حضور “عفیفانه” زنان در اجتماع مورد تایید اسلام است نه تکذیب

دکتر مریم معین الاسلام*؛ کار، فعالیت و حضور در عرصه اجتماعی برای زنان مسلمان از دید اسلام با رعایت حفظ کانون خانواده نه تنها ممانعتی ندارد، بلکه یکی از مجوزهایی است که از طرف دین برای آن ها صادر شده و به عنوان یک مسئولیت و تکلیف در دین برای تمامی مسلمان لحاظ شده است. زنان مثل تمامی مسلمانان نسبت به مقررات اساسی کشور خود مسئول هستند و باید حضور جدی و فعال در جامعه داشته باشند. یکی از تکالیفی که بر عهده زنان قرار گرفته، مسئله حضور اجتماعی آن ها، آگاهی نسبت به مسائل و معضلات جدی اجتماعی است و تلاش برای رفع معضلات اجتماع، از جمله تکالیف زنان مسلمان است. موید این مسئله هم حضور و نقش زنانی مانند حضرت فاطمه معصومه (س) است که در طول تاریخ با حضور اجتماعی خویش توانسته اند تاریخ ساز شوند و نه فقط حضور، بلکه حضور بسیار فعال داشته باشند. با این که حضور اجتماعی زنان در اسلام مورد تایید قرار گرفته و جزو وظایف عمده آنان است، اما حضور اجتماعی خانم ها یک حضور بی ضابطه نیست. اسلام ضمن این که حضور خانم ها را در جامعه یک تکلیف برای آن ها دانسته، یک سری ضوابط نیز برای این حضور قایل شده که آن هم به این جهت است که خانم ها به خاطر جذابیت های طبیعی که دارند، اگر قرار باشد حضوری بدون ضابطه داشته باشند؛ علاوه بر این که نمی توانند به جامعه خدمت کنند، بلکه تبدیل به عاملی برای ایجاد اختلال در جامع نیز می شوند. برای این که در جامعه اختلال ایجاد نشود و این جذابیت های زنانه مورد سواستفاده قرار نگیرد، ضابطه هایی از جمله نحوه پوشش خانم ها برای حضور در اجتماع در نظر گرفته شده و حتی برای نوع صحبت کردن بانوان، نگاه آن ها و دیگر موارد، اسلام شرایطی را در نظر گرفته است تا هم حضوری عفیفانه، هم پوششی عفیفانه، هم نگاه عفیفانه و هم رفتاری عفیفانه داشته باشند. طبیعتا حضور عفیفانه زن مسلمان که نیمی از پیکره جامعه اسلامی است، منشا آثار و برکات بسیار خوبی برای جامعه محسوب می شود و جامعه را به سمت تعالی و پویایی می برد. با حضور اجتماعی زنان در جامعه هم خدمت به جامعه می شود و هم خود بانوان در این حضور اجتماعی رشد پیدا می کند. ولی اگر حضور بدون ضابطه بوده و عفیفانه نباشد طبیعتا علاوه بر این که آثار و برکات ندارد، بلکه منشا بسیاری از مفاسد هم خواهد شد. یکی از عالی ترین نمونه ها حضور اجتماعی حضرت فاطمه زهرا (س) است که ایشان در عرصه ها و مقطع های مختلف زندگی حضور اجتماعی فعالی داشتند و دقیقا تمامی این ضوابط و حدود را رعایت می کردند. نکته دیگر که در این رابطه اسلام برای حضور اجتماعی زنان قایل شده این است که، حضور اجتماعی زنان در صورتی از نظر اسلام مجوز دارد که با مسئولیت اصلی آن ها یعنی مادری و همسری، تعارض نداشته باشد. از نظر اسلام حضور زن در فعالیت های اجتماعی نه تنها ایراد ندارد بلکه تکلیف است و هر مسلمانی در قبال مسایل اجتماعی و مقدرات اصلی جامعه مسئول هستند، نه به عنوان این که یک زن است بلکه به این عنوان که یک مسلمان است و همان طور که همه مسلمانان تکلیف دارند، زنان هم تکالیفی برای حضور اجتماعی دارند اما این تکلیف در صورتی حکم وجوب پیدا می کند که تعارضی با مسئولیت اساسی نامبرده آن ها ایجاد نکند. اگر تعارض ایجاد شود اولویت با مسئولیت مادری و همسری است. اسلام می گوید زن باید اصالت را به مادری و همسری بدهد و اگر حضور در اجتماع مشکلی در انجام وظایف وی ایجاد نکند، مجوز حضور و فعالیت دارد. قابل ذکر است بیان شود که زنان مسلمان در طول تاریخ نشان داده اند که هنرمندانه می توانند هر دو مسئولیت را انجام دهند و علاوه بر این که می توانند یک مادر خوب و همسر خوب باشند، قادرند یک فعال اجتماعی نیز باشند و این از هنر زن مسلمان هست که می تواند هر دو مسئولیت را با هم انجام بدهد و اگر به هر دلیلی توانایی عمل به هر دو را نداشته باشد، حکم وجوب از وی برداشته و باید به مسئولیت اصلی خود بپردازد. مزایا و معایب حضور زنان در اجتماع