بررسی تعدد جشنواره های سینمایی در ایران

مجری برنامه پیش از بررسی موضوع اصلی برنامه سوالی در مورد علت نامگذاری جشنواره ی فیلم شهر پرسید و حقیقی گفت: جشنواره ی فیلم شهر به دلیل کثرت موضوعی که دارد فقط جماعت سینما و سینماگر نباید از این فیلم ها استفاده کنند، برای همین سینما تاثیر بی بدیلی در جامعه شهری و انسانی دارد. هنر هفتم، هنریست که می تواند قدرتمندانه به سمت و سویی برود که برای مردم تاثیر گذار باشد و عده ای هم تلاش می کنند این اتفاقات در جشنواره های موضوعی هم لحاظ شود ولی هم در مورد این جشنواره و هم عملکرد سیستم فرهنگی نظام جمهوری اسلامی، می خواهیم که بی تعارف صحبت کنیم.

مجری به «تعامل شهروندان، زندگی انسانی و متعالی، پاکیزه سازی حیات شهری و تکریم مقاومت برای بقای شهرها» به عنوان اهداف جشنواره اشاره کرد که حقیقی گفت: حرف بین المللی ما «جامعه سالم» است، که کلیت این ماجراست. جشنواره فیلم شهر بر اساس و پایه ی خاستگاه مقام معظم رهبری از مسئولین و مردم است که ایشان در سفری که به خراسان شمالی داشتند، 28 سوال را مطرح می کنند که بین اینها مثلا از فرهنگ آپارتمان نشینی سوال کردند که چگونه هست؟ و ربا در جامعه چه تاثیراتی داشته است؟ و موارد مختلفی که مطرح می کنند. شهرداری از دل این، 18 محور را در بخش فرهنگی، اجتماعی و شهری، شاخصه ی عملکرد خود قرار می دهد. از دل همین ها موضوعات شهر را گرفتیم و این فراخوان و سیاست گذاریمان بر این اساس است که بحث قانون گرایی، نظم اجتماعی و پاکیزگی و مبانی است. در مثال گفته ام که در درگیری خیابان کسی به فکر جدا کردن افراد در درگیری نیست و همه به دنبال فیلم گرفتن هستند! اگر سینما را شاخصه ی این قضیه بگذاریم که به عنوان هنر تاثیر گذار است، پس وظیفه ی من به عنوان شهرداری ها این است که برای مردم فرهنگ سازی درست کنم و دفاعم از جشنواره ی فیلم شهر این است.

در ادامه برنامه، مجری از امینی خواست تا در مورد علت به وجود آمدن جشنواره ی سما توضیح دهد و او در پاسخ گفت: جشنواره ی فیلم کوتاه سما که متبرک سید مرتضی آوینی است و معنی آسمانی دارد، امسال راه اندازی شد، تاکنون به موضوع سبک زندگی اسلامی، آنطور که باید پرداخته نشده است.این موضوع از موضوعات مهم برای خانواده و نسل جوان است و ما این جشنواره را در قالب چهار فیلم کوتاه داستانی، پویانمایی کوتاه، مستند کوتاه و فیلمنامه کوتاه برنامه ریزی و اجرا کردیم و در سه ماهی که دبیرخانه فعالیت داشت، حدود 1900 اثر از کل کشور به دبیرخانه ارسال شد.

امینی ادامه داد: باتوجه به زمان برگزاری جشنواره که معمولا در آن فصل، اتفاق خاصی در حوزه ی فرهنگ و هنر نمی افتد چهار هیئت انتخاب داشتیم که در شب عید کار خودش را انجام داد و در زمان عید هم چهار هیئت داوری کارشان را انجام دادند و به مناسبت سالروز شهادت آوینی، مراسم همایش تصویر قلم و افتتاحیه ی جشنواره را داشتیم که 22 فروردین به مدت یک هفته جشنواره در سینما فلسطین برگزار شد و یکشنبه تا چهارشنبه اکران آثار راه یافته به بخش رقابتی را داشتیم که 1900 اثر در چهار قالب به رقابت پرداختند.

