بازار فرش ایرانی زیر سایه چین، هند و پاکستان/ کپی برابر اصل نیست اما...!

گروه اقتصادی فردا: فرش ایرانی از دیر باز تا کنون نماینده هنر ایرانی در جهان بوده است. نماینده‌ای شایسته و نفیس که همواره مورد تحسین جهانیان قرار داشته و حالا می‌رود زیر سایه بی‌توجهی مسئولین مسیر نابودی و محو شدن از خاطرات را بپیماید. چشم بادامی‌ها که تخصص ویژه‌ای در پیدا کردن بازارهای هدف و کپی از محصولات اصل دارند، با توجه به تقاضای زیاد برای فرش ایرانی در جهان این بار هم آرام ننشسته‌اند و با تولید فرش با نقشه‌های ایرانی، می‌رود تا بازار فرش ایران را به طور کامل کساد کنند. البته هندی‌ها و پاکستانی‌ها نیز برای ربودن بازار فرش دستباف بیکار ننشسته‌اند. چین و بازار فرش و صنایع دستی ایرانی ماجرا هم از این قرار است که بررسی صنایع دستی ایران و همچنین فرش ایرانی توسط کار‌شناسان چینی سبب شده است، تولیدات مشابه چینی با قیمت ارزان‌تر در اختیار بازار جهانی قرار گیرد و تقاضا برای کالاهای ایرانی کم شود و مساله اینجاست که این کالا‌ها به ایران هم وارد می‌شود و بازار صنایع دستی اصیل ایران را حتی در داخل کشور نیز کساد می‌کند. ورود این محصولات به بازارهای صنایع دستی کشور به حدی بوده است که ورشکستگی تعداد زیادی از هنرمندان این صنعت را به دنبال داشته و دل هنردوستان ایرانی را به درد آورده است. در این میان نکته اینجاست که در سالهای اخیر محصولات چینی در کنار صنایع دستی بومی که تولید هر یک حاصل دسترنج چند ماهه استادکاران است، قرار گرفته و بازار صنایع دستی ایران را تحت الشعاع قرار داده است و حتی گردشگران غیر ایرانی نیز ترجیح می‌دهند صنایع دستی چینی ارزان‌تر را از ایران به یادگار ببرند. در زمینه فرش نیز وضعیت به همین منوال است و تولید کننده گان چینی با تقلید و کپی برداری از فرش ایرانی با قیمتهای ارزان‌تر سعی دارند بازار را از تولیدکنندگان ایرانی بروبایند که در این زمینه به موفقیتهایی نیز دست یافته‌اند تا آنجا که اواخر سال گذشته، روزنامه انگلیسی فایننشال تایمز طی گزارشی به عرضه گسترده فرش‌های چینی در پاکستان با نام فرش ایرانی اشاره کرد و نوشت: «فرش‌های تقلبی چینی به قیمت نصف تا یک سوم نسخه‌های ایرانی در پاکستان فروخته می‌شوند و بازار پاکستان را تسخیر کرده‌اند.» علاوه بر همه موارد ذکر شده نکته نگران کننده واردات محصول از مبادی رسمی و فروش متقلبانه آن توسط عده‌ای سود جو به اسم فرش ایرانی است. وارد کنندکان فرش‌های چینی با قرار دادن فرش‌های دستباف این کشور در میان فرش‌های ماشینی اقدام به واردات فرش می‌کنندو به علت عدم حضور کار‌شناسان صنعت فرش در گمرکات فرش دستباف چینی به راحتی وارد بازار ایران می‌شود. گفتنی است کشور چین برای توسعه و بدست آوردن جایگاه فرش ایرانی در بازار‌های کشور‌های هدف چند سالی است که شهری را تحت عنوان شهر کاشان احداث کرد و با استفاده از این نام فرش خود را صادر می‌کند. البته در طی سال‌های گذشته وزیر بازرگانی وقت مسعود میر کاظمی و رییس سابق مرکز ملی فرش