دیوار کوتاه زنگ ورزش در مدارس دخترانه
همیشه وقتی قصد نهادینه کردن امری را در جامعه داریم، بلافاصله پس از نهاد خانواده به یاد مدرسه می‌افتیم چراکه می‌دانیم بچه‌ها ساعات زیادی از عمرشان را برای آموزش و تربیت باید در این نهاد سپری کنند و حتی بعضی اوقات تاثیرپذیری‌ای که از معلمان و همکلاسی‌های خود دارند بسیار عمیقتر از رفتارها و عملکرد اعضای خانواده است!
به واقع تا چه حد می‌توان تأخیر در پیشرفت ورزشی دختران را در مقایسه با پسران، به خاطر جدی نبودن زنگ ورزش و معلم مربوطه دانست؟ اصلا چند درصد معلمان ورزش نسبت به استعدادها و قابلیت‌های ورزشی دختران آگاهند و در این مسیر همراهی و تلاش جدی و مستمر می‌کنند؟ به راستی هدف از برگزاری زنگ ورزش خصوصا در مدارس دخترانه چیست؟ آیا افزایش کیفیت تجهیزات ورزشی مدارس، در بالا رفتن انگیزه دانش آموزان برای ورزش کردن موثر بوده؟!
برای رسیدن به پاسخ سوالاتی از این دست، به سراغ چند تن از دبیران ورزش که در مدارس دخترانه‌ی تهران مشغول به کار هستند رفتیم. آنچه در زیر می‌خوانید حاصل گفتگوی ما با آن‌هاست:
توجه افراطی به مساله کنکور؛ بی‌میلی دانش آموزان به ورزش
خانم مهرجو که دبیر ورزش در یکی از مدارس دخترانه‌ی منطقه ٤ تهران است با لحنی گلایه آمیز می‌گفت: «متاسفانه در منطقه‌ای که من در آن فعالیت می‌کنم، تعدادی از مدارس مقطع دبیرستان به خاطر کنکور نسبت به کلاس ورزش جدی نیستند و بیشتر، درس و کنکور برایشان مهم است تا ورزش کردن. زنگ ورزش در کنار کلاس‌های دیگر در نظر گرفته شده اما گاهی به راحتی آن را در اختیار کلاس‌های دیگر قرار می‌دهند و این کلاس آن طور که باید از طرف اولیاء مدرسه حمایت نمی‌شود. بچه‌ها نیز آنقدر استرس کنکور را دارند که اصلا به این کلاس اهمیت نمی‌دهند. حتی در پایه سوم مدرسه ما به خاطر کنکور زنگ ورزش را برداشته‌اند. حتی اگر دانش آموزی در رشته‌ای ورزشی توانایی هم داشته باشد و بتواند پیشرفت کند، خانواده و مدرسه او را متوقف کرده و به او گوشزد می‌کنند که بعد از کنکور می‌توانی به ورزش مورد علاقه‌ات ادامه دهی.»
در گذشته لذت بیشتری از زنگ ورزش می‌بردیم
هم‌چنین اضافه کرد: «به نظر من جو خانواده و مدرسه باعث شده که دانش آموزان نسبت به کنکور آنقدر حساس شوند که اصلا به زنگ ورزش و ورزش کردن فکر نکنند در حالی‌که ما وقتی دانش آموز بودیم، در کنار درس، با وجود امکانات کم به بهترین شکل از زنگ ورزش لذت می‌بردیم. حتی می‌توانم بگویم بچه‌ها تمایل دارند گوشه‌ای بنشینند و ساعت‌ها صحبت کنند تا اینکه مثلا توپی برداشته و بخواهند با هم بازی کنند. یا حتی زمانی‌که امتحان دارند اصلا تمرکزی برای ورزش کردن ندارند و دائم به دنبال زمانی هستند که درس‌های خود را مرور کنند. در بین دانش آموزانی که من دارم فقط تعداد کمی نسبت به ورزش کردن علاقه نشان داده و گاهی از زنگ‌های تفریح خود نیز برای ورزش کردن استفاده می‌کنند.»