از مزایای حضور در عرصه های اجتماعی، رشد و تعالی است و اگر شخصی در اجتماع حضور داشته باشد قطعا رشد پیدا خواهد کرد. در واقع حضور در اجتماع یک عامل رشد دهنده است و خانم ها هم طبیعتا اگر در اجتماع حضور داشته باشند؛ اولا رشد و تعالی پیدا می کنند و در گام بعد می توانند به جامعه رشد بدهند. نکته دیگر با تسری به تعبیر علامه طباطبایی این است که ما انسان ها موجودات اجتماعی هستیم و در صورتی آن بهداشت روانی را پیدا می کنیم که یک حضور اجتماعی داشته باشیم. یعنی اگر ما حضور اجتماعی نداشته باشیم و یک فرد منزوی گوشه خانه هایمان باشیم، دچار اختلال روانی و قطعا افسردگی خواهیم شد. لذا خانم ها اگر حضور اجتماعی ضابطه مند با رعایت تمام حدود اسلامی، متعادل و به دور از افراط و تفریط داشته باشند، با حضور خویش به بهداشت روانی و تعادل اجتماعی متعادل، سلامت روانی و اعتماد به نفس دست پیدا می کنند. حضور درست بانوان عاملی است که جامعه بانوانی توانمند با سلامت جسمی، روحی و روانی خواهد داشت ولی اگر این حضور نباشد خانم ها دچار روزمرگی و افسردگی شده و سلامت جسمی خود را هم به تبع آن از دست می دهند. امام علی علیه السلام در این باره به امام حسین علیه السلام سفارش می کنند که بیشتر از حد توان خانم ها روی دوش آن ها مسئولیت نگذارید، چون خانم ها مانند گل بهاری می باشند و قهرمان نیستند که بتوانند در معرض این طوفان ها و تندبادهای اجتماعی قرار بگیرند، خانم ها در یک حدی توانایی دارند و اگر از این حد بیشتر بشود برای خانم ها آسیب ساز است. فعالیت های اجتماعی خاص زنان مسلمان ساختار روحی و روانی خانم ها کاملا با آقایان متفاوت است. این تفاوت ها را باید پذیرفت و قبول داشت تا بتوانیم متناسب با این ساختار روحی روانی پذیرای مسئولیت اجتماعی باشیم. خداوند عالم مهم ترین مسئولیت یک زن را در عالم، تعلیم و تربیت قرار داده است و چقدر زیباست که خانم ها متناسب با این توانایی که خالق برایشان به ودیعه گذاشته است، سراغ کارهایی بروند که سبقه تربیتی و جنبه فرهنگی و انسان سازی داشته باشد. امام خمینی (ره) می فرمایند: همان طور که قرآن انسان ساز است، زن هم انسان ساز است. پبرو این صحبت کارهایی که در راستای انسان سازی باشد، بسیار مناسب با ساختار زنان است، آن ها را به نشاط می رساند و کاری مناسب شرایط آن هاست. بهتر است بانوان با کارهایی که مانند تعلیم تربیت، تدریس در مدارس و دانشگاه ها، کارهای فرهنگی و تربیتی و دیگر موارد در اجتماع حضور پیدا کنند. روایتی مشهوری در این باره مشهور است که زمانی حضرت فاطمه (س) از پیامبر اکرم (ص) خواستند کارها را تقسیم کنند و وقتی پیامبر کارها را تقسیم کردند و گفتند کارهای داخل منزل با فاطمه و کارهای بیرون منزل با علی، عکس العمل حضرت فاطمه (س) این بود که گفتند خدا می داند که من چقدر خوشحال شدم که پیامبر خدا کارهای مردانه را از دوش من برداشت. لذا از این روایت مشخص می شود کار مردانه هیچ تناسبی با ساختار زنان ندارد و این برای زنان افتخار نیست که بگویند کار مردانه انجام می دهند و این افتخار نیست. شان و جایگاه زن بالاتر از این است که کارهای مردانه ای از قبیل رانندگی با ماشین های سنگین و … انجام دهد. الگو سازی زنان مسلمان در جهان زنان مسلمان می توانند الگوی مناسبی برای زنان جهان باشند که با حضور در فعالیت های متناسب روحی و روانیشان مسئولیت های داخل خانه را فراموش نکرده اند، حضور زن های ایرانی در کارهای علمی با رعایت حجاب و در عین حال با انجام وظایف مادری و همسری باعث می شود زن های ایرانی الگویی برای تمام زن های جهان بشوند. دشمن از این قضیه که زن مسلمان الگوی تمام زنان جهان شود سخت به وحشت افتاده آن را خطرناک دیدند و سعی مینمایند جایگاه زن ایرانی را با القای منفی از بین ببرند. اما علی رغم تلاشی که مهاجمان فرهنگی انجام داده اند و آثار سویی که ماهواره ها در دور نمودن زنان از مسیر حقیقی دارند، هنوز قابلیت نشان دادن حضور انسانی و نه یک حضور جنسیتی را به کل جهان دارا هستیم.