در دنیای تو تبلیغ چند است؟! / از پخش تیزر فیلم در فاطماگل تا خلاء قانونی برای برخورد
مدیرکل سینمای حرفه ای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با ابلاغ بخشنامه ای به به کلیه دفاتر تهیه و پخش فیلم سینمایی اعلام کرد پخش تیزرهای سینمایی در شبکه های ماهواره ای غیر مجاز منع قانونی دارد. صدور این بخشنامه نشان می دهد دولت در مقابل فشاری که از ابتدای سال در این خصوص ایجاد شده و روز به روز بیشتر می شود قصد کوتاه آمدن ندارد.
سرویس فرهنگی فردا - مدیرکل سینمای حرفه ای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با ابلاغ بخشنامه ای به به کلیه دفاتر تهیه و پخش فیلم سینمایی اعلام کرد پخش تیزرهای سینمایی در شبکه های ماهواره ای غیر مجاز منع قانونی دارد. صدور این بخشنامه نشان می دهد وزارت ارشاد در مقابل فشاری که از ابتدای امسال در این خصوص ایجاد شده قصد کوتاه آمدن ندارد.محمد رضا فرجی در بخشنامه اخیر با تکیه بر مواد قانونی و اشاره به اجرای سیاست های فرهنگی و هنری سازمان سینمایی و اهداف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرده است: «همچنان استفاده از ماهواره ممنوع است و نمایش هرگونه فیلم سینمایی ایرانی، تیزر و آنونس فیلم های سینمایی ایرانی از طریق شبکه ماهواره ای غیر مجاز فارسی زبان، منع قانونی دارد.»
وی بر همین اساس از مراکز تهیه و پخش فیلم خواسته نسبت به رعایت موضوع این بخشنامه توجه شایسته را مبذول کنند و در پایان تاکید کرده: «دفاتری که مغایر ضوابط و مقررات اعلام شده عمل کنند، باید در برابر اقدام خود پاسخگو باشند.»
با توجه به اینکه ممنوعیت تبلیغ در بیش از ۵۰ شبکه غیر مجاز ماهواره ای قانون تازه این نیست به نظر می رسد ریشه چنین ابلاغی حرکت های تازه برخی توزیع کنندگان فیلم در این خصوص باشد.
دست به دامان فاطما گل!
فاز اخیر ماجرا از ابتدای سال ۹۴ کلید خورد و حتی با پخش تبلیغات «ایران برگر» و «استراحت مطلق» از این شبکه ها عملی هم شد. مسٔله تا جایی پیش رفت که پخش آنونس‌های فیلم سینمایی «استراحت مطلق» در تبلیغات میان برنامه در حین پخش سریال ترکی «فاطما گل» در یکی از شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان واکنش هایی را در خصوص این اقدام خلاف قانون برانگیخت تا به تعبیر برخی رسانه ها، استراحت مطلق دست به دامن فاطما گل شود !
جالب آنکه تهیه کننده استراحت مطلق طی مصاحبه ای در این خصوص گفته بود: « با ارشاد برای این موضوع در ارتباط بودیم و آنها گفتند اگر تلویزیون به شما تبلیغ نمی دهد اشکالی ندارد بروید تیزرتان را در ماهواره پخش کنید. خداراشکر آقای کاهانی همیشه شجاعت انجام کارهای که همه می ترسند و انجام نمی دهند را دارد. ما این تابو را شکستیم و امیدوارم از ما حمایت کنند.»
پس از این اتفاق بود که حسین نوش آبادی سخنگوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در هفته اول اردیبهشت ماه با اشاره به غیرقانونی بودن پخش تبلیغات ماهواره ای فیلم «استراحت مطلق» عنوان کرد: «در صورتی که عوامل فیلم درخواست تبلیغات در شبکه ماهواره ای را داشته باشند برخورد خواهد شد اما اگر خود شبکه های ماهواره ای دست به این کار زده باشند با این شبکه‌ها برخورد قانونی خواهیم کرد . »
با این اعلام موضع رسمی وزارت ارشاد به نظر می رسید ماجرای تازه تبلیغات آثار سینمایی داخلی از شبکه های ماهواره ای به پایان برسد اما با عدم پیگیری جدی مسأله پایان نیافت چه اینکه صدور این بخشنامه نشان می دهد این قصه هنوز ادامه دارد.