مجری در ادامه از امینی سوال کرد: مشابه این ساختارها که در جشنواره سما دارید در جشنواره های دیگر هم ارائه شده است، جشنواره ی سما از چه نظر متفاوت است؟ امینی پاسخ داد: علت اینکه چهار فیلم اولی اکران داشتیم این بود که فیلم کوتاه سازان فاصله ی کمتری داشته باشند و ببینند که این فاصله زیاد نیست و با تلاش و کوشش می توانند به مرحله ی بعدی فیلم سازی برسند، چهار پک آموزشی داشتیم که در روز اول برای آقای شهاب حسینی در بازیگری، در روز دوم آقای مهرداد اسکویی برای مستند، روز سوم آقای رسول صدرعاملی برای فیلمنامه و روز چهارم برای آقای افخمی در کارگردانی بود. موضوع اصلی و جالب این است که چرا در جشنواره ی سال اولی 1900 اثر از کل کشور می آید؟

وی افزود: ما در کشورمان جشنواره های کوتاه زیاد داریم و اکثرشان هم موضوع آزاد یا تخصصی سیاست های مجموعه ی اجرا کننده است، مثلا در جشنواره ی شهر، سیاست های شهرداری است و یا جشنواره ی پروین اعتصامی موضوع خودش را دارد. ما جشنواره ای را راه اندازی کردیم که خلا موضوعی که چارچوب و شاکله ی فرهنگی کشورمان است و به آن توجه نمی شود و نسل جوان از این موضوع آسیب می خورد و آن بحث سبک زندگی اسلامی است.

سما به شکل تخصصی به موضوع سبک زندگی اسلامی پرداخته است

امینی گفت: موضوع جشنواره ی عمار، انقلاب و ارزشی است ولی سبک زندگی اسلامی یک مدیوم تخصصی است و بیشتر بحث هنجار و اخلاق مداری و چارچوب های اخلاقی در جامعه را رقم می زند. جشنواره ی سما به شکل تخصصی به موضوع سبک زندگی اسلامی پرداخته و اولویت دوم آن تکنیک بوده است. عملکرد جشنواره های دیگر درست است و اینجا نیامده ایم که جشنواره های دیگر را نقد کنیم، موضوعی که مطرح است این است که در خیلی جشنواره ها یک نکته را می بینیم که یا خیلی گاردشان بسته است و یا خیلی گاردشان باز است، یعنی این دامنه ی جنبی و فضای محتوایی اینها باز هست. ما فقط یک بخش و یک محتوا را داشته ایم و آن سبک زندگی اسلامی-ایرانی است، و در هیچ جشنواره ای مستقیما به این موضوع اشاره نشده است که بتوانیم الگوسازی درست تصویری برای مخاطب معرفی کنیم که بگوییم معیار تصویری دروغ یا غیبت و ... این است.

تعددجشنواره ها مشکل نیست بلکه فرصت است

سپس مجری در طی تماس تلفنی، با آقای رضاداد، دبیر جشنواره فجر گفتگو کرد و گفت: علت برگزاری این همه جشنواره چیست و چه معنا و ضرورتی دارد؟ وی در پاسخ گفت: تعدد جشنواره ها، مساله و مشکل نیست، چون هر جشنواره یک فرصت است و مشکلی که در برخی جشنواره ها وجود دارد، غیر موثر برگزار شدن آنهاست، وگرنه برای هر آئینی در کشورمان با توجه به مخاطبین متعدد و تنوع فکری مختلف در کشورمان، این جشنواره ها فرصت هایی هستند که تنوع رفتار و سلائق را ایجاد کنند. منتها گاهی با جشنواره ها و آئین هایی رو به رو می شویم که مخاطبین خودشان را پیدا نمی کنند یا تلاش برای پیداکردن مخاطب نمی کنند، و عمده ی مشکل در آنجاست.