ایجاد انگیزه در دانش آموزان با برگزاری المپیادهای ورزشی
وی ضمن اشاره به این موضوع که کیفیت تجهیزات ورزشی برای مدارس خیلی نسبت به قبل بهتر شده و حتی بچه‌ها را به باشگاه‌های خارج از مدرسه می‌برند تا بتوانند به طور بهتری از امکانات و فضاهای ورزشی استفاده کنند، عنوان کرد: «چند سالیست برای ایجاد حس رقابت و در واقع رغبت در میان بچه‌ها یک سری المپیادهای ورزشی بین پایه‌ها و حتی معلمان و بچه‌ها گذاشته شده، اما خیلی از معلمان فرصت نمی‌کنند در این مسابقات شرکت کنند و بچه‌ها هم خیلی نسبت به ورزش کردن بی‌میل شده‌اند. در کل با اینکه این برنامه‌ها تازه است و خیلی هنوز جا نیفتاده ولی در آینده تا حدی می‌تواند حس رقابت و انگیزه را در دانش آموزان ایجاد کند. هم‌چنین آموزش و پرورش کانونی با هدف "اصلاح ساختار قامتی دانش آموزان" تشکیل داده که در واقع دانش آموزان را به آن‌جا می‌فرستند که اگر مشکلی از نظر فیزیکی و اسکلتی دارند _مثلا افتادگی شانه، انحنای ساق پا، قوس کمر و... با ارائه‌ی ورزش‌ها و تمریناتی اصلاحی بتوانند در آینده به شیوه صحیح‌تری زندگی کنند. به نظر من این برنامه یکی از طرح‌های خوبشان در این سال‌ها بوده که هم اکنون در تعدادی مدارس در حال اجراست.»
اهمیت تغذیه مناسب در کنار ورزش
مهرجو افزود: «اولویت اصلی در ورزش کردن دانش آموزان باید ارتقاء سلامتی باشد. چون اگر افراد ورزش نکنند و عضلات آنها ساختار درست خود را پیدا نکند حتما در زندگی آینده دچار مشکل می‌شوند و آموزش بهتر زندگی کردن، مهمترین هدف ورزش کردن در مدارس باید باشد. در این راستا تجهیز وسایل ورزشی و افزایش تبلیغات ورزشی در مدارس و هم‌چنین ترغیب مدیران مدارس برای برگزاری بازی‌ها و مسابقات بین معلمان و دانش آموزان نیز می‌تواند بسیار موثر بوده و مورد استقبال دانش آموزان قرار گیرد. از جمله کارهایی که من در راستای بالا بردن حس رقابت و انگیزه ورزشی در دانش آموزانم انجام می‌دهم، برگزاری مسابقات میان دانش آموزان هر کلاس است و گاهی در زمان‌هایی از کلاس در رابطه با تاثیر زیاد ورزش بر بهبود وضعیت جسمی و روحی صحبت می‌کنم تا آگاهی بچه‌ها نسبت به ضرورت ورزش کردن بالا برود.»
در آخر هم این دبیر ورزش به نکته مهم و قابل تاملی اشاره داشت: «متاسفانه دختران ما از نظر کلسیم و آهن دچار کمبود هستند و این به دلیل نداشتن برنامه غذایی مناسب و درست در خانواده‌هاست. از طرفی اگر از نظر مصرف مواد غذایی و مکمل‌ها نیز مشکلی وجود نداشته باشد، بدون ورزش کردن، مواد غذایی به خوبی در بدن جذب نشده و موجب تقویت استخوان‌ها و عضلات نخواهد شد و حتی رسوب برخی مواد در کلیه‌ها بدن را به مرور دچار مشکل می‌کند. بنابراین باید برنامه‌هایی را در مدارس برای بالا بردن آگاهی خانواده‌ها در زمینه اهمیت تغذیه مناسب دختران در کنار ورزش کردن منظم در نظر گرفت.»
برای کلاس ورزش وقت و انرژی زیادی صرف می‌کنم
خانم اسکویی نیز دبیر ورزش دبیرستان دخترانه کوثر در منطقه ١٦ تهران است.