ایران مرتضی فرجی وجود چنین شهری را تکذیب می‌کردند اما بالاخره بابک افقهی رییس سازمان توسعه تجارت در دولت دهم، در ابتدای پذیرش ریاست سازمان وجود چنین شهری را تایید کرد و گفت چینی‌ها با ایجاد شهر کاشان سعی دارند از برند فرش کاشان در بازار‌های هدف سوء استفاده کنند و بازار فرش ایران را در اختیار گیرند. هند و پاکستان هم رقیب فرش ایران شدند در این میان گرانی فرش دستباف ایرانی نیز مزید بر علت شده تا بازار کشورهای رقیب داغ‌تر شود. متقاضیان خرید فرش دستباف این روز‌ها ترجیح می‌دهند از هند و پاکستان که فرش‌های ارزانتری را عرضه می‌کنند، خرید کنند و این مساله باعث شده فرش دستباف ایرانی علاوه بر چین با مشکل بازار رقابت هند و پاکستان هم مواجه باشد. به تازگیرییس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف در این خصوص گفته: ۱۰۰ درصد فرش‌های دستباف صادر می‌شود که البته بازار ما را کشور‌هایی مانند هند و پاکستان گرفته‌اند چون هزینه و دستمزد کارگر در این کشور‌ها ارزان‌تر است. سید مجتبی عراقچی اظهار کرده: در زمینه فروش فرش دستباف در بازار داخلی رکود حاکم است و با توجه به افزایش دستمزد کارگران و هزینه‌های دیگر و به دنبال آن افزایش قیمت این نوع فرش‌ها، بازار فروش آن‌ها رونقی ندارد. وی ادامه داده: معمولا این فرش‌ها حدود ۲۰ تا ۲۵ سال عمر مفید دارند و البته بسته به میزان مصرف آن‌ها این رقم متفاوت است؛ به عنوان مثال فرش‌هایی که در آستان حرم امام رضا (ع) پهن هستند معمولا بعد از شش ماه صادر می‌شوند و این به دلیل مصرف زیاد است. عراقچی گفته: کشور‌های اروپایی تمایل زیادی به استفاده از فرش‌های دستباف ایرانی به ویژه فرش‌های دستباف دست دوم دارند. رییس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف با بیان این‌که صادرات این فرش‌ها با رکود مواجه است، گفته: ۸۰ درصد هزینه‌ فرش دستباف را دستمزد تشکیل می‌دهد که طبیعی است با افزایش میزان دستمزد، قیمت‌ آن نیز افزایش یابد و مردم بیشتر به سمت فرش‌های ماشینی، موکت یا دیگر موارد جایگزین تمایل پیدا کنند. وی با بیان این‌که حدود ۲۵ درصد این فرش‌ها به آمریکا صادر می‌شد که دیگر انجام نمی‌شود، افزوده: کشور‌های اروپایی ۵۰ درصد بازار صادرات فرش دستباف ایرانی را به خود اختصاص داده‌اند. البته این موضوع با توجه به بحرانی که در آلمان، یونان یا فرانسه شاهد بودیم کاهش یافته چون ارزش دلار نیز کمتر شده و طبیعی است که این موضوع بازار صادرات این نوع فرش‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در هر حال نکته اینجاست که فرش دستبافت ایرانی در سال‌های اخیر با کاهش صادرات مواجه شد که می‌توان کم توجهی به بازاریابی این محصول و به میدان آمدن رقبا را از دلایل کاهش صادرات فرش در ایران و همدان عنوان کرد. البته به گفته تجار، افزایش هزینه‌های صادراتی یکی دیگر از دلایل کاهش صادرات فرش است اما در هر حال نکته اصلی این است که ایران می‌رود بازر جهانی فرش را از دست بدهد و باید هر چه سریع‌تر برای آن چاره اندیشی کرد.