اهمیت شورایاری‌های برای شهر تهران/ چرا مشارکت مردمی برای اداره پایتخت لازم است؟

گروه اجتماعی فردا: از قدیم الایام تا امروز، تجربه ثابت کرده هر‌گاه مردم در وقایع اجتماعی و سیاسی کشور‌ها نقش مستقیم داشته‌اند کار‌ها بهتر و سریع‌تر پیش رفته است و همه چیز به نحو معجزه آسایی بهبود یافته است. در واقع می‌توان گفت، مشارکت به معنای سنتی آن از دیرباز در جوامع انسانی وجود داشته و مورد توجه صاحب نظران بوده است و این مساله هنوز هم ادامه دارد. اصول شهروندی، اعتماد اجتماعی، پاسخگویی و نظارت، آزادی و عدالت، حقوق و تکالیف و... پایه‌های مشارکت مدنی را پی ریزی می‌کنند. جایگاه مشارکت و اندیشه محله گرایی را می‌توان با توجه به پیامدهای صنعتی شدن، شهرنشینی، سواد، تغییر الگوی مصرف، بهبود سطح زندگی و توسعه ارتباطات دریافت که تحول در این زمینه‌ها گسترش معظلات اجتماعی، گسیختگی ساختار سنتی، فقر و بیکاری و مشکلات روحی روانی و... را به دنبال داشته است و همواره این نیاز احساس شده که مردم باید سهم بیشتری در زندگی اجتماعی شهر خود داشته باشند. برطرف کردن این نیاز اما با گسترش اندیشه محله گرایی و سازمان‌های محلی قابل حل است و یکی از راه حل‌های پیشبینی شده برای محله گرایی در تهران و سایر کلان شهر‌ها شورایاری‌ها هستند. در واقع می‌توان از انجمن‌های محلی و شورایاری‌های محلات، به عنوان حلقه ارتباطی میان مدیریت محلی و شهروندان نام برد که در واقع به تمرین مشارکت مدنی در سطح محلی می‌پردازند. این در حالی است که به استناد ماده هفتاد و یک قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب ١/٣/١٣٧۵ و با عنایت به حجم عظیم و گسترده مسائل و مشکلات مختلف شهری در ابعاد کمی و کیفی خصوصاً در کلان شهر تهران، رفع این مشکلات و بهبود شرایط مستلزم تمرکز زدایی و بهره گیری از نظرات و دیدگاه‌های آحاد مردم و مشارکت واقعی، پایدار، دائمی و نهادینه، تشکیل انجمن‌ها و سازمان‌ها و نهادهای مدنی داوطلبانه و مردمی است. و به این ترتیب قانون اساسی نیز بر نهادی مانند شورایاری مهر تایید می‌زند. به این ترتیب بود که در راستای تحقق اهداف فوق و خصوصاً اجرای بندهای ششم و هفتم ماده ٧١ قانون اساسی، شورای شهر تهران اقدام به تأسیس انجمن‌های شورایاری در محلات تهران کرد چرا که نیاز به مشارکت‌های مردمی همواره در پایتخت ایران احساس شده و می‌شود. اگر هنوز پس از گذشت حدود ۱۳سال از عمر شورایاری‌ها، این نهاد مردمی به‌عنوان عامل نظارتی و بازوی قدرتمند شورا‌ها درجلب مشارکت مردم برای اداره شهر، از جایگاه قانونی روشنی برخوردار نیست، اما نمی‌توان لزوم و اهمیت شورایاری برای شهری مانند تهران را نادیده گرفت. وظایف شورایاری‌ها چیست؟ در هر حال، ۲ سال پس از تشکیل شورای اسلامی شهر تهران در سال۷۸ اعضای شورای اسلامی شهر تهران در دور نخست فعالیت خود طرح تشکیل شورایاری محلات را به تصویب رساندند. شورایاران در واقع‌‌ همان معتمدان محلی قدیم هستند که قبلا به‌صورت غیررسمی و در قالب ریش سفیدی به حل وفصل برخی مشکلات اهالی محل خود می‌پرداختند اما در شکل مدرن و امروزی ‌آن، نمایندگانی به شکل قانونی توسط ساکنان هر محل و منطقه انتخاب می‌شوند تا وظایف گسترده‌تر متناسب با نیار‌ها وضرورت‌های روز جامعه را دنبال کنند. شناسایی مشکلات و کمبودهای محله، ارائه طرح و پیشنهادهای محیط‌زیستی برای مبارزه با آلودگی‌های خاک، آب و آلودگی‌های صوتی، ارائه راهکارهای صرفه‌جویی انرژی در اماکن، شناسایی مشکلات و ارائه طرح و پیشنهاد برای بهبود وضعیت سفرهای درون شهری با هدف بهینه‌سازی حمل‌ونقل، تهیه طرح و پیشنهاد نامگذاری معابر، می‌ادین، خیابان‌ها و کوچه‌ها، پیشنهاد به شورای شهر در زمینه تعیین بودجه منطقه، ارائه طرح و پیشنهاد درباره گسترش مراکز تفریحی، ورزشی و هنری، همکاری با شورای شهر برای برقراری آرامش و امنیت شهری و مبارزه با آسیب‌های اجتماعی و همکاری با شورای اسلامی شهر برای معرفی و آموزش حقوق و وظایف شهروندی تنها بخشی از وظایف درنظر گرفته شده برای شورایاری‌هاست. همچنین با درنظر گرفتن اینکه در تهران ۲۲منطقه و ۳۷۴ محله وجود دارد برای هر محله ۱۰عضو شورایاری درنظر گرفته شده که از این تعداد ۷نفر عضو اصلی و ۳نفر دیگر علی البدل هستند. ۷عضو اصلی نیز با مراجعه به محل انتخابات هیأت رئیسه شورایاران یک نفر را به‌عنوان رئیس و ۲نفر را به‌عنوان جانشین و منشی انتخاب می‌کنند. انتخابات شورایاری چهارم در دستور کار در این میان، با وجود همه مشکلاتی که امروز بر سر انتخابات دوره چهارم شورایاری‌ها وجود داشته و دارد، نکته اینجاست که بررسی پیشینه مدیریت شهری درایران نشان می‌دهد، در طول تاریخ ایران، مشارکت شهروندی در چارچوب نهادهای مدنی به صورت یک فرایند پایدار وجود نداشته است اما با شروع فعالیت شورایاری‌ها، زمینه این مشارکت فراهم آمده است. زمینه‌ای که باید آن را فرصت مغتنمی شمرد و برای ارتقاء آن تلاش کرد. برگزاری انتخابات شورایاری چهارم فرصت خوبی برای ارتقاء شورایاری هاست.حالا که نزدیک به ۷سال است، از آخرین انتخابات شورایاری‌های محلات می‌گذرد وحالا که پس از چند سال وقفه، این انتخابات در دستور کار شورای شهر چهارم قرار گرفته و قرار است ۸ اسفند ماه برگزار شود، نهایت همکاری ها برای انجام شدن درست این انتخابات ضروری به نظر می رسد. در واقع با توجه به اینکه محلات شهری، پایین‌ترین سطح مدیریت شهری به شمار می‌روند، لذا برای توسعه آن باید سازمان‌دهی و برنامه ریزی مناسب و نظام‌یافته‌ای صورت پذیرد و در کانون این سازمان‌دهی، نهاد محلی شورایاری‌ اهمیت ویژه ای دارد که نبابد از نقش آن ساده گذشت و برای تحقق اهداف شورایاری ها، همکاری همه دستگاه‌ها از دولت و وزارت کشور گرفته تا شورای شهر و شهرداری تهران ضروری است.