او که تجربه تدریس ورزش در هر سه مقطع ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان را دارد، در ابتدا اظهار داشت: «متاسفانه نسبت به فعالیت دبیر ورزش دیدگاه غلطی وجود دارد یعنی خیلی افراد فکر می‌کنند در زنگ ورزش کار خاصی صورت نمی‌گیرد و همه‌ی دبیران و معلمان ورزش فقط زنگ ورزش را به طور ظاهری و بدون برنامه‌ی خاصی دنبال می‌کنند در حالی‌که معلمان ورزشی وجود دارند که واقعا برای این ساعت انرژی و زمان می‌گذارند و مانند دروس دیگر مثل: فیزیک، ادبیات، شیمی و... درس‌شان را جدی گرفته و طرح درس دارند و به طور منظم اموری چون گرم کردن، تمرین دادن، بازی کردن و در نهایت ارزشیابی صورت می‌گیرد. این کلاس برای من و برخی همکاران بسیار مهم و جدی است. از طرفی برای رسیدگی به کلاس‌های ما بازدیدهایی از منطقه صورت می‌گیرد و ما کاملا تحت کنترلیم. البته هنوز همکارانی داریم که مثلا توپ یا وسیله‌ای ورزشی به بچه ها می‌دهند، آنها را بدون هیچ برنامه ای به حال خود رها می‌کنند و اصلا کار خاص و منسجمی انجام نمی‌دهند.»
علاقه به ورزش و افزایش میل به رقابت و مدال آوری در دانش آموزان
هم‌چنین این دبیر ورزش با داشتن تحصیلات عالیه و ١٥ سال سابقه تدریس در کلاس ورزش، گفت: «از نگاه من کسی که ورزش می‌کند و به ورزش کردن اهمیت می‌دهد در درجه اول به سلامت خود می‌اندیشد و سپس کسب مقام و پیشرفت برایش مطرح می‌شود. ما نیز به عنوان معلمان و کسانی که دانش آموزان را هدایت می‌کنیم، در درجه‌ی اول رسیدن به سلامت و بالا بردن کیفیت زندگی و بعد کسب رتبه و مدال را هدف اصلی از ورزش می‌دانیم. در هر صورت وقتی کیفیت کلاس ورزش بالا باشد و انگیزه دانش آموز برای استفاده از زنگ ورزش بالا برود، ناخودآگاه این میل و رغبت که در رقابت با دیگران قرار گیرد و مقام کسب کند نیز در او افزایش می‌یابد.»
حمایت خوب مدیر مدرسه از زنگ ورزش
او کیفیت امکانات ورزشی در مدارس را نسبت به سابق بهتر دانست و اضافه کرد: «زمانی‌که ما دانش آموز بودیم، در زنگ‌های ورزش یک توپ مناسب، میله بسکت و تور والیبال نداشتیم ولی خوشبختانه مدیر مدرسه‌ای که من در آن کار می‌کنم واقعا به زنگ ورزش اهمیت می‌دهد و در کنار اموری چون خرید تجهیزات لازم برای کلاس‌ها و معلمان دیگر، برای کلاس من نیز ابزار مورد نیاز را تهیه می‌کند و حتی وسایلی که خراب می‌شود و نیاز به تعمیر دارد را سریعا تعویض و تعمیر می‌کنند.
به واقع نکات ایمنی لازم در زنگ ورزش نیز با همکاری خوب مدیر مدرسه رعایت می‌شود. به علاوه در طی سال‌های اخیر به منظور بهبود ورزش در مدارس، مسئولین کارهایی را انجام داده‌اند اما متاسفانه به دلیل کسر بودجه بسیاری از مسابقات را در سطح مدارس حذف کرده‌اند و فقط مسابقات توپی را باقی گذاشتند و بچه‌های ما که مثلا ورزش‌های رزمی کار می‌کردند وقتی دیدند نمی‌توانند مسابقه بدهند، انگیزه خود را برای ادامه تا حدی از دست دادند. یا مدتیست طرح المپیاد درون مدرسه‌ای ورزشی را اجرا کردند اما هنوز نتیجه‌ی خاصی از این المپیادهای ورزشی دریافت نکرده ام.»