رضاداد با مقایسه جشنواره فیلم مقاومت و فجر اظهار داشت: در جشنواره ی فجر ممکن است که از بیست یا سی فیلم، مثلا 6 فیلم موضوع مقاومت داشته باشد، تمرکزی که به این موضوع با این اولویت می شود در این شش فیلم در جشنواره ی مقاومت، آثار مقداری برجسته   سازی می   شود. آثاری که در جشنواره ی فجر فرصت کافی برای برجسته سازی اینها پیدا نشود یا همین موضوع سبک زندگی اسلامی و حالا موسسه شهید آوینی تمرکزی بر موضوع سبک زندگی اسلامی کرده است و مجموعا در یک مرحله پالایش کرده و مثلا در بخشی دیگر 54 فیلم داستانی را در بخش مسابقه داستانی آورده اند و آنها به عنوان الگوهای نزدیک به سبک زندگی روی اینها تمرکز و بحث شد و چند نفر از اساتید و برجستگان سینما در آنجا صحبت کردند و جوانانی که مخاطب این موسسه و جشنواره بودند فضای مثبت در اینها ایجاد شد و موسسه هم تعهد کرده که در این موضوع تولید کنند. اگر جشنواره با کمک به تولید و حمایت نکاتی که مورد توجهشان است و با مخاطبی که دارند درست برگزار شود هنوز تنوع آئین ها و رفتارها وجود دارد.

تمرکز جشنواره ها در تهران

در ادامه، مجری از سیاوش حقیقی پرسید: با توجه به بودجه و امکانات محدود و ظرفیت اکران و پذیرش محدود، کارکرد روانی- رسانه ای چه تاثیری در روند سینما دارد؟ وی در پاسخ گفت: مرکزیت تمام جشنواره ها تهران است و شاید اگر این در کشوری پخش می شد که در وسعت زیادی هست، تا این حد دیده نمی شد که بگوییم تعدد جشنواره وجود دارد. اگر قرار است جشنواره ای مثل جشنواره فیلم شهر برگزار کنیم قطعا پس از جشنواره با توجه به سیاست های آن جشنواره باید کار بشود، اصلا کار سفارشی اشتباه نیست، ولی فیلم سفارشی باید درست باشد. در قسمت پنجم همین جشنواره فیلم شهر، اگر لیست فیلم های پذیرفته شده را ببینیم نیمی از آن برای خود موسسه شهر است چون سیاست اینها این بوده که کار سفارش بدهند و دیدگاهی که داشتند این بود که این فیلم ها ارائه شود و تاثیرش را در جامعه و سینماگران بگذارد.

مجری گفت: برای اینکه تاثیر خودش را بگذارد، یکی از ابتدایی ترین چیزهایی که انتظارش هست، این است که مخاطب آن را ببیند، ظرفیت اکران ما که اتفاق مشخصی است و گاهی شاید حتی امکان اکران فیلم نباشد.

حقیقی در این مورد توضیح داد و گفت: فیلم خوب جایی نمی ماند و خود مردم می روند و آن را می بینند، فیلم هم تاثیر خودش را خواهد گذاشت. حداقل زبان به زبان می گردد که کدام فیلم خوب است و مردم دنبال آن فیلم می روند. آقای رضاداد یک دبیر ثابت و یک سیاست گذاری ثابت دارد که این در جشنواره های موضوعی نیست، امروز من هستم و فردا کسی دیگر می آید و ما این تغییرات را دیده ایم.

