیه است تا سیاست راهبردی و استراتژیک. درعین حال این سیاست هشداری هم هست برای ایران که هراندازه ایران و آمریکا به یکدیگر نزدیک شوند، روسیه نیز همکاری‌های خود را با عربستان افزایش خواهد داد.