درمان‌های غیردارویی سوءمصرف مواد

با توجه به اینکه اعتیاد به مواد مخدر یک بیماری مزمن و عود کننده است و عوامل و شرایط زیستی، روانی، اجتماعی منجر به گرایش مجدد به مصرف موادمخدر پس از تکمیل دوره درمانی می‌شود، ضروری است پس از تکمیل دوره درمان دارویی، به درمان غیردارویی نیز توجه شود. نکات مهم پس از آغاز درمان جهت پیشگیری از عود به شرح زیر است: - در وهله اول، بیمار باید ارتباطش را با دوستان و‌آشنایان معتاد قطع کرده و در مجالس و مکان‌هایی که احتمال مصرف مواد در آنها وجود دارد شرکت نکند. - وقت بیشتری را با افراد خانواده بگذراند و رفت و آمد خود را با افراد غیرمعتاد گسترش دهد. - جهت گذراندن اوقات فراغت از تفریحات سالم مانند ورزش، مطالعه، مسافرت و... استفاده کند. - همزمان با درمان اعتیاد به بیماری‌های جسمی و روانی فرد نیز توجه و درمان مناسب انجام شود. - روش‌های درمان غیردارویی را انتخاب کرده و با کمک درمانگر خود ادامه دهد. انواع درمان‌های غیردارویی: - گروه درمانی: شرکت در جلسات گروه درمانی برای بالا بردن کیفیت زندگی بیمار و درمان بسیار مفید است. فواید گروه درمانی عبارتند از: - امکان صحبت در مورد مشکلات برای افراد وجود دارد و اعضا گروه می‌توانند از تجربیات یکدیگر استفاده کنند. - در طی جلسات گروه درمانی دامنه اثر مواد بر زندگی فرد مشخص می‌شود. - فرد به درک و فهم بهتری از احساسات و رفتارهای خود و دیگران دست می‌یابد. - گروه، موقعیت حمایت کننده و تشویق کننده‌ای را به وجود می‌آورد که در طی زمان تغییر در رفتار می‌تواند اتفاق افتد. - تجربه گروه احساس تنهایی را کاهش داده،‌ اجازه رشد روانی - اجتماعی به افراد می‌دهد. - اعضای گروه احساس می‌کنند مورد قبول، اعتماد و علاقه دیگران قرار می‌گیرند و توسط دیگران حمایت و یاری می‌شوند. - گروه به افراد این فرصت را می‌دهد که بسیاری از رفتارها و نقطه نظرهایشان را در جریان پاسخ به خواسته‌های گروه تغییر دهند. - خانواده درمانی: در جریان درمان اعتیاد درگیر کردن اعضای خانواده در روند درمان ضروری است. زیرا براساس مشاهدات انجام شده بهبود روابط خانواده به خودی خود باعث کاهش مصرف مواد می‌شود و معتادان اغلب افراد خانواده را عامل موثری در ترک اعتیاد خویش تلقی می‌کنند و در این نقش خانواده اولیه و والدین ظاهرا بیشتر از نقش همسر است. نکات مهم در خانواده درمانی: - برای کمک خانواده به درمان از فردی بیشتر کمک گرفته شود که ارتباط نزدیک‌تری به لحاظ عاطفی و مکانی با فرد معتاد داشته باشد. - فردی انتخاب شود که خود نیز برای درمان اعتیاد پیشقدم باشد. - تا حد امکان سعی شود بزرگترهای خانواده مثل والدین در فرآیند درمان درگیر شوند. - سوءمصرف فرد معتاد باید به عنوان مشکل کل خانواده و نه صرفا مشکل شخصی تعریف شود. - جهت کمک به درمان فرد معتاد به نزدیکان و افراد خانواده آموزش‌های لازم داده شود. - خانواده باید به فرد معتاد کمک کند تا پس از ترک دوباره در خانواده ایفای نقش کند و جایگاه خود را پیدا کند. - درمان شناختی - رفتاری: انسان نه خوب است نه بد و رفتار به وسیله عوامل محیطی، محرک‌ها و نیازهای فرد به وجود می‌آید و وابستگی به موادمخدر نیز جزء رفتارهای آموخته شده تلقی می‌شود که از طریق تجربه کسب می‌شود و با توجه به عوامل محیطی - محرک‌ها و نیازهای فرد به وجود می‌آید. در این روش وظایف اولیه درمان عبارتند از: - شناسایی نیازهای خاصی که مواد برای ارضای آنها مصرف می‌شوند. - گسترش مهارت‌هایی که شیوه‌های جانشین ارضای آن نیازها را فراهم می‌سازند. اساس درمان شناختی - رفتاری کمک به بیمار در شناسایی عوامل برانگیزاننده مصرف مواد و انتخاب گام‌های لازم برای اجتناب یا مقابله با این عوامل است و برای ایجاد تغییر رفتار در فرد بر روی یادگیری رفتارهای جایگزین به روش‌های مختلف مثل سرمشق‌گیری آموزش حل مساله و... تاکید می‌شود. از این روش درمانی می‌توان برای بهبود علائم افسردگی، اضطراب بیمار و همچنین پیشگیری از عود نیز کمک گرفت. - گروه خودیاری معتادان گمنام (NA): گروه‌های خودیاری، گروه‌هایی هستند که توسط خود معتادان به منظور حمایت از یکدیگر، گفت‌وگو، راهنمایی و ارائه راه‌حل به یکدیگر تشکیل می‌شود. این گروه‌ها فاقد درمانگر بوده و خود معتادان آنها را اداره می‌کنند. روش کار آنها معمولا براساس مقابله و پذیرش حقایق، تاکید و صراحت و صداقت است. بنابر اعلام دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی استان سمنان؛‌ کسانی که انگیزه کافی برای ترک دارند، در سایه شبکه حمایتی این گروه‌ها، از شرکت در آنها بسیار سود می‌برند. هر یک از اعضای گروه با کمک راهنما با کار کردن مرحله به مرحله و حمایت گروهی و با مرور مکرر عوارض دردناک مصرف مواد و سودمندی‌های ترک آن و ارائه پند و اندرزهای مستقیم توسط اعضا سعی در دستیابی به پاکی طولانی مدت می‌کند. گروه‌های خودیاری معتادان به موادمخدر (NA) در سال‌های اخیر به طرز چشمگیری وسعت یافته است. جامعه درمان مدار: جوامع درمان مدار برنامه‌های اقامتی طولانی مدتی هستند که نوعا 9 الی 12 ماه به طول می‌انجامد. اساس درمان بر مبنای خودیاری پایه‌گذاری شده است. در این روش درمانی برنامه‌هایی از پیش تعیین شده برای ایجاد استقلال، حس مسوولیت و ارتباط‌های پایدار در فرد معتاد طراحی می‌شود. منبع: ایسنا