شایعه موافقت ایوبی
فصل جدید این ماجرا با کمی فاصله از جایی آغاز شد که مهرداد فرید، نایب رئیس انجمن صنفی تهیه کنندگان و کارگردان‌های سینمای ایران در مصاحبه‌ای اعلام کرد که در جلسه‌ای با رئیس سازمان سینمایی خواستار حذف ممنوعیت تبلیغات فیلمها در شبکه‌های ماهواره‌ای شده وعلت این تقاضا را هم کم لطفی صداوسیما در پخش این تبلیغات دانسته است. فرید همچنین مدعی شده بود که رئیس سازمان سینمایی با تبلیغات فیلمها در شبکه‌های ماهواره‌ای موافقت کرده است !
در واکنش به این سخنان بود که هفته گذشته داوود نعمتی انارکی مدیر روابط عمومی صداوسیما ضمن تأکید بر غیرقانونی بودن تبلیغات فیلمها در شبکه‌های ماهواره‌ای اظهارات درباره عدم پخش این تبلیغات در رسانه ملی را رد کرد .
انارکی در این خصوص گفت: پخش تبلیغات فیلم‌های سینمایی در رسانه ملی هیچ محدودیتی ندارد و خیلی از تبلیغات فیلم‌های سینمایی پخش می‌شود . البته طبیعی است که رسانه ملی نمی‌تواند برای فیلم‌های مغایر با ارزش‌های کشور، تبلیغ کند . مسلم است که تبلیغات فیلم‌های سینمایی در شبکه‌های ماهواره‌ای، با قوانین کشور مغایر است و فکر نمی‌کنم مقامات مسئول با این اقدام غیرقانونی موافقت کنند .
یار مشترک دو فیلم
در روزهای اخیر با روی پرده رفتن فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟» دوباره پیشنهاد تبلیغ ماهواره‌ای برای ای فیلم از سوی سعید خانی پخش کننده و یار مشترک این دو فیلم در رسانه ها مطرح شد که در رابطه با شرایط تبلیغات «در دنیای تو ساعت چند است؟» گفت: «برای اینکه بتوانیم طیف گسترده تری را در جریان قرار دهیم من به علی مصفا پیشنهاد دادم تا تیزرها را در شبکه های ماهواره ای پخش کنیم اما ایشان مخالف است. »
او که پخش فیلم استراحت مطلق و تبلیغات ماهواره ای آن نیز را بر عهده داشته گویا هیچ برخورد و منع قانونی را متوجه خود نمی داند چرا که در ادامه می گوید: «این کار را برای «استراحت مطلق» انجام دادیم و خیلی خوب هم جواب گرفتیم . به نظر من راه دیگری جز این نمی‌ماند و امیدوارم بتوانم مصفا را متقاعد کنم که وقتی رسانه خودمان همکاری نمی‌کند این کار به نفع فیلم است . »
در دنیای تو تبلیغات چند است؟!