تناسب اندام و نشاط معلم ورزش؛ افزایش انگیزه دانش آموزان برای ورزش کردن
خانم اسکویی از تلاش خود در رابطه با ایجاد علاقه و تمایل در دانش آموزان برای ورزش کردن هم گفت: «در طول سال تحصیلی مسابقاتی را بین بچه‌های حرفه‌ای و باشگاهی و بچه‌هایی که آماتور هستند برگزار می‌کنم تا شور و شوقی برای ورزش کردن و رقابت در آنها ایجاد شود. از آن مهمتر من همیشه با ورزش کردن، نشاط داشتن و حفظ تناسب اندام خود، بر روی دانش آموزانم تاثیر داشته‌ام، زیرا دختران همیشه دغدغه‌ی زیبایی اندام خود را دارند. هم‌چنین در کلاس‌هایم سعی می‌کنم حس رقابت و پیشرفت را در دانش آموزان تحریک کنم تا بازدهی کلاسم بالا برود. مثلا دانش آموزانی داشتم که در ابتدای سال خیلی بی‌علاقه و بی‌حوصله ورزش می‌کردند ولی پس از مدتی خیلی علاقمند شده و واقعا پیشرفت کردند. حتی گاهی اولیاء دانش آموزان را به مدرسه دعوت می‌کنم و آنها با فرزندانشان مسابقه می‌دهند و همین مساله باعث بالارفتن هیجان و رقابت در میان دانش آموزان می‌شود.»
برخی از معلمین ورزش، کلاس خود را جدی نمی‌گیرند!
خانم مدنی هم که ١٧ سال دبیر ورزش بوده و در حال حاضر کارشناس تربیت بدنی مدارس دختران در آموزش و پروش منطقه ١٦ می‌باشد، در رابطه با انگیزه دانش آموزان و معلمین ورزش نسبت به زنگ ورزش گفت: «بچه‌ها ورزش کردن را همیشه دوست دارند، اما نقش معلم ورزش و مدیر مدرسه در جدی گرفتن زنگ ورزش بسیار اثر دارد. متاسفانه برخی از معلمین ورزش کلاس خود را به راحتی در اختیار دروس دیگر قرار می‌دهند در حالی‌که می‌توانند نسبت به کلاس خود حساس باشند. بنابراین بچه‌ها هم که در ابتدای سال علاقه‌ی زیادی به زنگ ورزش دارند، به مرور این توجه و علاقه‌شان کمرنگ شده و سرد می‌شوند. البته معلمانی هم داریم که درس ورزش برایشان به قدری مهم است که توجه بچه‌ها را نیز به ورزش کردن و به این کلاس جلب می‌کنند. متاسفانه در خیلی از مدارسی که برای بازدید می‌رویم، فرمالیته شدن زنگ ورزش را در ٦٠ درصد آنها خصوصا در مدارس ابتدایی می‌بینیم.
بسیاری از معلمان ورزش فعلی مانند سابق انگیزه ندارند و خیلی وقت و انرژی نمی‌گذارند. یعنی حضورشان فیزیکی شده تا عملی و فعال و شاید بتوان گفت زنگ ورزش به حضور و غیاب صرف و وقت گذرانی می‌گذرد تا کار جدی. خیلی معلمان حتی برای مسابقات نیز فقط تعدادی دانش آموز را بدون اینکه از قبل به آنها تمرین داده باشند، انتخاب می‌کنند و آنها را بدون آمادگی برای مسابقات می‌فرستند.»
