چرا طرح اسکناس‌ ها تغییر می‌کند؟

ایسنا: رییس سازمان تولید اسکناس و مسکوک درباره چرایی تغییر طرح اسکناسهای در جریان که بالاخص در سال جاری برای سه مورد اسکناس اعمال شد توضیحاتی ارائه کرد.

گاها پیش می آید که طرح اسکناسی که ممکن است 10 سال هم از ورود آن به چرخه پولی کشور نگذشته باشد تغییر می کند که البته این موضوع کم هم اتفاق نمی افتد. به عنوان مثال در سال جاری بانک مرکزی در طرح اسکناس 2000، 5000 و ایران چک 50 هزار تومانی تغییراتی ایجاد و از آنها رونمایی کرد. هر چند که این اسکناس ها هنوز منتشر و کاملا جایگرین طرح های قدیمی خود نشده‌اند اما در کنار تمامی ابعاد این تحولات این سوال را نیز ایجاد می کنند که چه ضرورتی برای تغییر طرح اسکناس ها وجود داشته و آیا این روالی مرسوم در تمام دنیاست؟ در همین رابطه مجید صنیعی - رییس سازمان تولید اسکناس و مسکوک - با اشاره به برخی دلایل تغییر در اسکناس ها، کاهش هزینه تولید، غنی بودن آثار باستانی در کشور و اهمیت حفط آنها همچنین افزایش امنیت اسکناس ها ار مهمترنی آنها عنوان کرد. وی توضیح داد: اسکناس ها با مشخصه هایی از چاپ و سیستم های چاپ در جریان هستند، بنابراین اگر برخی از این مشخصه‌ها به هر دلیلی دستخوش تغییر شود بهتر است اقدامی صورت بگیرد که نشانه زمان تحول طرح آن اسکناس باشد. از این رو وقتی که قرار است بهای تمام شده چاپ اسکناس کاهش یابد بهتر است که طرح اسکناس در آن زمان تغییر کرده و طرح دیگری باشد تا بدانیم از زمانی که طرح عوض شده نوع چاپ نیز تغییر کرده است. صنیعی گفت: با توجه به غنای تاریخی که کشور ایران از آن برخوردار است حیف به نظر می رسد که با ایجاد تحولی در نوع چاپ اسکناس ها، طرحی از آثار باستانی و قدیمی کشور نیز که می تواند در سراسر دنیا بر اصالت ایرانی آن تاکید کند بر آن نقش نبندد. در عین حال که به دنبال این تغییرات گاها پیش می آید که ضریب امنیتی اسکناس جدید نیز نسبت به گذشته افزایش می یابد. صنیعی با بیان اینکه تغییر در طرح اسکناس روالی مرسوم در تمام دنیاست و حتی در مواردی بیش از ایران تکرار می شود ادامه داد: به هر حال غنای فرهنگی ایران نسبت به بسیاری از کشورهای دنیا در سطح بسیار بالاتری قرار داشته و این تنوع موجب می شود که دست بانک مرکزی نیز در موارد ضروری برای تغییر طرح ها باز باشد. وی همچنین به تغییرات طرح اسکناس دلار اشاره داشت و گفت: اسکناس دلار هم در چند سال گذشته تغییراتی داشته است به گونه ای که اسکناس 100 دلاری و حتی دلارهای با ارزش کمتر از 100 دلار هم تغییر کرده اند. رییس سازمان تولید اسکناس و مسکوک توضیح داد: تغییرات اسکناس دلار به دلیل قرار گرفتن نخ در آن بود، چون قبلا نخ امنیتی نداشت که با تحول ایجاد شده به نوع خاصی مجهز و بعدها باز هم تغییر کرد. که البته با افزایش ضریب امنیتی دلار، با وجود تغییر خود طرح و اصول آن، طرح قالب این اسکناس تغییری نکرد. دلایل تغییر دو اسکناس صنیعی در ادامه گریزی هم به دو مورد از تغییرات طرح اسکناس در سال جاری در حوزه پولی کشور زد و با اشاره به تحول اخیر اسکناس 5000 تومانی گفت:هشتادمین سال صدور مجوز برای تاسیس دانشگاه تهران و اهمیت این اثر مهمترین دلیل تغییر طرح این اسکناس بود. وی در این باره توضیح داد: در آن مقطع زمانی غیر از مدارس نظامیه و بعد از آن که مدرسه دارالفنون که در زمان قاچاریه تاسیس شده بود موضوع تحصیلات کلاسیک و دانشگاهی که مطابق با روز دنیا باشد در ایران راه اندازی نشده بود و همه کسانی که تصمیم به مجهز شدن به علوم روز