به نظر می رسد مهمترین استدلال برای تبلیغات فیلمها در ماهواره عدم پخش تیزر برخی فیلمها از سوی رسانه ملی باشد. در مرحله دوم نیز هزینه بالای این تبلیغات در مقابل قیمت شبکه های ماهواره ای است. درحالی‌که پخش یک تیزر ٣٠ ثانیه‌ای در پربیننده‌ترین ساعت تلویزیون، مبلغی نزدیک به ٣٠ میلیون تومان برای سینماگران هزینه دارد، شبکه‌های ماهواره‌ای، همچون «جم» ، بابت هر ٩٠ نوبت پخش تیزر، تنها مبلغ ١٠ میلیون تومان را دریافت می‌کند. با این حساب هزینه هر تیزر ماهواره‌ای برای فیلم‌ساز ایرانی حدود ١١٢ هزار تومان است. این تفاوت قیمت در دنیای رسانه ملی و دنیای شبکه های ماهواره ای آنقدر معنی دار هست که بخاطر آن توزیع کننده فیلم ریسک برخوردهای قانونی را به جان بخرد. گویا ابهام و خلاء قانونی در سازوکار و نحوه برخورد با چنین تخلفاتی به این امر کمک کرده است.
قانون چه می گوید؟
بر اساس قوانین موجود، شرکت‌های تولیدی داخلی اجـــــازه ارایه تبلیغـــــات محصولات خود را به شبـکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان ندارند و اکنون ارایه تبلیغات به حدود 50 شبکه ماهواره‌ای فارسی زبان ممنوع است . اما پیش از این مسٔولین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم تایید کرده اند که قانون ماهواره، در موضوع تبلیغات، نقص دارد. چون مشخص نیست چه مجازاتی در انتظار خاطیان است. این نقص از آن جهت است که ممنوعیت دادن آگهی به ماهواره ها معلوم شده، ولی مشخص نیست اگر چنین کاری انجام شد، چه مجازاتی به دنبال دارد؟
با این وجود، مجلس تاکنون قانونی برای منع تبلیغ در شبکه های ماهواره ای، تصویب نکرده است. تنها در ماده 10 قانون ممنوعیت به‌کارگیری تجهیزات دریافت از ماهواره مصوب سال 74، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صداوسیما جمهوری اسلامی ایران، مجاز شده اند به تناسب مسئولیت‌های خود دستورالعمل‌هایی را برای تعیین آگهی‌های تبلیغاتی غیر‌مجاز تدوین و بنابر حوزه صلاحیت خود رأساً و به‌طور جداگانه به ناشرین، مطبوعات و بنگاه‌های تبلیغاتی و همچنین واحدهای داخلی و تابع خود ابلاغ کنند."
در 25تیر ماه سال 1385 معاون اول وقت رئیس‌جمهور طی بخشنامه‌ای اعلام کرد: "فعالیت‌های تمامی شبکه‌های تلویزیونی فارسی زبان مستقر در خارج از کشور که در فضای کشور برنامه پخش می‌کنند بر اساس قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران غیر مجاز است لذا انجام هر نوع مصاحبه، ارسال خبر و «سفارش آگهی» به شبکه‌های یاده شده، ممنوع بوده و لازم است از انجام هرگونه اقدام در این زمینه خودداری شود."
با توجه به اینکه وزارت فرهنگ و ارشاد و صدا وسیما، برای واحدهای داخلی و تابع خود، مجاز به صدوردستورالعمل شده اند طبق اعلام رسمی وزارت ارشاد در صـورت مشاهـده تخلفات این چنیــــنی، ابتدا اخطـــاری به‌صورت کتبی برای آگهی‌دهنده ارسال می شود که در بسیاری از موارد سفارش‌دهندگان آگهی با دادن تعهد کتبی به دفتر تبلیغات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، آگهی خود را قطع می‌کنند. در صورت تکرار تخلف نیز براساس قوانیـــــن، این تخلف به نیروی انتظامی ارجاع داده می‌شود و در موارد بسیاری بوده که با این تخلفـــــــات از سوی نیروی انتظامی برخورد شده است . اما به نظر می رسد تاکنون در خصوص حوزه سینما چنین برخوردهایی صورت نگرفته است.
بخشنامه اخیر مدیرکل سینمای حرفه ای نشان می دهد وزارت ارشاد هرچند در برخوردهای قانونی پشتوانه محکمی نمی بیند اما به درستی در این خصوص به هیچ وجه در مقابل عمل انجام شده قصد کوتاه آمدن ندارد .