مفهوم جهاد در اندیشه نجم الدین اربکان

مرکز بین المللی فردایی بهتر: باقری در این نشست با بیان این‌که کتاب خاطرات خود را هم‌اکنون در دست انتشار دارد و بخش قابل‌توجهی از خاطرات خود را به ترکیه که برای هفت سال سفارت جمهوری اسلامی را در آن بر عهده داشته است گفت: من همواره بر این اعتقاد بوده‌ام و همواره در همه‌جا نیز اعلام کرده‌ام که ملت ترکیه ملتی کاملاً مسلمان است و احساسات اسلامی در میان آن‌ها همواره زنده بوده است. وی در مورد آشنایی خود با مرحوم اربکان گفت: با توجه به افکار سیاسی و فرهنگی‌ای که مرحوم اربکان داشتند در همان ماه‌های نخست سفارت با ایشان آشنا شدیم و فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی‌ای با ایشان شروع کردیم. جلسات متعددی را در خانه شخصی ایشان داشتیم و برنامه‌های خوبی برای آینده روابط دو کشور ارائه می‌شد. همچنین در این جلساتی که با ایشان داشتیم مقدماتی را برای آشنایی متفکران و اصحاب اندیشه ترکیه با متفکران ایرانی برنامه‌ریزی کرده و عمل می‌کردیم. وی ادامه داد: اربکان چه در زمان ریاست حزب رفاه و چه در زمان نخست‌وزیری‌اش همواره نگاهی ویژه به ایران داشت و ما را به عنوان سفیر جمهوری اسلامی مورد توجه خود قرار می‌داد و سفرای سابق نیز این‌چنین بودند. وی در ادامه با اشاره به اندیشه‌های ویژه اربکان برای جهان اسلام به ایده¬ی تأسیس گروه D8 اشاره کرده و افزود: من نخستین فردی بودم که ایشان ایده¬ی تأسیس این گروه را با او مطرح کرد و از من خواست تا با جمهوری اسلامی در این موضوع رایزنی کنم. وی معتقد بود که باید بازار مشترک اقتصادی بین کشورهای اسلامی ایجاد شود و در این موضوع نیز دارای ریزبینی‌های خاص خود بود و ازاین‌رو بود که توجه خاصی به کشورهایی مانند بنگلادش و نیجریه داشت و توانمندی‌ها و ظرفیت‌های این کشورها را همواره در نظر داشت. باقری با بیان این‌که اربکان دارای شخصیت علمی شناخته‌شده و معتبری بود ادامه داد: ایشان در عین این ویژگی و این‌که یک سیاست‌مدار برجسته بود همچنین متدینی فرهیخته و صاحب‌نظر در مسائل اسلامی نیز به شمار می‌رفت. وی با اشاره به این‌که اربکان حق استادی بر بسیاری از سیاستمداران امروز ترکیه دارد ادامه داد: در دوره سفارت ما، عبدالله گل پیام¬رسان آقای اربکان به سفارت بود و همچنین آقای اردوغان نیز از شاگردانشان بودند. متأسفانه چنین می‌توان گفت که شاگردان اربکان راهی را که ایشان داشتند را نتوانستند ادامه دهند و از آن‌ها انتظاری جز این داشتیم. ایشان بعدها از این شاگردان خود ناراحت شد و از آنان به عنوان دانه‌های انگوری که تبدیل به شراب شدند نام برد. معاون بین‌الملل بعثه مقام معظم رهبری ادامه داد: مرحوم اربکان حتی تأثیرات فراوانی در فعالیت‌های اسلامی و انقلابی مسلمانان اروپا و آلمان داشت و از طریق طرفداران جنبش «دیدگاه ملی» دست به اقدام می‌زد. در ادامه نشست تخصصی مرحوم نجم‌الدین اربکان «رمضان بورسا» از اعضای حزب سعادت ترکیه و نیز از شاگردان مرحوم اربکان به ارائه نظرات و اندیشه‌های ایشان در حوزه امت اسلامی و وحدت اسلامی پرداخت. بورسا با بیان این‌که اندیشه وحدت اسلامی از مهم‌ترین و بنیادی‌ترین اندیشه‌های اربکان بود که او تمام عمر خود را صرف این مسئله کرد ادامه داد: این اندیشه مرحوم اربکان دارای ریشه‌های سه‌گانه آیات و روایات، تجربه تاریخی و توجه به وضعیت موجود جهان اسلام داشت. وی ادامه داد: اربکان ابتدا وحدت اسلامی را یک فریضه و اقدام در راستای آن را یک مجاهده می‌دانست و برای همین نیز به آیات قرآنی استناد می‌کرد. از سوی دیگر او تجربه 1400 ساله زندگی اسلامی در میان اقوام و ملل مسلمان را نکته افتخارآمیز در کارنامه امت اسلامی می‌دانست و قائل بود که با توجه به این