عدم حمایت کافی برخی مدیران از کلاس‌های ورزش
وی که رشته‌ی تخصصی‌اش نیز تربیت بدنی است، افزود: «در برخی مدارس هنوز امکانات ورزشی بسیار ضعیف است و اصلا مدیران مدارس برای تهیه فضای مناسب و تجهیزات استاندارد ورزشی بودجه صرف نمی‌کنند و حتی گاهی بعضی دانش آموزان خودشان وسایل ورزشی مانند راکت و طناب را تهیه می‌کنند. حتی برخی مدیران برای خرید توپ ورزشی هم کوتاهی می‌کنند و بهانه‌شان نداشتن بودجه است. به همین دلیل ما چند سالیست از طرف اداره تربیت بدنی آموزش و پرورش تعدادی وسایل ورزشی را البته نه در کیفیت عالی در بین مدارس توزیع می‌کنیم. البته تعداد معدودی از مدیران نیز با اختصاص دادن بودجه، وسایل و امکانات ورزشی خوبی را برای مدرسه تهیه و در اختیار کلاس ورزش و دانش آموزان قرار می‌دهند. در مجموع اکثر دانش آموزانی که در رشته‌های ورزشی رتبه و مدال کسب می‌کنند با تشویق و امکانات مدرسه پیشرفت نکرده‌اند بلکه آنها با هزینه خود در باشگاه‌ها و محیط‌های ورزشی خارج از مدرسه فعالیت مستمر دارند و از این طریق رتبه های خوبی را برای مدرسه کسب می‌کنند و در نتیجه مدیران بدون اینکه هزینه‌ی خاصی برای آنها کرده باشند، طبعا به دلیل مقام آوری آنها در سطح منطقه یا کشور، اسم و رسم خوبی هم کسب می‌کنند.»
تکنولوژی‌های ارتباطی و کاهش علاقه دانش آموزان به ورزش کردن
مدنی ضمن تاکید بر این نکته که ارتقاء سلامت دانش آموزان در درجه اول بسیار مهمتر است تا مدال آوری، ادامه داد:
«ما در سال‌های قبل زمان بیشتری برای ورزش کردن با دانش آموزان میگذاشتیم، پا به پای آنها می‌دویدیم و بازی می‌کردیم. تمرینات و ورزش‌ها به عهده خودمان بود و کاستی‌ها و نواقصشان را خودمان به آنها گوشزد می‌کردیم اما بیشتر معلمان فعلی همه‌ی این کارها را به چند دانش آموز به عنوان سرگروه می‌سپارند و خودشان بیشتر نظاره‌گر هستند. در واقع بازی کردن با بچه‌ها و مشارکت در تمرین‌های ورزشی، بچه ها را نیز برای حضور فعال در کلاس داشتن ترغیب می‌کرد و واقعا در کنار هم از زنگ ورزش لذت می‌بردیم. از طرفی در گذشته دانش آموزان هم به دلیل نبود امکانات مثل موبایل و اینترنت و تبلت و غیره بیشتر دنبال اموری مثل ورزش کردن بودند حتی در بین دانش آموزان باشگاهی که مثلا حرفه‌ای ورزش می‌کنند نیز توجه بیش از حد به این طور ابزار دیده می‌شود و همه این‌ها باعث کاهش علاقه و تمرکزشان به ورزش می‌شود.»
تلاش مسئولین برای بهبود و ارتقاء زنگ ورزش مدارس
این کارشناس تربیت بدنی صحبت‌هایش را این‌گونه تکمیل کرد: «از جمله پیشنهادات و کارهایی که برای زنگ ورزش مدارس شده این است که چندسالیست برای سازماندهی کلاس‌های ورزشی در مقاطع ابتدایی و راهنمایی، بخش تئوری در نظر گرفته شده یعنی بچه‌ها در کنار ورزش کردن پژوهش‌هایی را نیز در مورد مسائل و رشته‌های ورزشی انجام می‌دهند. یا مثلا برای پایه‌های هفتم و هشتم کتاب‌هایی را تدوین کرده‌اند که بچه‌ها هم باید امتحان تئوری بدهند و هم نمره عملی ورزش را کسب کنند. البته اگر در آینده بتوانند برای مقطع دبیرستان نیز کتاب‌ها و جزواتی هدفمند را در زمینه‌ی ورزش تدوین کنند خیلی خوب می‌شود. در ضمن برای مقطع ابتدایی از اول تا ششم لوح‌ها و بروشورهایی تدوین شده و حتی بازی‌ها و نرمش‌هایی را با عنوان بازی‌های دبستانی در اختیار معلمان قرار داده‌ایم و می‌توانند طبق این لوح‌های آموزشی با بچه‌ها کار کنند. در کل تلاش مسئولین برای ساماندهی زنگ ورزش در مقاطع ابتدایی و راهنمایی نسبت به دبیرستان بهتر بوده که امیدواریم در سال‌های آینده برای این مقطع نیز برنامه‌های مدون و کابردی‌ای در نظر گرفته شود . »
منبع:روزنامه حرف مازندران