امینی خاطرنشان کرد: پیشکسوت   تر از آقای رضاداد در برگزاری جشنواره شاید در کشورمان نباشد، و به نظرم این چند جشنواره ی مهم که در کشورمان داریم، یک خلا دارد و آن این است که میتینگ ها و اتاق فکر ها و شوراهایی از مسئولین جشنواره ها تا امروز دور هم جمع نشده اند تا طی یک فرآیند اتاق فکر استفاده کنند و ایرادها ارائه شود و نقطه نظرات مثبتی ارائه شود که بتوان از آن استفاده کرد؛ اتفاقی که گاهی غیرعمد در کشورمان می   افتد 72 ملت   بودن سیستم هست، همه آقای رضاداد را به عنوان مدیر کاربلد و متخصص قبول داریم ولی اتفاقی می   افتد که همه زیر یک بیرق نمی آیند. باید یک پدری بالای سر مجموعه فرهنگ و هنر باید باشد که موذی کاری نشود و آزمون و خطاهایمان به حداقل برسد، اما این ضعف را همیشه داشته   ایم و در اکثر کشورها این اتفاق می   افتد و اگر آقای x تا یک دهه دبیر جشنواره هست، و برنامه   ریزی پنج یا ده ساله می   کند تا آن جشنواره به سر منزل مقصود برسد تا دبیر جشنواره   ای که برنامه   ریزی می   کند و سال بعد عوض می   شود و کسی دیگر جای او می   آید و چیزی که قبلا برنامه   ریزی شده به باد خواهد رفت.

وی ادامه داد: این معضل هست که این چارچوب را به این سیستم بدهیم تا کمتر دچار آزمون و خطا بشود، این همه پتانسیل نیروی انسانی و خلق این همه آثار کوتاه داستانی و این همه جوان که به جشنواره راه پیدا می کنند. فقط تهران را نگاه نکنید. این همه مخاطب که کار تولید می کنند در جشنواره ی الف که نمی توانند راه پیدا کنند و شرایط اکران در سینما و تلویزیون را هم که ندارند، یک انگیزه و بستری باید باشد که این جوان ها بتوانند کارشان را ارائه کنند و ضعفشان را پیدا کنند و نقد بشوند. در حوزه ی فرهنگ و هنر کار ویژه ای اتفاق نیفتاده که 15 جشنواره و این همه مخاطب داریم. وقتی می بینید که در سینمای فلسطین ساعت 2 تا 10 شب در جشنواره ی سما، چهار هزار نفر آدم هست،اگر بی فایده یا موازی باشد این اتفاق برایش خواهد افتاد؟ و این همه رغبت و استقبالی دیده می شود؟

مصداق جشنواره زدگی این است که سازمانی گمان می کند کار موثر، جشنواره برگزار کردن است

سپس مجری از رضاداد سوال کرد: چقدر از این هیجانی که برای برگزاری جشنواره های مختلف وجود دارد را ناشی از جشنواره زدگی می دانید؟ یا اساسا معتقدید که جشنواره زدگی هنوز رخ نداده است؟ رضاداد در پاسخ گفت: تعبیر من از جشنواره   زدگی، جشنواره غیر موثر برگزارکردن است. دو سال پیش در دانشگاهی که درس می   دادم اتفاقا موضوعی که درس می   دادم با موضوع یکی از این جشنواره   ها سازگار بود و در دو جلسه از کلاس درسم به دانشجوها گفتم که آن جشنواره و فیلم   های آن را ببینند، آن جشنواره هم در سینمای فلسطین برگزار می   شد و مخاطبین آن من و هفت دانشجوی فوق لیسانس و دو نفر دیگر بودند. بخشی از جشنواره ها دارند خلا محدودیت های نمایش و خلا سینما، خلا برخوردهای موضوعی و گپ و گفت ها را جبران می کنند. مصادیق جشنواره زدگی را این می دانم که یک سازمانی گمان می کند که کار موثر، جشنواره برگزار کردن است و اینگونه به اهدافش می رسد.

وی با بیان آنکه جشنواره فقط بستر است و مهم این است که ظرفیت   ها را ایجاد کرده باشید، اظهار داشت: باید به فرآیند تولید و حمایت از تولید فکر کرده باشید. اگر سازمانی که در سال می خواهد جشنواره برگزار کند متعهد بشود که چندین برابر بودجه برای جشنواره باید بگذارد باید زحمتش بکشد و از تولیداتی حمایت کند که مرتبط با اهداف آن سازمان هست، وقتی محصولات تخصصی و کافی داشتید یک جایی می خواهید که معرفی کنید و ارزشیابی کنید تا تشویق بشوند و این معرفی در بستر جشنواره است.