تجربه تاریخی و درس‌آموزی از آن می‌توان بار دیگر امت اسلامی را احیا کرد. بورسا در مورد نظریه اربکان در مورد توجه به وضعیت موجود جهان اسلام برای تلاش در راستای نیل به اتحاد اسلامی ادامه داد: در نظر اربکان باید جامعه اسلامی را به ذلت و مشکلاتی که پس از جنگ جهانی نخست گریبان گیر این امت اسلامی شد متوجه کرد تا آنان بتوانند در راستای رفع این وضعیت گام بردارند. این نویسنده و پژوهشگر ترک در مورد توجه به وضعیت موجود جهان اسلام ادامه داد: نمونه اقدام موفقی که در شرایط پس از جنگ نخست جهانی تجربه شد می‌توان به کنفرانس قدس در سال 1931 اشاره کرد که علما و متفکرانی از 22 کشور جهان اسلام در قدس به همت حاج امین الحسینی مفتی قدس گرد هم آمده و کنفرانسی را برای رهایی امت اسلامی از وضعیت ذلت‌بار آن دوران برگزار کردند. وی ادامه داد: این کنفرانس در راستای تأمین وحدت اسلامی، برپایی اخوت اسلامی و حفظ منافع مسلمانان در جغرافیای اسلامی و سایر نقاط جهان برگزار شد و حتی در آن برای این‌که نشان دهند تا چه میزان به اندیشه وحدت اسلامی پایبندند نماز جمعه‌ای در قدس به امامت محمدحسین کاشف الغطا که از علمای شیعه بود برگزار کردند. بورسا در ادامه با بیان این‌که مرحوم اربکان علاوه بر اندیشه‌های نظری دارای طرح‌های عملی در راستای تحقق امت واحده اسلامی نیز بودند ادامه داد: اربکان همواره تأکید داشت که باید جهان اسلام پنج سازمان یا نهاد خاص را تأسیس کند که این نهادها به ترتیب سازمان ملل متحد اسلامی در برابر سازمان مللی است که پس از «کنفرانس یالتا» برای هدف استثمار ملل مستضعف ایجاد شد، سازمان دفاع اسلامی در برابر ناتو که وسیله‌ای برای اشغال گری و استیلا علیه ملل مستضعف است، واحد پول مشترک برای انجام اقدامات تجاری در برابر دلار که وسیله‌ای برای مکیدن خون اقتصادی سایر ملل است، سازمان فرهنگ و آموزش اسلامی برای مقاومت در برابر هجمه فرهنگی غربی و غربی سازی جهان و نیز بازار مشترک اسلامی برای تأمین منابع و احتیاجات مسلمانان توسط خود مسلمانان بود. وی ادامه داد: اربکان در سر داشت که گروه D8 را بعدها به گروه D60 تبدیل کند و تمام ملل مسلمان در آن عضویت یابند و پس‌ازآن این اتحادیه را تبدیل به اتحادیه‌ای برای تمام ملل مستضعف و استعمار شده جهان قرار دهد. در ادامه این نشست مسعود صدرمحمدی، از اعضای مرکز بین¬المللی فردایی بهتر و پژوهشگر تاریخ و سیاست ترکیه با بیان این‌که بی‌شک اربکان یکی از چهره‌های تأثیرگذار و کلیدی در تاریخ امت اسلامی است و از سوی دیگر بدون توجه و دقت در حیات و اندیشه سیاسی اربکان امکان شناخت و تحلیل ترکیه امروز امکان‌پذیر نیست، تلاش برای بازشناسی اندیشه‌های اربکان را مسئله‌ای ضروری عنوان کرد. وی با اشاره به مفهوم جهاد در اندیشه اربکان گفت: اربکان معتقد به نبرد تاریخی بین حق و باطل بود و وظیفه بنیادین و اساسی هر مسلمانی را توجه به سرنوشت این نبرد بشری دانسته و از حرکت برای پیروزی جبهه حق و حقیقت در هر عرصه‌ای از عالم را جهاد می‌نامید. در اندیشه اربکان جهاد معنای رسالتی است که هر فرد مسلمان در برابر ملت خود، امت خود و تمام مستضعفان جهان دارد. صدرمحمدی با معرفی کتاب «نبردِ من» که مرحوم اربکان در اواخر عمر خود آن را به عنوان مانیفست فکری و اعتقادی خود به قلم آورده است ادامه داد: اربکان سیاست و ورود به مدیریت جامعه را یک وظیفه مجاهدانه بر هر مسلمان متعهد می‌داند و این اقدام را یک امر مفترض و اصلی قرآنی می‌داند. در نظر او فردی که دست به جهاد نزند در هر دو سرای هستی مغبون خواهد بود، چرا که در این جهان در برابر ظالمان و مستکبران ذلیل خواهد بود و در آن دنیا به دلیل عدم اقدام در راستای رسالت دینی و تاریخی‌اش گناهکار به شمار خواهد آمد.