داشتند به کشورهای خارجی مهاجرت می کردند؛ که در این شرایط دانشگاه تهران در سال 1313 مجوز تاسیس دریافت کرد. صنیعی یادآور شد:کارگروهی از دانشگاه تهران با بانک مرکزی مذاکراتی مبنی براینکه امسال هشتادمین سال تاسیس این دانشگاه است داشتند که ما نیز آن را مقطع خوبی برای قرارگرفتن نقشی از دانشگاه تهران بر اسکناس تشخیص دادیم چراکه یکی از وظایف اسکناس انتقال هویت ها از گذشته به حال و از حال به آینده است. رییس سازمان تولید اسکناس و مسکوک ادامه داد: با توجه به مراجعات بسیاری که به دانشگاه تهران داشته و عکس های فراوانی که از آن گرفتیم بهترین عکسها مربوط به سردر دانشگاه بود که قسمتی از آن را انتخاب کردیم تا بتواند عظمت و شکوه آن را نشان دهد. به عبارتی دیگر بهترین نماد از این دانشگاه که در داخل و خارج از کشور شناخته شده باشد سر در آن بود. وی با اشاره به مورد تایید قرار گرفتن طرح سر در دانشگاه تهران افزود: بعد از آن به این فکر کردیم که حیف است تصویری را روی اسکناسی قرار دهیم اما شعری از شعرای ایران در آن درج نشود؛ براین اساس شعر "توانا بود هر که دانا بود ..." که به زعم ما بسیار ساده ولی با برد جهانی است چرا که کمتر کسی است در دنیا که حکیم ابوالقاسم فردوسی را به عنوان یک حماسه سرای بزرگ نشناسد انتخاب کردیم. صنیعی ادامه داد: ترجمه لاتین شعر "توانا بود هر که دانا بود ... "نیز در کنار متن فرسی آن در اسکناس جدیدی ثبت شد. چون از هر اسکناس تولیدی 1000 قطعه به عنوان نمونه برای کلیه بانکهای مرکزی دنیا ارسال می شود و در آرشیو سایر ملل بانکهای مرکزی قرار می گیرد تصمیم گرفتیم ترجمه لاتین آن هم روی اسکناس باشد. وی با بیان اینکه در پشت سردر نمادهایی از علوم مختلف قرار گرفته که بیانگر دانش پروری پشت درهای دانشگاه است، افزود:در این اسکناس هیچ مرکبی به عنوان مرکب جدبد استفاده نشده و تنها از همان مرکب هایی که برای تولید اسکناس 5000 تومانی قبلی استفاده می شد به کار بردیم. سعی شده تا نوع چاپ به گونه ای تنظیم شود تا مصرف مرکب به حداقل ممکن برساند. صنیعی تاکید کرد که با وجود اینکه اولین دلیل برای تغییر طرح اسکنای 5000 تومانی اهمیت هشتادمین سال تاسیس دانشگاه تهران بود اما به دنبال آن هزینه چاپ این اسکناس نیز کاهش یافته است. رییس سازمان تولید اسکناس و مسکوک در ادامه توضیحات خود در رابطه با چرایی تغییر طرح اسکناس ها به تحول اسکناس 2000 تومانی که طرح بادگیرهای یزد بر آن نقش بست هم اشاره کرد و گفت:درحالی که بادگیر به عنوان یکی از معماریهای بی نظیر و سنبل تمدن ایرانی است، در سال 2013 میلادی امارات متحده عربی درخواستی رسمی مبنی بر ثبت جهانی این بادگیرها را به یونسکو ارائه کرد که سازمان میراث فرهنگی کشورمان نسبت به این موضوع واکنش نشان داده و این ادعا را کاملا بی اساس تلقی و اعلام کرد که تنها خواستگاه این سازه ایران است در عین حال که برای تکمیل این پرونده و ثبت جهانی به نام ایران اقدام کرد. وی با بیان اینکه یکی از مسیرهایی که می توانست مهر تاییدی بر اصالت ایرانی بادگیرها باشد این بود که اسکناسی با طرح بادگیرهای قدیمی و خشتی داشته باشیم، که این حالت بیانگر مستندات تاریخی خواهد بود چرا که همواره طرح رو و پشت اسکناس ها نشان از هویت‌های ملی، مذهبی، تاریخی و تمدن یک کشور است؛ بنابراین بعد از تحقیق و بررسی‌های جامعی که در بانک مرکزی انجام شد با توجه به اهمیت کاهش هزینه چاپ این اسکناس تصمیم بر این شد تا با تغییرات ایجاد شده، طرح اسکناس هم به بادگیرهای یزد تغییر کند.