رضاداد افزود: شما باید فکر نمایش باشید و کاری را که تولید کرده اید و با سیاست ها سازگار بوده است و در جهت اهداف عمومی و ملی کشور حرکت کرده، بررسی شده و زمینه گفتگوی تخصصی برای آن فراهم شده و حالا فرآیند شما جستجو برای نمایش است که به شکل خانگی، تلویزیون و سینما و ... است. مدیریتی که می خواهد کار موثر کند باید دلش برای آنچه تولید شده و مردم نسبت به آن حساس شده اند، بتپد. اگر این سازمان ها و هرکه می خواهد کار فرهنگی کند به این مساله به شکل تخصصی نگاه کند و به تولید محصول توجه کند و جشنواره بستری برای تشویق تولید کنندگان شود و بعد هم فرآیند نمایش پیگیری شود فکر می کنم این شکل درست نگاه به موضوع جشنواره است. اگر در تهران و یا در استان های دیگر تعدادی جشنواره برگزار شود که واقعا بتوانند موثر باشند مشکلی نیست ولی اگر یکی برگزار شود، ولی فرآیند تولید و تشویق و نمایش در آن اتفاق نیفتد اشتباه کرده   ایم.

به هر شکل شده بودجه جور می   کنیم تا جشنواره برگزار کنیم

مجری سوال دیگری از رضاداد پرسید و گفت: آیا هرچیزی را در فضای سینما می   شود از جشنواره انتظار داشت؟ رضاداد پاسخ داد: خیلی چیزها را می شود انتظار داشت، هر گفت و گو و فضای فکری و فرهنگی در جشنواره ها مغنتم است.

حقیقی در این   باره گفت: ما می خواهیم به مشکل بودجه فرهنگی برسیم، به هر شکل شده بودجه را جور می کنیم تا جشنواره ای بر اساس موضوع فرهنگی برگزار کنیم که هرکس هم سیاست های خاص خودش را دارد. نکته ی من این است که آقای رضا داد شما کمک کنید، چراکه جشنواره ی فجر به عنوان پایگاه نظام جمهوری اسلامی ایران و پیشانی اصلی جشنواره هاست. ما نیاز داریم که نه از لحاظ دید حکومتی و دولتی بلکه از لحاظ اشخاصی که سوابق درخشانی دارند،باید کمک شود، و همینطور در مورد بودجه فرهنگی فکر درستی کنیم. فکر نمی کنم بودجه ی سازمان سینمایی بیشتر از صد و ده یا صد و پانزده میلیارد تومان یعنی بودجه یک کیلومتر از جاده تهران به شمال باشد.

فرهنگ، اولویت کشور نیست

رضاداد گفت: متاسفانه هنوز فرهنگ، اولویت کشور قرار نگرفته است.

سپس امینی در صحبت های پایانی خودش گفت: خیلی در حوزه فرهنگ و هنر عقب هستیم و خیلی کم کار کرده ایم. شاید برخی اوقات جاهایی مطرح شود که اینجا کار کرده ایم یا آنجا کار کرده ایم تا این جشنواره برگزار شود، ولی کار خیلی کم انجام شده و خیلی برای انجام دادن داریم و خیلی به حوزه فرهنگ و هنر بدهکاریم. امیدوارم یک موضوعی که حضرت آقا هم مطرح کرده اند و آن همدلی و همزبانی است، در حوزه فرهنگ و هنر اتفاق بیفتد. هم دربخش خصوصی و هم بخش دولتی دست به دست هم دهیم تا فرهنگ هنر اسلامی درست اجرا شود وتاثیر گذاری فرهنگ و هنر را در بستر خانواده و نسل جوان ببینیم.

وی در انتها اظهار داشت: باز هم تاکید می کنم که حتی اگر بگوییم 120 میلیارد تومان بودجه برای این بخش سینما باشد، باید بر 80 میلیون نفر جامعه ی ایرانی- اسلامی تقسیم کنیم. ما فرهنگ سازان مملکت هنوز نتوانسته ایم ایران هراسی را در جامعه جهانی از بین ببریم.