سرنوشت صنعت پس از تحریم

مهدی نوبخت : تفاهم لوزان و نوید اینکه مذاکرات درجهت مثبت پیش می­رود این موضوع را مطرح خواهدکرد که پس از توافقات نهایی چشم­انداز صنعتی ایران به چه­شکل خواهدبود؟ در حال حاضر سازمان‌های تولیدی کشور زیر ظرفیت تولیدی خود کار می­ کنند. بارفع تحریم زمینه برای ایجاد اعتبارات برای ورود سرمایه فراهم شده ولی این یک تیغ دولبه­است. در بخش صنعت شاهد هستیم که درپی خصوصی­سازی و برنامه هدفمندسازی یارانه‌ها، فعالان اقتصادی با مسائل جدیدی روبه‌رو شدند. به‌گزارش مرکز پژوهش­های مجلس بیشترین‌ تاثیر‌پذیری از آزادسازی قیمت‌های انرژی دربخش صنعت، مربوط به‌‌صنایع انرژی‌بر است که بخش بزرگی از صنایع معدنی را نیز شامل می‌شود. حال چگونه می‌توان از تعاملات با دنیای خارج در دوره پساتحریم نسبت به‌حل مشکلات ساختاری بنگاه­ها اقدام کرد؟ برای پاسخ­ به‌این سوال نگاهی به‌گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس درباره ارزیابی رتبه ایران در شاخص پیچیدگی اقتصادی می­اندازیم. ایران درسال2012 ازلحاظ اقتصاد دانش­بنیان درمیان146کشور مورد بررسی توسط بانک جهانی، رتبه96 را کسب کرد. وضعیت ارکان چهارگانه اقتصاد دانش‌بنیان را بیان می­کند. اگرچه ایران از لحاظ آموزش، نوآوری و زیرساخت‌های فناوری­اطلاعات درسطح متوسط قراردارد، اما ازلحاظ انگیزشی در شرایطی ­است که نتوانسته دانش نظری و علمی را به دانش کاربردی و تولیدی تبدیل کند. این رتبه در شاخص پیچیدگی اقتصادی می­گوید که درتولیدات کشور از دانش چندانی استفاده نمی‌شود و به‌عبارتی ایران، کالاهایی ساده تولید و صادر می‌کند که سایر کشورها نیز می‌توانند آن را تولید و صادر کنند و در مواقع خاص، مانند تحریم، تولیدات این کشورها می‌تواند جایگزین شوند. درنتیجه هرچه نمره پیچیدگی اقتصادی کشور پایین‌تر باشد، درجه آسیب‌پذیری ما نیز بیشتر خواهدبود. باتوجه به­این مسائل از مزیت رفع تحریم می‌توانیم روی کانون اصلی مشکلات سازمان­های تولیدی تمرکز کنیم. این مزیت را می‌توانیم در دو محور مورد بررسی قراردهیم؛ محور اول توجه به­شکل‌گیری دانش ضمنی در واحدهای تولیدی است. گسترش عرصه‌های جدید در تکنولوژی در بستری از انتقال دانش صورت می‌گیرد. سازوکارهای انتقال دانش نیز شامل تحرک نیروی انسانی، کارآموزی، اختراع کاربردی و تعاملات درون‌سازمانی­است. بنابراین انتقال دانش بیش از آنکه به­مناسبات رسمی و دانشگاهی محدود شود به­گستره‌ای از روابط و تعاملات غیررسمی-ضمنی بستگی دارد. بنابراین ﺩﺭﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﺻﻨﺎﯾﻊ، ﻻﺯﻡ­ﺍﺳﺖ ﻭﺍﺭﺩ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‌ﮔﺬﺍﺭﯼ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺑﺎ ﺧﺎﺭﺟﯽ‌ﻫﺎ ﺸﻮﯾﻢ. ﺩﺭ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‌ﮔﺬﺍﺭﯼ ﻣﺸﺘﺮﮎ، ‌ﺑﺨﺶ ﺑﺰﺭﮔﯽ ﺍﺯ ﺩﺍﻧﺶ ﺿﻤﻨﯽ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﯾﺎ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺧﺮﯾﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺫﻫﻦ ﮐﺎﺭﺷﻨﺎﺳﺎﻥ ﻭ ﺑﻨﮕﺎﻫ­­‌ﻬﺎﯼ ﺧﺎﺭﺟﯽ­ﺍﺳﺖ(ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺠﺎﺭﺏ، ﻓﻮﺕ­ﻭ­ﻓﻦ­‌ﻫﺎ، ﺳﻨن ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﯽ ﻭ...) ﺑﺪﻭﻥ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻫﯿﭻ ﻫﺰﯾﻨﻪ‌ﺍﯼ ﺑﻪ­ﻣﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ‌ﺷﻮد. محور دوم، توجه به توان رقابت‌پذیری صنعتی ایران است. طبق گزارشWTO که هر2سال یکبار درباره شاخص توانمندی تجارت کشورها ارئه می‌شود، ایران درمیان 138 کشورجهان از نظرشاخص توانمندی تجارت، رتبه131را به­خود اختصاص­ داده­است. * کارشناس اقتصادی و تامین‌اجتماعی