سایه اختاپوس چینی بر سر صنعت خودروی ایران/ چرا مردم ایران چینی پسند شده‌اند؟

سرویس اقتصادی فردا: چشم بادامی‌ها چند سالی است که در اقتصاد ایران نقش اساسی ایفا می‌کنند و در واقع ایران برای چینی‌ها به یک بازار هدف مناسب برای فروش اجناس کیفیت پایین خود تبدیل شده است. در واقع می‌توان گفت، کار‌شناسان اقتصادی چین و مافیای اقتصاد این کشور در این راه از بی‌برنامگی و هدفمند نبودن اقدامات برای تولید و عرضه این محصولات به بازار در ایران به خصوص در ۹ سال گذشته بیشترین و بهترین بهره ممکن را برده‌اند، به گونه‌ای که نه تنها بازار جهانی این محصولات را از دست رقبای ایرانی خارج کردند بلکه در پاره‌ای مواقع حتی توانستند محصولاتشان را به خود ایران هم بفروشند. نتیجه این امر هم واردات فرش چینی، زعفران چینی، صنایع دستی چینی، پسته چینی و خاویار چینی به ایران است! البته اگر از واردات بی‌رویه کفش، البسه، لوبیا چیتی، کبریت، سنگ قبر وحتی جانماز و... گذر شود. نکته اما اینجاست که در چند سال اخیر واردات و قاچاق کالاهای چینی و سرازیری آن‌ها به بازار ایران برای چینی‌ها کافی نبوده است چرا که آن‌ها علاوه بر قبضه این بازار‌ها، ابتکار مونتاژ و تولید خودرو را نیز در دست گرفته‌اند تا خودروهای سواری مونتاژی چشم‌بادامی‌ها رکورددار افزایش تولید خودروهای سواری در ایران شوند. آمار‌ها از ورود خودروهای چینی به ایران می‌گویند بر اساس آمار منتشره «انجمن جهانی خودروسازان» (OICA) چین توانسته در سال۲۰۱۳ میلادی با تولید ۲۲میلیون‌و‌۱۶۶هزارو۸۲۵ دستگاه انواع خودرو، رتبه اول تولید خودرو جهان را به خود اختصاص دهد. ارزش این میزان تولید زمانی مشخص خواهد شد که به آمار‌ها توجه شود. بر اساس آمار بعد از چین، کشور ایالات‌متحده با تولید ۱۱میلیون رتبه دوم و ژاپن با تولید ۹میلیون‌و۶۰۰هزار دستگاه رتبه سوم جهان را به خود اختصاص داده‌اند. بر اساس همین آمار؛ مجموع تولید خودرو در کل جهان معادل۸۳میلیون دستگاه بوده و به این ترتیب، سهم چین از کل تولید جهان؛ بیش از یک‌چهارم بوده است. این میزان خودرو توسط ۱۷۰شرکت خودروساز چینی تولید می‌شود. البته بیش از ۴۴درصد تولید خودرو در چین توسط ۱۲شرکت پرتیراژ چینی تولید می‌شود که عبارتند از: بی‌وای‌دی، دانگ فنگ، گروه فاو، بایک، لیفان، چانگان، جیلی، چری، هافی موتور، گریت وال، جیانگ هوای و رووی. ایران هم سهم بالایی از خودروهای چینی و مونتاژ این خودرو‌ها در سال‌های اخیر داشته است. بر اساس ارزیابی موسسه تحقیقاتی آی‌اچ‌اس اتوموتیو، چینی‌ها که در سال ۲۰۱۱، حدود یک درصد سهم بازار خودروی ایران را در اختیار داشتند، تا سال ۲۰۱۶ سهم خود را به حدود ۹ درصد از ۱۷/۱ میلیون دستگاه خودروی فروشی در ایران افزایش خواهند داد. این گزارش می‌افزاید: شرکت‌های چری، لیفان و جیانگوای همگی دارای شرکای داخلی هستند که با استفاده از قطعات ارسالی از چین، این خودرو‌ها را مونتاژ می‌کنند. استفانی ویگیر، تحلیلگر موسسه آی‌اچ‌اس گفت، چینی‌ها «تهاجمی» به بازار آمده‌اند. بله آن‌ها از تحریم‌ها منتفع شده‌اند. آن‌ها در حال افزایش سرمایه‌گذاری‌های مشترک و شراکت خود با تولید‌کنندگان داخلی هستند. در واقع چینی‌ها جایگزین دیگر شرکت‌های خارجی نظیر فیات کرایسلر و مزدا موتور شده‌اند. اروپایی‌ها اکنون باید با شرکت‌های چینی در بازار ایران رقابت کنند. به این ترتیب است که خودروهایی نظیر ام‌وی‌ام ۱۱۰، که ورژن ایرانی خودروی کیو کیوی چری است، در کنار خودروهای پراید و پژو ۲۰۶ در ترافیک خیابان‌های تهران زیاد به چشم می‌خورد و همین امر نشان دهنده حضور چشم بادامی‌ها در خیابان‌های ایران است. چرا ایرانی‌های چینی پسند شده‌اند؟ به این ترتیب می‌توان گفت، چشم‌بادامی‌های فرصت‌طلب مانند همیشه با استفاده از شرایط ثبات و کاهش نرخ ارز توانسته‌اند برنامه‌ریزی بیشتری برای تولید این خودرو‌ها در ایران انجام دهند. زمانی که چینی‌ها پا به عرصه تولید خودرو در ایران گذاشتند، وعده تولید خودرو ارزان را دادند اما بازار ایران هم‌اکنون شاهد تولید خودروهایی است که نه‌تن‌ها ارزان نیستند بلکه در مقایسه با سایر خودروهای تولیدی ایرانی با وجود کیفیت پایین خود گران هم محسوب می‌شوند. کیفیت خودروهای چینی که با قیمت‌های بالایی در بازار ایران به فروش می‌رسند به مراتب پایین‌تر از کیفیت خودروهای ایرانی است که با قیمت‌هایی کمتر از خودروهای چینی عرضه می‌شوند. چینی‌ها بخش قابل توجه قطعات خودروهای تولیدی خود را از کشورشان به ایران وارد و در داخل کشور مونتاژ می‌کنند، از این رو کاهش و ثبات نرخ ارز بستری را برای افزایش سفارش‌گذاری قطعات و رشد تولید این خودرو‌ها در ایران فراهم کرده است. این در حالی است که نگاهی به نتایج رده‌بندی کیفی خودروهای تولیدی در کشور و مقایسه آن با گزارش میزان رضایتمندی مشتریان از کیفیت خودرو‌ها در مهر ماه سال گذشته، این حقیقت را نشان می‌دهد که میزان رضایت مصرف‌کنندگان ایرانی از خودروهایی که براساس جدول رده‌بندی کیفی دارای کیفیت پایین‌تری هستند (عموما چینی)، بیشتر از میزان رضایت آن‌ها از خودروهای با کیفیت بالا‌تر است. علی عالی نهاری - مدیر مهندسی بازرسی خودرو شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران - درباره علل این موضوع گفته: رضایتمندی یک احساس است و رده‌بندی کیفی یک کار فنی. بنابراین ممکن است مواردی در ارزیابی کیفی وجود داشته باشد که برای ما بسیار مهم است اما مشتریان در مرحله خرید خودرو به آن توجه نکرده و بعدا به آن پی می‌برند. وی با بیان اینکه بنابراین نمی‌توان به طور صددرصدی میزان رضایتمندی مشتریان را به رده‌بندی کیفی خودرو‌ها ارتباط داد، خاطرنشان کرده: به عنوان مثال یک خودروی شاسی بلند چینی به قیمت نسبتا مناسبی عرضه شده و خریدار با خود می‌گوید با ۶۰ میلیون تومان خودروی شاسی بلند سوار می‌شوم به همین دلیل احساس خوبی نسبت به آن خودرو به او دست می‌دهد. مدیر مهندسی بازرسی خودرو شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران ادامه می‌دهد: شکل و شمایل خودروهای چینی جدید است. مشتریان پس از مدتی از لحاظ احساسی و بصری با خودروهای قدیمی دچار مشکل می‌شوند به‌گونه‌ای که اگر خودرو، بهترین و با کیفیت‌ترین خودرو نیز باشد بعد از مدتی دوست دارند آن‌را تعویض کنند. وی اضافه می‌کنده: تنوع مدل، شکل و تنوع ظاهر در خودروهای چینی اتفاق افتاده که دقیقا همسو با نگاه مشتریان به مقوله خرید خودرو است اما ما در ارزیابی کیفی این نگاه را نداریم که شکل و ظاهر خودرو چگونه است؟ بلکه نگاه فنی داریم، به‌گونه‌ای که ممکن است آن خودرویی که شکل و شمایل به‌روزتری دارد، در بازرسی‌ها ۱۰ ایراد در آن پیدا شود و طبیعتا نمره کیفی کمتری را کسب کند اما به هر حال مشتری از ظاهر آن خوشش می‌آید. وی با بیان اینکه من اگر خودم بخواهم خودرو بخرم بیشتر به نتایج بررسی‌های کیفی توجه می‌کنم تا میزان رضایتمندی مشتریان، تصریح کرده: به هر حال رضایتمندی مشتریان یک احساس است و رده‌بندی‌های کیفی نتایج بررسی‌ها و بازرسی‌های فنی و کیفی. با این تفاسیر به نظر می‌رسد عقل مشتریان ایرانی بیشتر به چشمشان است و چینی‌ها به خوبی این مساله را درک کرده‌اند. مساله‌ای که نشان از اطلاعات کم خودرویی خریداران ایرانی دارد. شاید هم ایرانی‌ها آنقدر خودروهای یک شکل و کم تنوع تولید داخل را دیده‌اند که چاره‌ای ندارند جز اینکه علشان به چشمشان باشد و درگیر زرق و برق خودروهای چینی شوند! ورود خودروهای اروپایی و بازار چین بعد از توافق ژنو اما زمزمه‌های ورود مجدد اروپایی‌ها در صنعت خودروسازی کشور شنیده شد و حالا با قرائت بیانیه لوزان این حضور جدی‌تر به نظر می‌رسد. در این راستا کار‌شناسان معتقدند که در صورت حضور غربی‌ها در بازار خودروی ایران شرکت‌هایی مانند پژو و رنو را می‌توان برندگان بازار ایران دانست و از چینی‌ها به عنوان بازنده‌ها یاد کرده‌اند. برخی دیگر از کار‌شناسان نیز البته ضمن رد این نظریه، بر این باورند که چین هم می‌تواند بازار خود را در ایران داشته باشد، همانطور که در بسیاری دیگر از کشورهای اروپایی نیز جایگاه خود را دارد و خودرو می‌فروشد، اما در ایران ممکن است از تب و تاب قبلی خود بکاهد، اما هیچگاه بازار بکر ایران را از دست نخواهد داد و ترک هم نخواهد کرد. واقعیت این است که چینی‌ها تمام تلاششان را برای حفظ و حتی ارتقای جایگاه فعلی خود در صنعت و بازار خودرو ایران خواهند کرد و به‌عبارت بهتر بیرون راندنشان به این سادگی‌ها نخواهد بود. البته به نظر می‌رسد با آمدن خودروسازان غربی رقابت در این بازار بالا گرفته و شاید چینی‌ها تاب ادامه بقاء در این بازار را نداشته باشند. از سوی دیگر قیمت پایین خودروهای چینی را نیز می‌توان برگ برنده‌ای برای آن‌ها دانست چرا که آن‌ها وقتی بدانند پایگاه‌شان در بازار ایران به خطر افتاده، از حربه کاهش قیمت استفاده خواهند کرد تا همچنان خریدار داشته باشند. بنا به گفته یک مقام مسئول در صنعت خودرو بسیاری از مشتریان ایرانی همچنان قدرت خرید اندکی در بازار خودرو دارند و این موضوع کاملا به نفع چینی‌هاست؛ زیرا آن‌ها در مقایسه با خودروسازان غربی، از توانایی بیشتری در تولید محصولات ارزان برخوردارند و این «خاصیت ویژه»، بخش قابل توجهی از ایرانی‌ها را به سمت خودروهای چینی جذب خواهد کرد. وی بر این باور است که اگرچه چینی‌ها به‌دلیل کیفیت نه چندان مناسب خودروهای خود، به سختی در بازارهای خارجی نفوذ می‌کنند، اما وقتی بیایند و جایگاهی پیدا کنند، دیگر بیرون کردنشان به این سادگی‌ها نیست و آن‌ها از هیچ تلاشی برای ماندن دریغ نمی‌کنند. با این تفاسیر به نوعی می‌توان گفت چینی‌ها به این زودی‌ها دست از سر بازار خودروی ایران بر نخواهند داشت. بازاری که البته با افزایش وام خودرو نیز هنوز در رکود به سر می‌برد و به دنبال راهی برای جذب مشتری بیشتر است. در هر حال چین نشان داده که در صورت لزوم می‌تواند قیمت‌ها را آنقدر پایین بیاورد که همواره مشتری داشته باشد هر چند که در این میان کیفیت است که فدا می‌شود و‌ای کاش ایرانی‌ها هم مقداری به کیفیت و کارایی به جای ظاهر اهمیت می دانند تا هم وضعیت خودروهای تولید داخل بهتر شود و هم خودروهای چینی!